"Mae Cenhadaeth ein Cenedl yn gosod lles wrth wraidd ein cwricwlwm newydd, ac yn cefnogi ein plant a'n pobl ifanc i fod yn unigolion iach, hyderus"
Kirsty Williams, 2019
Gweledigaeth
Mae Cwricwlwm i Gymru yn dod ag iechyd a lles i galon addysgu a dysgu, ac mae'n adlewyrchiad clir o'r pwysigrwydd y mae Llywodraeth Cymru yn parhau i'w roi ar gefnogi iechyd a lles holl blant a phobl ifanc Cymru, 'nawr ac yn y dyfodol. Erbyn hyn, mae gan athrawon ac ymarferwyr mewn ysgolion a lleoliadau ar hyd a lled Cymru amser a gofod i ganolbwyntio ar iechyd a lles eu dysgwyr, a hynny oherwydd y cwricwlwm, ac nid yn ychwanegol iddo. Mae'r newid pwyslais hwn yn rhoi cyfle cyffrous a heriol i ymarferwyr gynllunio cwricwlwm ymatebol sy'n cefnogi anghenion unigryw eu dysgwyr ac yn eu galluogi i ddeall sut y mae cydrannau gwahanol iechyd a lles yn rhyng-gysylltiedig. O gydnabod bod iechyd a lles da yn alluogwyr allweddol ar gyfer canlyniadau dysgu llwyddiannus, mae meddu ar ddealltwriaeth glir o natur holistaidd y maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles yn hanfodol os yw ymarferwyr am achub y cyfle ar gyfer newid cadarnhaol y mae'r Maes hwn yn ei ddarparu, a gwneud y mwyaf ohono.
Ymateb a Myfyrio
Trafodwch neu crëwch fap meddwl i ystyried yr hyn y mae eich lleoliad eisoes yn ei ddarparu i gefnogi iechyd a lles pob dysgwr.
Faint o hyn sydd wedi'i gynnwys yn y cwricwlwm cyfredol ac yn cael ei ddarparu ar gyfer pob dysgwr?
Faint ohono sy'n ychwanegol, ac sy'n cael ei gyrchu gan rai dysgwyr yn unig?
Cydweithio
Mae plant a phobl ifanc yng Nghymru'r 21ain ganrif yn wynebu heriau sylweddol i'w hiechyd a'u lles. Dylai gweledigaeth ysgol gyfan ar gyfer Iechyd a Lles gwmpasu'r modd y bydd ethos ac amgylchedd cynhwysol, a chynllun cwricwlwm dilys, yn cael effaith gadarnhaol ar bob agwedd ar fywyd y dysgwr, 'nawr ac yn y dyfodol. Bydd datblygu gweledigaeth sy'n treiddio i bob agwedd ar fywyd yr ysgol yn fwyaf effeithiol pan ymgymerir â hi ar y cyd yn yr ysgol neu'r lleoliad, ledled y clwstwr a chyda chymuned ehangach yr ysgol, a hynny gan sicrhau bod yna gyd-ddealltwriaeth yn bodoli fod yn rhaid i'r Maes hwn fod yn flaenoriaeth i bawb. Dylai cyd-gynllunio'r maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles ddarparu darlun cynhwysfawr o anghenion cymuned yr ysgol gyfan, gan fynd i'r afael ag anghenion unigryw eich dysgwyr chi. Bydd angen i'r broses hon gynnwys ystyriaeth ofalus o anghenion, o'r sylfaenol i'r cymhleth, yn cynnwys anghenion ffisiolegol ac anghenion o ran diogelwch a sicrwydd, perthyn, parch ac, yn olaf, y dysgu sy'n angenrheidiol i gyflawni potensial llawn a chreadigrwydd.
