APUNTAMENTOS
INTRODUCIÓN
Os apuntamentos están tomados maioritariamente dos libros de texto das editoriais Santillana, SM, Baía e Vicens Vives.A CÁPSULA DO TEMPO | Unha actividade para contar a Historia
La cápsula del tiempo_ La aventura de construir el futuro - 29 Concurso (720p_25fps_H264-192kbit_AAC).mp4Mensaje del Voyager para los Viajeros del Espacio _ Nat Geo (360p_30fps_H264-128kbit_AAC).mp4- Mira os vídeos e responde ás seguintes preguntas:
Cando se lanzaron as naves Voyager?
Que contén o disco de ouro?
Quen é o presentador do vídeo? Busca quen é e por que é famoso?
SECCIÓN BILINGÜE
TIME CAPSULE | A Historytelling activity
The Voyager Golden Record_ A reminder that we are all connected (720p_30fps_H264-192kbit_AAC).mp4We decoded NASA’s messages to aliens by hand (720p_24fps_H264-192kbit_AAC).mp41. Como coñecemos o que pasou na historia?
Os apuntamentos están tomados maioritariamente dos libros de texto das editoriais Santillana, SM, Baía e Vicens Vives.FONTES DE INFORMACIÓN | TIPOS
Para estudiar o pasado é preciso observar, ler e interpretar os restos que deixaron os seres humanos. Estes restos son fontes de información que os historiadores empregan para reconstruir os feitos que aconteceron no pasado.
As fontes de información poden ser de diverso tipo: materiais como monumentos, obxectos e obras de arte; escritas como textos ou orais como contos ou testemuñas de persoas.
Xeralmente, os arqueólogos son os científicos que estudan as fontes materiais máis antigas, e os historiadores usan unha combinación das outras fontes. Outros investigadores do pasado son os paleontólogos e os antropólogos.
Las fuentes históricas y el tiempo (480p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4SECCIÓN BILINGÜE
Primary and Secondary Sources in History Explained (720p_30fps_H264-192kbit_AAC).mp4Historian Toolbox_ Analyzing Primary and Secondary Sources - World History for Teens! (720p_30fps_H264-192kbit_AAC).mp4TEMPO HISTÓRICO | PERIODIZACIÓN
Para estudar o pasado hai que ubicar no tempo, do xeito máis exacto, as fontes de información polo que hai que establecer a cronoloxía. Deste xeito, os historiadores poden asociar os feitos e obxectos que pertencen a unha mesma época.
Antes e despois de Cristo
Nos países cristiáns a historia divídese en dúas partes: antes de Cristo (a.C.) e despois de Cristo (d.C.). Así, o ano 1 coincide co nacemento de Xesús e a partir de ahí empezan a contar os séculos (que se escriben en números romanos). Antes do nacemento de Xesús, os séculos se contan cara atrás.
O sistema de numeración romano empregaba sete letras maiúsculas para escribir os números. Cada letra tiña o seu valor:
REGRAS DOS NÚMEROS ROMANOS
Para escribir o resto dos números os romanos combinaban as letras seguindo estas regras:
Regra da repetición
As letras I, X, C e M pódense repetir
ata tres veces seguidas:
II = 2 XXX = 30
CC = 200 MMM = 3.000
Regra da suma
Unha letra colocada á dereita doutra
do mesmo valor ou maior, súmanse:
XII = 10 + 1 + 1 = 12
XVIII = 10 + 5 + 1 + 1 + 1 = 18
Regra da resta
As letras I, X e C colocadas á esquerda
doutra de menor valor, réstanse:
IV = V - 1 = 4
XIX = 10 + [10 - 1] = 19
PERIODIACIÓN HISTÓRICA
Aínda que non é correcto, para facilitar o estudo, dividiremos a Historia en cinco períodos que teñen características en común:
A Prehistoria* é un periodo histórico que empeza coa aparición dos homínidos (hai uns 3 ou 4 millóns de anos), inclúe a hominización, o descubrimento do lume e da agricultura ata que se inventou a escritura (cara o 3.500 a.C.)
A Idade Antiga empeza coa aparición da escritura en Mesopotamia, inclúe a civilización exipcia, a grega e a romana e remata coa desaparición do Imperio Romano no ano 476.
