การจัดทําแผนพัฒนาชุมชนแต่ละชุมชนอาจมีขั้นตอนของการดําเนินการพัฒนาชุมชน แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับบริบทสิ่งแวดล้อมของชุมชนนั้นๆ แต่โดยทั่วไปการจัดทําแผนพัฒนา ชุมชน มีขั้นตอนต่อเนื่องเป็นกระบวนการตามลําดับ ตั้งแต่ขั้นการเตรียมการและวางแผน ขั้นการ จัดทําแผนพัฒนาและขั้นการนําแผนไปสู่การปฏิบัติดังนี้

1. ขั้นการเตรียมการและการวางแผน เป็นการเตรียมความพร้อมในด้านต่างๆ ดังนี้

1.1 การเตรียมหาบุคคลที่เกี่ยวข้อง เช่น คณะทํางาน คณะวิชาการ อาสา สมัคร ผู้นํา ฯลฯ

1.2 การเตรียมการจัดเวทีสร้างความตระหนักร่วมในการเป็นเจ้าของชุมชน ร่วมกัน เช่น การร่วมคิด ร่วมวางแผน ร่วมปฏิบัติ ทุกขั้นตอน

1.3 การศึกษาพัฒนาการของชุมชน โดยการศึกษา สํารวจ วิเคราะห์ สังเคราะห์ ข้อมูลทุกๆ ด้านของชุมชน เช่น ด้านเศรษฐกิจ ด้านประเพณีวัฒนธรรม ด้านการเมืองการ ปกครอง เป็นต้น

1.4 การศึกษาดูงานชุมชนต้นแบบ เพื่อเรียนรู้จากประสบการณ์ตรงจากชุมชน ต้นแบบที่ประสบความสําเร็จ จะได้เห็นตัวอย่างการปฏิบัติจริงที่เป็นรูปธรรม เพื่อที่จะได้นําสิ่งที่ดีๆ ที่เป็นประโยชน์มาประยุกต์ใช้กับชุมชน ตนเอง และช่วยกันคิดว่าชุมชนของตนควรจะ วางแผน บริหารจัดการที่จะ นําไปสู่การพัฒนาได้อย่างไร

2. ขั้นการจัดทําแผนพัฒนา ประกอบด้วยขั้นตอนย่อยๆ ดังนี้

2.1 การร่วมกันนําข้อมูลที่ได้จากการเตรียมการมาร่วมกันวิเคราะห์จุดแข็ง จุดอ่อน โอกาสและอุปสรรคของชุมชน เพื่อประเมินความสามารถและ ประสบการณ์ของ ชุมชนเพื่อ นําไปสู่การกําหนดภาพอนาคตของชุมชน ตามที่คาดหวัง (วิสัยทัศน์)

2.2 การร่วมกันค้นหา และกําหนดการเลือกที่เหมาะสมในการพัฒนา (ยุทธศาสตร์)

2.3 ร่วมกันกําหนดแผนงาน โครงการ กิจกรรม และเขียนเอกสารแผนงาน โครงการ และกิจกรรมที่จะพัฒนาแก้ปัญหาหรือป้องกันปัญหา

2.4 นําแผนงาน โครงการ และกิจกรรม นําเสนอแล้วพิจารณาร่วมกันและ ให้ ข้อมูลเพิ่มเติม เพื่อให้เห็นภาพรวมเพื่อการประสานเชื่อมโยงและเพื่อ การแบ่งงาน กันรับผิดชอบ

2.5 เมื่อคณะทํางานทุกฝ่ายเห็นชอบ จึงนําร่างแผนชุมชนไปทําการประชาพิจารณ์ แลกเปลี่ยนเรียนรู้ในเวทีเพื่อสร้างความเข้าใจกับสมาชิกของชุมชนทั้งหมด เป็นการ รวมใจเป็นหนึ่ง เดียวที่จะดําเนินการพัฒนาร่วมกัน ตามแผน

2.6 ปรับปรุงแก้ไข แผนให้ถูกต้องเหมาะสมตามมติ ความคิดเห็นที่ได้จาก การ ประชาพิจารณ์

3. การนําแผนไปปฏิบัติ และประเมินผลการปฏิบัติงาน ประกอบด้วยขั้นตอนย่อยๆดังนั้น

3.1 จัดลําดับความสําคัญของแผนงาน โครงการ

3.2 วิเคราะห์ความเป็นไปได้ของแต่ละโครงการ

3.3 จัดฝึกอบรม เพิ่มเติมประสบการณ์ความรู้เกี่ยวกับประเด็นที่สําคัญที่ กําหนดไว้ ในแผนเพื่อขยายผลการเรียนรู้ไปยังคนในชุมชน

3.4 จัดระบบภายใน เชื่อมโยงเครือข่ายทั้งภายในภายนอกเพื่อสร้างความเข้มแข็ง ให้กับชุมชน

3.5 ดําเนินการปฏิบัติตามแผน

3.6 ติดตามความก้าวหน้า และประเมินผลการปฏิบัติงานตามแผน รวมทั้ง ประเมินผลการดําเนินงานโครงการและกิจกรรมที่อยู่ในแผน เพื่อปรับปรุงแผนให้มีความสมบูรณ์

สําหรับผู้ที่จะทําหน้าที่ในการประเมิน คือ แกนนําและคนในชุมชน เพราะคนเหล่านี้ เป็น ทั้งผู้บริหารจัดการ ผู้ปฏิบัติ และผู้รับประโยชน์โดยตรง

การประเมินผลเมื่อเสร็จสิ้นโครงการ

หลังจากทุกฝ่ายได้ร่วมมือกันทํางานตามแผนชุมชนของตนเองแล้วควรจัดประชุม สรุปผล การดําเนินงานร่วมมือกันเมื่อเสร็จสิ้นโครงการ เพื่อเป็นการสรุปบทเรียนทั้งโครงการว่า ได้ผลลัพธ์ ตามเป้าหมายหรือไม่ นั่นคือ คนในชุมชนมีพัฒนาการและเกิดการเปลี่ยนแปลง อย่างไร มีสิ่งที่ดีๆ อะไรเกิดขึ้นบ้างที่เป็นผลพวงของการพัฒนา มีปัญหาอุปสรรคอย่างไร มีวิธีการแก้ไขให้บรรลุผล สําเร็จหรือไม่ อย่างไร ถ้าจะพัฒนาต่อไปควรปรับปรุงขั้นตอนใด ฯลฯ ทั้งนี้เพื่อรวบรวมข้อคิดเห็น หลังการทํางานแล้ว ถอดและสรุปเป็นบทเรียน เพื่อเป็นแนวทางในการทํากิจกรรมหรือโครงการ พัฒนาอื่นต่อไป