Erthygl 3: Dylai pawb sy'n gweithio gyda phlant bob amser wneud yr hyn sydd orau ar gyfer pob plentyn
Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn (CCUHP), a fabwysiadwyd yn ffurfiol gan Lywodraeth Cymru yn 2004
Gall yr adnoddau canlynol hefyd eich helpu i nodi anghenion iechyd a lles penodol eich dysgwyr:
🌐 Health and Attainment in a Primary Education Network
🌐 Y Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Mewn Ysgolion
Ymateb a Myfyrio
Beth yw anghenion iechyd a lles sylfaenol eich dysgwyr?
Sut y mae eich cwricwlwm yn mynd i'r afael â diogelwch a sicrwydd?
Sut y mae eich profiadau dysgu arfaethedig yn mynd i'r afael ag anghenion seicolegol dysgwyr?
Nawr, ystyriwch eich dealltwriaeth ysgol gyfan o'r byd y mae eich dysgwyr yn byw ynddynt. Er mwyn i'r cwricwlwm Iechyd a Lles fod yn wirioneddol ddilys, mae angen iddo gysylltu â bywyd y dysgwr. Y ffordd orau o gasglu'r wybodaeth hon yw trwy gysylltiad a deialog, ond mae yna ffyrdd eraill o gefnogi'r broses o ddylunio profiadau ystyrlon.
Wedi'i saethu mewn un shot parhaus, mae'r ffilm fer hon sy'n canolbwyntio ar iechyd meddwl, yn mynd â ni ar daith o amgylch bywydau mewnol trigolion pentref bach. (film Saesneg)
Ar ôl ystyried yr ystadegau yn y cyflwyniad sleidiau hwn, ynghyd â chynnwys y fideo:
Pa heriau pellach a allai fod yn wynebu eich dysgwyr?
Sut y mae'r anghenion hyn yn berthnasol i'r CCUHP?
🌐 Comisiynydd Plant Cymru: UNCRC
Yn olaf, meddyliwch am y cwestiynau canlynol:
 phwy yr ydych yn cydweithio ar hyn o bryd i gefnogi iechyd a lles y dysgwyr?
 phwy arall y gallech gydweithio i ddatblygu'r maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles?
Iechyd a Lles a'r pedwar diben
Dylai profiadau dysgu ym mhob Maes ddarparu cyfleoedd i ddysgwyr wneud cynnydd tuag at y pedwar diben. Bydd ystyried y nodweddion sydd o dan benawdau'r pedwar diben yn arwain at ddealltwriaeth ddofn o weledigaeth Cwricwlwm i Gymru.
Gan fod Cwricwlwm i Gymru yn gwricwlwm wedi ei selio ar ddibenionl, mae'n hanfodol deall y berthynas rhwng y maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles a'r pedwar diben, ac ystyried ffyrdd y mae'r Maes hwn yn cynnig cyfleoedd i ddysgwyr wneud cynnydd tuag atynt. Y pedwar diben yw'r weledigaeth a'r dyhead a rennir ar gyfer pob plentyn a pherson ifanc yng Nghymru. Ar yr olwg gyntaf, byddai'n rhwydd gwneud y camgymeriad o feddwl ei bod yn amlwg y bydd y maes dysgu hwn, yn syml, yn helpu'r dysgwyr i fod yn iach ac yn hyderus. Fodd bynnag, o'i ddarllen a'i ystyried yn fwy manwl, mae'n amlwg bod y MDPh hwn hefyd yn chwarae rhan allweddol wrth gefnogi dysgwyr i fod yn egwyddorol, yn ddoeth, yn hyderus, yn greadigol, yn uchelgeisiol ac yn alluog.
Mae ymgyfarwyddo â'r nodweddion sy'n dod o dan y penawdau yn allweddol i ddeall y pedwar diben.
Ymateb a Myfyrio
Tynnwch sylw at y nodweddion gan nodi cysylltiad clir â'r maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles. Ar beth yr ydych yn sylwi?
Ym mha fodd y gallech ddatblygu'r nodweddion a amlygwyd yn y pedwar diben trwy'r maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles?
Sut y gallech ddatblygu'r nodweddion sy'n weddill?