A Idade Media empeza tras a caída do Imperio Romano e inclúe a formación dos diferentes reinos europeos ata 1492 cando se produce o descubrimento de América.
A Idade Moderna empeza co descubrimento de América e inclúe a creación dos grandes imperios europeos ata o inicio da Revolución Francesa en 1789.
A Idade Contemporánea da comezo coa Revolución Francesa, cando se asentan as bases dos países europeos e continúa na actualidade
Barenaked Ladies.mp41. Elabora un eixo cronolóxico dos diferentes períodos da historia:
2. Que é o proceso de hominización?
Os apuntamentos están tomados maioritariamente dos libros de texto das editoriais Santillana, SM, Baía e Vicens Vives.HOMINIZACIÓN | CAMBIOS ADAPTATIVOS
Os primeiros homínidos apareceron en África hai uns cinco millóns de anos. Dende entonces desenvolveron certos cambios que lles permitiron adaptarse, sobrevivir e evolucionar ata o estado actual:
Bipedismo. A diferencia dos primates, os homínidos aprenderon a camiñar erguidos sobre os pes, deixando libres as mans. O primeiro homínido bípedo do que temos probas é Lucy, unha Australopithecus.
Pulgar Oponible. A forma da man cambiou ata lograr que o dedo pulgar puidera tocar os demáis dedos. Isto permitiu realizar traballos máis precisos.
Capacidade Craneal. O desenvolvemento do cerebro favoreceu a apariciónda linguaxe.
Os cambios físicos no esqueleto foron vitais pero tamén tiveron consecuencias na crianza, na sociedade e na cultura dos homínidos. Trátase, polo tanto, de procesos retroalimentados. Este conxunto de cambios produciuse moi lentamente ao longo dun proceso evolutivo que durou millóns de anos e que se denomina hominización*.
HOMINIZACIÓN | EVOLUCIÓN FÓSIL
Ao longo do proceso de hominización existiron diferentes especies de homínidos. Algunhas delas conviviron no tempo pero todas acabaron por extinguirse cunha soa excepción:
Homo habilis
O Homo Habilis (home hábil) foi a primeira especie que fabricaba ferramentas (machacadores) e as gardaba para o futuro. Tiña unha talla moi pequena e unha capacidade craneal similar á dos chimpancés. Conviviu con outras especies de homínidos bípedos.
Homo erectus
O Homo Erectus (home erguido) é a primeira especie totalmente adaptada ao bipedismo. Tamén perfeccionou as ferramentas (bifaz), aprendeu a usar o lume para protexerse e cociñar os alimentos e foi o primeiro hominido en sair de África e chegar a Asia.
Homo neanderthalensis
O Homo Neanderthalensis foi unha especie europea que viviu nun período glacial polo que se caracterizaba pola forzaleza e adaptación ao frío. Tiña gran capacidade craneal e hai probas do inicio da linguaxe e do pensamento simbólico. Conviviu cos Sapiens en Europa e hai probas da súa hibridación.
MATERIAL COMPLEMENTARIO | ESPECIES DE HOMÍNIDOS
🔹 HOMO HABILIS y HOMO ERGASTER _ Las principales especies de homininos y etapas de la prehistoria (720p_25fps_H264-192kbit_AAC).mp4🔹 HOMO ERECTUS _ Las principales especies de homininos y etapas de la prehistoria (720p_25fps_H264-192kbit_AAC).mp4🔹 HOMO NEANDERTHALENSIS _ Las principales especies de homininos y etapas de la prehistoria (720p_25fps_H264-192kbit_AAC).mp4O Homo Antecessor (home colonizador) é a especie máis antiga atopada en Europa. Os seus restos foron atopados por primeira vez en 1994 en Atapuerca (Burgos).
🔹 HOMO ANTECESSOR _ Las principales especies de homininos y etapas de la prehistoria (720p_25fps_H264-192kbit_AAC).mp4Homo sapiens
O Homo sapiens (home sabio) é a única das especies de homínidos que sobreviviu ata a actualidade gracias á súa capacidade de adaptación aos cambios. Caracterízase pola sua intelixencia e polo desenvolvemento da linguaxe e do pensamento simbólico. Esta especie tamén xurdiu en África e ocupou todos os continentes desprazando a outras especies. Desenvolveu técnicas ferramentas e de caza moi sofisticadas e creou as manifestacións artísticas máis antigas que conservamos.
