ความเป็นมาของอาเซียนอาเซียน หรือ สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (Association of South East Asian Nations หรือ ASEAN) เป็นองค์กรระหว่างประเทศระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้มีจุดเริ่มต้นโดยประเทศไทย มาเลเซีย และฟิ ลิปปินส์ได้ร่วมกันจัดตั้ง สมาคมอาสา (Association of South East Asia) ขึ้น เมื่อเดือนกรกฏาคม พ.ศ. 2504 เพื่อการร่วมมือกนทาง เศรษฐกิจ สังคมและ วัฒนธรรม แต่ดําเนินการได้เพียง 2 ปีก็ต้องหยุดชะงักลงเนื่องจากความผกผันทางการเมืองระหว่าง ประเทศอินโดนีเซียและประเทศมาเลเซีย จนเมื่อมีการฟื้นฟูสัมพันธภาพระหว่างประเทศขึ้น จึงได้มีการแสวงหาลู่ทางจัดตั้งองค์การความร่วมมือทางเศรษฐกิจขึ้นในภูมิภาค

สมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวนออกเฉียงใต้จึงก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 8 สิงหาคม 2510 หลังจากการลงนามในปฎิญญาสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวนออกเฉียงใต้ (Declaration of ASEAN Concord) หรือเป็นที่รู้จักกนในอีกชื่อหนึ่งว่า ปฏิญญากรุงเทพ (The Bangkok Declaration) โดยสมาชิกผู้ก่อตั้งมี 5 ประเทศ ได้แก่ อินโดนิเซีย ฟิ ลิปปินส์ สิงคโปร์ และไทย ซึ่งผู้แทนท ั้ง 5 ประเทศ ที่ร่วมลงนามในปฏิญญากรุงเทพ ประกอบด้วย

นายอาดัม มาลิก รัฐมนตรีต่างประเทศอินโดนีเซีย

ตุน อับดุล ราชัก บิน ฮุสเซน รองนายกรัฐมนตรีรัฐมนตรีกลาโหมและรัฐมนตรีกระทรวง พัฒนาการแห่งชาติมาเลเซีย

นายนาซโซิ รามอส รัฐมนตรีต่างประเทศฟิลิปปินส์

นายเอส ราชารัตนัม รัฐมนตรีต่างประเทศสิงค์โปร์

พันเอก (พิเศษ) ถนัด คอมัน รัฐมนตรีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศ ่จากประเทศไทย

หลังจากจัดตั้งอาเซียนเมื่อ 8 สิงหาคม 2510 แล้วอาเซียนได้เปิดรับสมาชิกใหม่จากประเทศ ในภูมิภาคเอเชียตะวนออกเฉียงใต้เพิ่มเติมเป็นระยะ ตามลําดับ ได้แก่

บรูไนดารุสซาลาม เข้าเป็นสมาชิกเมื่อ 8 มกราคม 2527

สาธารณรัฐสังคมนิยมเวียดนาม เข้าเป็นสมาชิกเมื่อ 28 กรกฏาคม 2538

สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว เข้าเป็นสมาชิกเมื่อ 23 กรกฎาคม 2540

สหภาพพม่า เข้าเป็นสมาชิกเมื่อ 23 กรกฏาคม 2540

ราชอาณาจกรกัมพูชา เข้าเป็นสมาชิกเมื่อ 30 เมษายน 2542

การเข้าร่วมเป็นสมาชิกอาเซียนของประเทศสมาชิกใหม่เหล่านี้ทําให้อาเซียนมีสมาชิกครบ 10 ประเทศในภูมิภาคเอเซียตะวนออกเฉียงใต้สอดคล้องกับปฎิญญาอาเชียน ซึ่งระบุว่า อาเซียน พร้อมรับทุกประเทศที่อยู่ในภูมิภาคเอเซียตะวนออกเฉียงใต้ที่พร้อมที่จะรับเป้าหมาย หลักการและ วัตถุประสงค์ขององค์กรเป็นสมาชิก ภูมิภาคอาเซียนในปัจจุบัน (สถิติในปี 2550) นั้น ประกอบด้วยประชากรประมาณ 567 ล้านคน มีพื้นที่โดยรวม 4.5 ล้านตารางกิโลเมตร ผลิตภัณฑ์มวลรวมประชาชาติประมาณ 1,100 พันล้าน ดอลลาร์และรายได้โดยรวมจากการค้าประมาณ 1.4 ล้านล้านดอลลาร์ และมีสํานักเลขาธิการ อาเซียน (ASEAN Secretariat) เป็นหน่วยประสานงานและอํานวยความสะดวกในการดําเนินการตาม นโยบายของผู้นําอาเซียนในด้านต่าง ๆ อํานวยความสะดวกในการประชุมของอาเซียนทุกระดับเป็นฝ่ายเลขานการในการประชุมอาเซียน และเสนอแนะโครงการและกิจกรรมต่าง ๆ ของอาเซียน มีที่ตั้งอยู่ ที่กรุงจาการ์ตา ประเทศอินโดนีเซีย

ก่อตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เริ่มแรกเพื่สร้างสันติภาพในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้อันนํามาซึ่งเสถียรภาพทางการเมือง และความเจริญก้าวหน้าทางเศรษฐกิจ สังคม และ วัฒนธรรม และเมื่อการค้าระหว่างประเทศในโลกมีแนวโน้มกีดกันการค้ารุนแรงขึ้นทําให้อาเซียนได้หันมามุ่งเน้นกระชับและขยายความร่วมมือด้านเศรษฐกิจการค้าระหว่างกันมากขึ้น วัตถุประสงค์หลักที่กําหนดไว้ในปฏิญญาอาเซียน (The ASEAN Declaration) มี 7 ประการ ดังน ี้

1. ส่งเสริมความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ ความก้าวหน้าทางสังคมและวัฒนธรรม

2. ส่งเสริมการมีเสถียรภาพ สันติภาพและความมั่นคงของภูมิภาค

3. ส่งเสริมความร่วมมือทางเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม วิชาการ วิทยาศาสตร์และด้านการบริหาร

4. ส่งเสริมความร่วมมือซึ่งกันและกันในการฝึกอบรมและการวิจัย

5. ส่งเสริมความร่วมมือในด้านเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม การค้า การคมนาคม การสื่อสารและปรับปรุงมาตรฐานการดํารงชีวิต

6. ส่งเสริมการมีหลักสูตรการศึกษาเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

7. ส่งเสริมความร่วมมือกับองค์กรระดับภูมิภาคและองค์กรระหว่างประเทศ