4P AoLE for HWB Cym 3.pdf4P AoLE for HWB Cym 2.pdf4P AoLE for HWB Cym 4.pdf4P AoLE for HWB Cym 1.pdfDeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol
‘Mae Deddf Llesiant Cenedlaethau’r Dyfodol yn ei gwneud yn ofynnol i gyrff cyhoeddus yng Nghymru feddwl am effaith hirdymor eu penderfyniadau, gweithio’n well gyda phobl, cymunedau a’i gilydd, ac atal problemau parhaus megis tlodi, anghydraddoldebau iechyd a newid yn yr hinsawdd.’
(Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol 2015)
Mae'r ddeddf LlCD yn unigryw i Gymru ac yn amlygu ymrwymiad i wella lles ar gyfer pawb. Mae'r ddeddf hon nid yn unig yn llywio'r dyheadau lefel uchel ar gyfer diwygio addysgol, ond hefyd yn arwain y broses o ddiwygio'r cwricwlwm ar lefel leol. Mae'r saith nod yn y ddeddf yn cysylltu'n eglur â'r datganiadau o'r hyn sy'n bwysig a nodweddion y pedwar diben, a dylai ysgolion ystyried y saith nod hyn wrth greu eu gweledigaeth ysgol gyfan ar gyfer y maes dysgu a phrofiad Iechyd a Lles.
Datganiadau o’r hyn sy’n bwysig
Mae'r datganiadau o'r hyn sy'n bwysig yn crynhoi'r dysgu hanfodol sy'n ofynnol i wireddu'r pedwar diben ym mhob MDPh. Maent yn darparu'r cysyniadau allweddol ar gyfer dysgu rhwng 3 ac 16 oed.
Dylai ysgolion a lleoliadau ystyried y pum datganiad o'r hyn sy'n bwysig i Iechyd a Lles mewn modd holistaidd, a dylent eu cynnwys yng nghynllun eu cwricwlwm, a hynny'n annibynnol ac yn gyd-ddibynnol.
Mae yna bum datganiad o'r hyn sy'n bwysig ym MDPh Iechyd a Lles:
Ymateb a Myfyrio
Ar ôl darllen pob datganiad o'r hyn sy'n bwysig yn llawn, gall fod yn ddefnyddiol mynd ati ar y cam hwn i greu dehongliad gweledol a/neu destunol o bob un i gadarnhau eich dealltwriaeth bersonol neu gyfunol o'r dysgu gofynnol.
Os ydych wedi creu eitem weledol ar gyfer pob un o'r pum datganiad o'r hyn sy'n bwysig, a allwch ddechrau nodi pethau cyffredin a chysylltiadau?
Mae'r datganiadau o'r hyn sy'n bwysig yn cefnogi ac yn ategu ei gilydd. Bwriedir iddynt fod yn ‘lensys’ y gellir archwilio pynciau a materion gwahanol trwyddynt, gan roi hyblygrwydd i ymarferwyr nodi'r rhai sy'n berthnasol i anghenion eu dysgwyr, eu lleoliad neu ysgol, a'u cymuned.
Ymateb a Myfyrio
Mae'r MDPh Iechyd a Lles yn ymwneud â phob plentyn. Mae'r gweithgaredd hwn yn rhoi cyfle i chi feddwl am arwyddocâd posibl hynny i'r weledigaeth ar gyfer iechyd a lles yn eich ysgol neu leoliad. Mewn grwpiau bach, defnyddiwch y templed i saernïo 'stori' dysgwr yn eich ysgol, ac yna dewch â'r delweddau yr ydych wedi eu creu ynghyd er mwyn i chi drafod y modd y mae eich cwricwlwm yn diwallu anghenion amrywiol y disgybl ar hyn o bryd, a pha newidiadau y gallai fod yn ofynnol i chi eu gwneud er mwyn mynd i'r afael â'i holl anghenion, a'i gefnogi i gyflawni'r pedwar diben. Fel man cychwyn, meddyliwch am y canlynol:
Lle mae'r dysgwr yn byw, a'i amgylchiadau economaidd-gymdeithasol
Dynameg y teulu a rhwydweithiau cymorth
Y grwpiau cymdeithasol y mae'n perthyn iddynt/wedi'i eithrio ohonynt?