RISE OF EMPIRE | VÍDEO VOLUNTARIO 1
La cuna de Halicarnaso_El proceso de Hominización 🐒🦍🚶🏻♂️Del Australopithecus al Homo Sapiens.mp41. Mira o vídeo, responde ás seguintes preguntas e colle apuntamentos dos principais contidos na túa libreta:
Que cambios se producen no rostro durante o proceso de hominización?
Cal é a especie coa que se inicia o proceso de hominización?
Por que se lle puxo o nome Lucy aos restos do homínido máis antigo que andaba sobre dúas pernas?
Por que algúns primates precisaron empezar a camiñar erguidos a dúas patas?
Por que se extinguiu o Homo Neanderthalensis?
MATERIAL COMPLEMENTARIO | CURIOSIDADES
13.¿Cuándo aparecieron las razas_ (1080p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp417. Se habla mucho de neandertales, ¿por qué son tan importantes_ (1080p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4
SECCIÓN BILINGÜE
Human Origins 101 _ National Geographic (1080p_30fps_H264-128kbit_AAC).mp4The Humans That Lived Before Us (720p_24fps_H264-192kbit_AAC).mp4What Happened Before History_ Human Origins (1080p_60fps_H264-128kbit_AAC).mp43. Cales son as características do Paleolítico?
Os apuntamentos están tomados maioritariamente dos libros de texto das editoriais Santillana, SM, Baía e Vicens Vives.
PALEOLÍTICO | CARACTERÍSTICAS
O Paleolítico* (“pedra antiga”) é o período máis longo da historia da humanidade e o primeiro da Prehistoria. Empeza hai 2 millóns de anos coa aparición do homo habilis e abarca ata o descubrimento da agricultura hai uns 10.000 anos. O Paleolítico recibe este nome porque empregaban pedras case sen puír como material básico para fabricar as ferramentas.
Os principais trazos desta etapa son:
Economía Depredadora: As especies humanas do Paleolítico alimentábanse do que había na natureza. A recolección era a base da alimentación, pero aos poucos incorporaron a carne, mediante a recollida da prea e da caza de animais pequenos. A fabricación e o perfeccionamento das armas (arco, frecha, lanza, arpóns …) facilitou, co tempo, a pesca e a caza de animais grandes como mamuts ou bisontes, que adoitaba organizarse en grupo.
Lume: O descubrimento e uso do lume permitiu cociñar os alimentos o que evitaba enfermidades. Tamén mellorou a defensa e a construcción de ferramentas.
Hábitat: As especies humanas eran nómades, xa que cando esgotaban os recursos dunha zona desprazábanse a outra na busca de alimento. Vivían en covas naturais ou en campamentos temporais e construían as súas cabanas cos materiais propios da zona (pólas, barro, ósos e peles, etc.).
Sociedade: Os grupos organizábanse en clans, grupos familiares amplos (40-60 persoas) nos que a colaboracion de todos os membros era básica para subsistir. Non había división do traballo, pero posiblemente algún membro do grupo dedicaríase a tarefas rituais mentres outros destacarían na caza ou na elaboración de ferramentas.
Ferramentas: O principal material era o sílex, co que creaban utensilios cortantes como bifaces*, puntas de frecha, machadas, etc. Co tempo, as ferramentas se fixeron máis pequenas e especializadas (agullas, anzois).
PALEOLÍTICO | PENSAMENTO SIMBÓLICO E CULTURA
Coa aparición do homo sapiens, cara finais do Paleolítico, aparecen as primeiras manifestacións artísticas (pintura, decoración corporal, etc.) e ritos relixiosos como o enterramento dos mortos con enxoval funerario.
Os científicos pensan que isto se debe ao desenvolvemento o pensamento simbólico o que quere dicir que os grupos humanos empezaron a buscar explicacións para fenómenos que non podían entender.
Arte Rupestre: Trátase de pinturas realizadas nas paredes e no teito das covas. Adoitaban representar figuras de animais como bisontes e estaban policromadas con cores negros e vermellos. Algunhas das pinturas rupestres máis coñecidas atópanse en España, na cova de Altamira e os científicos pensan que podían formar parte dun ritual máxico para favorecer a caza.
