อำเภอป่าซางจัดว่าเป็นพื้นที่เศรษฐกิจที่สำคัญอีกแห่งหนึ่งของจังหวัดลำพูนที่สร้างรายได้อย่างต่อเนื่อง โดยตำบลแม่แรงจัดถือว่าเป็นตำบลที่สำคัญและเป็นเอกลักษณ์หนึ่งของอำเภอป่าซางที่มีความโดดเด่นในเรื่องของผ้าทอ ซึ่งนอกเหนือจากชุมชนบ้านหนองเงือก จุดกำเนินของผ้าทอชาวยองแล้วยังมีชุมชนที่สำคัญอีกหนึ่งแห่งที่นักท่องเที่ยวไม่ควรพลาดนั่นคือชุมชนบ้านดอนหลวง เป็นแหล่งผลิตงานหัตถกรรมผ้าฝ้ายทอมือรายใหญ่และเป็นที่รู้จักมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศ ที่ตั้งอยู่ในตำบลแม่แรง อำเภอป่าซาง แต่น้อยคนนักที่จะรู้จักถึงประวัติศาสตร์ความเป็นมาอันยาวนานกว่า 200 ปี ของบ้านดอนหลวงและการทอผ้าด้วยมืออันลือเลื่องที่อยู่คู่วิถีชีวิตมาตั้งแต่เดิม แรกเริ่มเดิมทีบ้านดอนหลวงชื่อ หมู่บ้านกอถ่อน เป็นหมู่บ้านชาวยองที่อพยพมาจากเมืองเชียงรุ้งของแคว้นสิบสองปันนาในจีนตอนใต้ที่ค้าวัวค้าควายมาก่อนต่อมาในสมัยพระเจ้ากาวิละได้กวาดต้อนผู้คนจากเมืองยองประเทศพม่าเข้ามาตั้งบ้านเรือนในเขตเมืองลำพูนตั้งบ้านเรือน"เก็บฮอมตอมไพร่"เพื่อบูรณะฟื้นฟูเมืองหลังจากรกร้างจากการทำสงครามกับพม่าจึงเป็นจุดกำเนิดของชุมชนบ้านดอนหลวง

ในปี พ.ศ.2535 กลุ่มทอผ้าบ้านดอนหลวงเป็นหนึ่งในความร่วมมือของคนในชุมชนเพื่อการอนุรักษ์และคงอยู่ของการทอผ้าฝ้าย เริ่มก่อตั้งโดยความสนับสนุนของภาครัฐ แรกก่อตั้งมีจำนวนสมาชิกทั้งหมด 15คน กลุ่มทำหน้าที่ส่งเสริม พัฒนา และกระจายสินค้าแก่สมาชิกโดยมีศูนย์จำหน่ายสินค้าจากผ้าฝ้ายทอมือที่ตั้งอยู่กลางหมู่บ้านศูนย์รวมผลิตภัณฑ์เครือข่ายกลุ่มทอผ้าหัตถกรรมพื้นบ้านสร้างขึ้นเมื่อประมาณปีพ.ศ. 2532 โดยได้รับงบประมาณจากกองทุนเพื่อความมั่นคงแห่งชาติ (ก.น.ช.) ได้รับงบประมาณส่วนหนึ่งมาสร้างศาลาประชาธิปไตยในพื้นที่ของวัดดอนหลวง และได้จัดพื้นที่ส่วนหนึ่งเป็นศูนย์หัตถกรรม ต่อมาอาคารดังกล่าวได้ทรุดโทรมลง ชาวบ้านจึงมีการประชุมปรึกษาหารือและได้สร้างอาคารศูนย์รวมผลิตภัณฑ์ผ้าทอขึ้นใหม่ในที่เดิม ประมาณปี พุทธศักราช 2541 โดยได้รับงบประมาณจากโครงการมิยาซาวา ซึ่งอาคารนี้มีใช้เพื่อเป็นสถานที่รวบรวมสินค้าหัตถกรรมของกลุ่มเครือข่ายและเพื่อใช้เป็นสถานที่ในการฝึกอบรมสมาชิกเกี่ยวกับการทอผ้า การย้อมสีผ้า รวมทั้งกระทั่งการออกแบบผลิตภัณฑ์  ต่อมาในปี พ.ศ.2542 ได้รับรางวัลหมู่บ้านอุตสาหกรรมดีเด่น  จึงมีการขยายกลุ่มโดยการเปิดรับสมาชิกเพิ่ม เพื่อขยายความร่วมมืออนุรักษ์และพัฒนาการทอผ้าฝ้ายให้คงอยู่ต่อไปชั่วลูกชั่วหลาน

บ้านดอนหลวงจัดงาน "แต่งสีอวดลาย ผ้าฝ้ายดอนหลวง" ขึ้นเป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. 2546  ซึ่งกลายมาเป็นงานแสดงสินค้าประจำปีของหมู่บ้าน และบ้านดอนหลวงได้เป็นหมู่บ้านโอท็อปแหล่งท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม (หมู่บ้าน OVC) ในปี พ.ศ. 2549 ตลาดบ้านดอนหลวงเป็นหมู่บ้าน OTOP จัดจำหน่ายสินค้าหัตถกรรม เช่น เสื้อ กางเกง กระเป๋า ผ้าพันคอ และอื่น ๆ ที่เป็นสินค้าที่มีคุณภาพดี ในราคาไม่แพงสามารถจับต้องได้

โดยการจัดงาน "แต่งสีอวดลาย ผ้าฝ้ายดอนหลวง" จะจัดขึ้นในช่วงต้นเดือนเมษายนของทุกปีชุมชนบ้านดอนหลวง หมู่ที่ 7 ตำบลแม่แรง อำเภอป่าซาง ภายในงานจะจัดให้มีการแสดงวิถีชีวิตวัฒนธรรมประเพณีของชาวยอง การจำหน่ายผ้าฝ้ายทอมือ กาดหมั้วครัวแลง การแสดงดนตรีพื้นที่เป็นเอกลักษณ์และเพลิดเพลินครับ

ข้อมูลเนื้อหา โดย ศาลากลางจังหวัดลำพูน

เรียบเรียงเนื้อหา โดย นายเจษฎา ธรรมากาศ

ภาพถ่าย/ภาพประกอบ โดย  ศาลากลางจังหวัดลำพูน, ชิลไปไหน

ข้อมูลอ้างอิง

         ศาลากลางจังหวัดลำพูน. 23 ม.ค. 2562. สถานที่ท่องเที่ยว :: กลุ่มทอผ้าย้อมสีธรรมชาติบ้านหนองเงือก. https://www.lamphun.go.th/th/attractions.com

    ชิลไปไหน. 4 กันยายน 2562. ไปลองทอผ้าฝ้าย สัมผัสวิถีชาวยอง ที่ชุมชนบ้านหนองเงือก หมู่บ้านน่ารัก ณ ลำพูน. https://chillpainai.com/scoop/10109