Ei ethnigrwydd/iaith/ffydd
Y rhywedd a/neu'r rhywioldeb y mae'n uniaethu â hi/ag ef
Ei brofiad yn yr ysgol, gan gynnwys anghenion ychwanegol
Ei ddoniau, ei gyfleoedd, ei ddyheadau, ei heriau
Ei iechyd
Dyn Sinsir.pdfY Camau Nesaf
Nawr eich bod wedi meithrin gwell dealltwriaeth o weledigaeth ac egwyddorion allweddol Cwricwlwm i Gymru, efallai yr hoffech drafod y camau nesaf â'ch cyd-weithwyr. I wneud hyn, gallech:
Gynnal trafodaeth am anghenion cyfredol eich dysgwyr
Ystyried y modd y gall cymuned gyfan yr ysgol gyfrannu at ddiwallu'r anghenion hyn
Lledaenu'r weledigaeth hon i'ch cymuned ehangach
Nodi partneriaid y gallech gydweithredu â nhw.
Ac yn Olaf
Iechyd a lles yw'r allwedd i sut yr ydym yn teimlo amdanom ein hunain a'r modd yr ydym yn edrych ar ein bywydau. Mae iechyd a lles da yn ein galluogi i fyw bywydau llawn, cynhyrchiol, ac i wneud cyfraniadau cadarnhaol i gymdeithas. Mae'n effeithio ar sut yr ydym yn meddwl, yn teimlo ac yn gweithredu. Mae'n ein helpu i benderfynu sut yr ydym yn delio â straen, yn uniaethu ag eraill, ac yn gwneud dewisiadau. Mae pob dysgwr yn haeddu cwricwlwm cynhwysol sy'n ei alluogi i ddatblygu perthnasoedd iach, i fod yn gadarnhaol yn ei hunaniaeth ei hun ac i ddatblygu cymwyseddau ar gyfer hyrwyddo a chynnal ei les ei hun a lles eraill mewn byd sy'n newid yn gyflym.
Ni ddylid gadael hyn i siawns.
Er mwyn mynd ati i ddatblygu eich dealltwriaeth o bwysigrwydd iechyd a lles yn amgylchedd yr ysgol gyfan ymhellach, gellir ymgymryd â rhagor o waith ymchwil a sesiynau myfyrio i gefnogi eich datblygiad proffesiynol parhaus. Gallai'r fideos a'r cyhoeddiadau canlynol fod yn fan cychwyn defnyddiol:
🎞 Dan Siegel – The Integrated Mind
Yr awdur a'r athro clinigol, Dan Siegel, yn archwilio perthnasoedd wrth feithrin lles.
🎞 Rita Pierson – Every kid needs a champion
Rita Pierson yn galw ar addysgwyr i gredu yn eu myfyrwyr a chysylltu â nhw ar lefel bersonol, ddynol, go iawn.
🌐 'The Right Way A Children's Rights Approach in Wales'
🌐 Y Ffordd Gywir: Dull Gweithredu Seiliedig ar Hawliau Plant yng Nghymru
GEC Cymraeg V4.pdfTrawsnewid eich Cwricwlwm
Ysgrifennwyd yr adnodd Trawsnewid eich Cwricwlwm gan dîm ERW ar gyfer y Cwricwlwm i Gymru, a hynny er mwyn helpu i'ch arwain trwy gamau cyntaf y broses o ddatblygu'r cwricwlwm. Efallai yr hoffech ddefnyddio'r gweithgareddau a awgrymir i fyfyrio ar y MDPh Iechyd a Lles trwy ystyried eich arferion presennol a nodi newidiadau a fyddai'n eich helpu i lunio eich gweledigaeth ar gyfer y Maes hwn.
Mae’r GEC hefyd ar gael ar-lein yma: 🌐 Gweddnewid Eich Cwricwlwm