Escultura: A elaboración de adornos e pequenas esculturas de pedra, óso e marfil tamén foi moi frecuente. As máis chamativas eran unhas estatuiñas de mulleres nas que se relacionaban os atributos relacionados coa maternidade. Son coñecidas como Venus paleolíticas e poderían ter sido empregadas para favorecer a fertilidade.
SECCIÓN BILINGÜE
Paleolithic Times - 5 Things You Should Know - History for Kids (1080p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp44. Que novidades introduciu o Neolítico?
Os apuntamentos están tomados maioritariamente dos libros de texto das editoriais Santillana, SM, Baía e Vicens Vives.NEOLÍTICO | ORIXE E DIFUSIÓN
Hai uns 10.000 anos, co descubrimento da agricultura e da gandaría, iniciouse unha nova etapa da Prehistoria, o NEOLÍTICO* ("pedra nova”.).
O cultivo da terra e a domesticación de animais iniciouse nunha zona de Oriente Próximo regada polos ríos Tigris, Éufrates e Nilo, que se coñece como Crecente Fértil. O Neolítico, tamén apareceu de forma simultanea noutras zonas de Asia e América.
A agricultura foise espallando cara a Europa, a través do Mediterráneo, polas rexións costeiras e, seguindo os ríos, cara o interior do continente.
NEOLÍTICO | CARACTERÍSTICAS
Os principais trazos desta etapa son:
ECONOMÍA PRODUCTORA: Debido á un cambio climático extendéronse as áreas desérticas e as poboacións de humanos e animais concentráronse en zonas onde había auga. Mediante observación e práctica, os homes e as mulleres aprenderon a seleccionar e cultivar sementes de plantas (trigo, cebada) para a producción de alimentos vexetais. Iniciábase a agricultura. Do mesmo xeito, aprenderon a domesticar aos animais (can e gato) e a crialos (vaca, porco, galiña, etc.) para producir alimentos. Deste xeito, naceu a gandaría.
HÁBITAT: O feito de non ter que desprazarse para buscar alimentos e a necesidade de coidar dos cultivos e dos rabaños fixo que os homes e mulleres se volvesen sedentarios e empezaran a construir poboados estables con vivendas circulares construídas de abobe (barro e palla). Os poboados darán lugar ás primeiras aldeas e ás primeiras cidades como Catal Huyuk (Turquía) cunha poboación de 6.000 persoas.
FERRAMENTAS: As tarefas agrícolas fixeron necesaria a fabricación de instrumentos especializados (fouce, muíño de man, aixada, machado para cortar árbores. Moitas desas ferramentas seguían a ser de pedra pero empregábase unha nova técnica chamada pedra puída. Ademais, para almacenar e cociñar alimentos desenvolveuse a cerámica e para elaborar vestidos e mantas crearon os teares.
SOCIEDADE: Debido á posibilidade de producir alimentos os grupos humanos ampliaron o seu número. Non obstante, a necesidade de organizar todo o traballo fixo que se iniciase a especialización de tarefas entre os membros do grupo: agricultores, gandeiros, sacerdotes, gardas, gobernantes, etc.
A terra removíase e sementábase con sachos de man e arados.
Cando había que recoller a colleita, segaban (cortaban) as plantas con fouces.
A continuación, trillaban, é dicir, separaban o gran de trigo da palla.
Seguidamente, moían o gran con muíños de man para facer fariña.
Primeiro almacenaron o gran sobrante en ocos na terra, logo inventaron a cestería e a cerámica.
A fariña mesturábase con auga, quentábase nun forno e cociñábase o pan.
MATERIAL COMPLEMENTARIO | CATALHÖYÜK
SECCIÓN BILINGÜE
What Happened in the Neolithic_ _ History in a Nutshell _ Animated History (1080p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4Mankind_ The Story of All of Us_ Birth of Farming _ History (360p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4The Agricultural Revolution_ Crash Course World History #1 (720p_24fps_H264-192kbit_AAC).mp4NEOLÍTICO | PENSAMENTO SIMBÓLICO E CULTURA
A sedentarización e a economía productora orixinaron novas crenzas e novas formas de relixiosidade. Os ritos funerarios complícanse mediante a inhumación (enterramento) dos mortos acompañados de enxovais, a incineración (queima). Polo aumento da poboación, tamén xurdiron as primeiras necrópoles ou cemiterios lugares delimitados onde enterrar os mortos.
En canto á arte, as principais manifestacións que atopamos son as seguintes:
ARTE RUPESTRE: Aparecen figuras humanas e de animais moi esquemáticas e monocromas con cores negros, ocres e vermellos.
MATERIAL COMPLEMENTARIO | GÖBEKLI TEPE
5. Que foi a Idade dos Metais?
Os apuntamentos están tomados maioritariamente dos libros de texto das editoriais Santillana, SM, Baía e Vicens Vives.IDADE DOS METAIS | CARACTERÍSTICAS
- Mira o vídeo e responde ás seguintes preguntas:
Por que a Idade dos Metais foi unha revolución?
Por que foi preciso amurallar as cidades na Idade dos Metais?
Por que o cobre empregouse fundamentalmente para fabricar xoias?
Cales son os dous metais máis duros e resistentes para fabircar armas?
Como se moldeaba o metal para darlle forma?
Como se chama a actividade económica que consiste no traballo do metal?
Hai uns 7.000 anos os seres humanos empezan a traballar os metais. A metalurxia ou traballo do metal apareceu por primeira vez en Oriente Próximo. Isto dará lugar á última etapa da Prehistoria, a IDADE DOS METAIS.
Os principais cambios desta etapa déronse sobre todo nas ferramentas e na sociedade:
FERRAMENTAS: Os primeiros metais que se utilizaron foron o ouro e a prata que se golpeaban en frío cun martelo ata deixalos planos coma unha lámina para facer xoias e obxectos ornamentais. Outros minerais que se traballaron foron o cobre o bronce e o ferro e, para iso, desenvolveuse o uso da forxa e da fundición. Estas técnicas consistían en quentar o metal para moldealo mellor.
SOCIEDADE: A metalurxia era unha tarefa difícil, que requiría traballadores especializados. lsto supuxo unha maior división do traballo e a aparición de artesáns (metalúrxicos, xoieiros, ceramistas ... ) que producían novos obxectos. As diferencias técnicas entre diferentes zonas favoreceu o intercambio e o comercio. Para facilitar o transporte inventouse a roda, que se usaba en carros tirados por animais (bois e cabalos) e apareceu tamén a navegación a vela. Coa aparición dos oficios especializados desenvolvéronse grupos sociais diferenciados e empezou a acumulación de riqueza para marcar as diferencias. A necesidade de defender as terras, os rabaños, os obxectos e as xoias supuxo o xurdimento dos guerreiros encabezados por un líder ou rei que exercía o seu poder sobre unha ou varias aldeas (tribo).
MATERIAL COMPLEMENTARIO
IDADE DOS METAIS | MEGALITISMO
En Europa, dende o Neolítico e, sobre todo, durante a Idade dos Metais, os seres humanos construíron uns monumentos con grandes lousas de pedra que se chaman MEGÁLITOS*.
TIPOS DE MEGÁLITOS
MENHIR: Gran pedra chantada verticalmente sobre o chan. Crese que os menhires podían ser conmemorativos ou unha marca territorial.
DOLMEN: Sala formada por grandes pedras verticais que soportan unhas lousas dispostas en horizontal que serven de teito. Algúns posúen un corredor ou galería cuberta con pedras planas. Moitos deles estaban cubertos e protexidos con terra e pedras.
CRÓMLECH: Conxunto de pedras verticais e lousas horizontais dispostas formando un ou varios círculos. A súa función podería estar relacionada con algún culto agrario ou solar.
El Megalitismo_ las construcciones de piedra de la Prehistoria Europea (720p_25fps_H264-192kbit_AAC).mp4MATERIAL COMPLEMENTARIO | MEGALITISMO
La aventura del saber. El túnel del tiempo. TVE. Serie documental. Galicia 1. Megalitos (480p_25fps_H264-128kbit_AAC).mp4NG - Grandes monumentos del Neolítico, los megalitos de la Edad de Piedra Moderna.mp4