Methode Validation ทำอย่างไร

2 แบ่งตามลักษณะของวิธี

        2.1 Empirical method หมายถึงวิธีทดสอบขึ้นกับวิธีที่กําหนดไว้ มักเป็นวิธีที่กําหนดขึ้นเพื่อให้ผู้ที่เกี่ยวข้องใช้ตาม การใช้วิธีนี้จะต้องสอบกลับไปถึง method นั้นได้

        2.2 Non Empirical method หมายถึง วิธีที่ผลการทดสอบไม่ขึ้นอยู่กับวิธี (Methodindependent  result) การใช้วิธีที่แตกต่างกัน (แต่ผ่านการตรวจสอบความใช้ได้ของวิธีแล้ว) จะให้ผลที่ไม่แตกต่างกันผลการทดสอบของวิธีเหล่านี้จะสอบกลับไปที่ SI unit หรือโดยผ่าน CRM

3 แบ่งตามระดับความเข้มข้นของสารที่ต้องการศึกษา

        3.1 วิธีทดสอบสําหรับสารที่มีความเข้มข้นระดับต่ําๆ เช่น การทดสอบสารปนเปื้อน สารตกค้าง เป็นต้น

        3.2 วิธีทดสอบสําหรับสารที่มีความเข้มข้นสูงๆ เช่น การทดสอบสารประกอบหลักในผลิตภัณฑ์ เป็นต้น 

สถิติขั้นพื้นฐานที่ใช้ในการทดสอบความใช้ได้ของวิธี  ได้แก่ 

            Mean (ค่าเฉลี่ย)  

            Standard deviation (ค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน)  

            Variance( ค่าความแปรปรวน)  

            Relative standard deviation (RSD) 

            or Coefficient of variance (CV)

ค่าที่ใช้ได้ ค่าที่ผิดปกติ (outliers)

ช่วงความเชื่อมั่น  Confidence Interval 

ความไม่แน่นอนของค่าที่วัดได้ (Measurement Uncertainty)

วิธีการทำMethode Validation ต้องทำการศึกษาค่าตัวแปรที่สําคัญ (Key Parameter) ในการตรวจสอบความใช้ได้ของวิธี ต่อไปนี้ 

         3.1 Specificity/Selectivity   ความจําเพาะเจาะจงในการวัดของสิ่งที่ต้องการศึกษาเพียงอย่างเดียว ถึงแม้ว่าสิ่งที่ต้องการศึกษาจะมี matrix อยู่ด้วยก็ตาม แม่นยํา เช่น ในการวัดสารละลายตัวอย่างตัวหนึ่ง ซึ่ง ในสารละลายตัวอย่างนั้น อาจมีสาร a สาร b และสาร c อยู่ แต่สิ่งที่เราต้องการหาคือสาร c เครื่องมือของ เราจะอ่านค่าเพียงแค่สาร c เท่านั้น จะไม่อ่านค่าสารตัวอื่นที่นอกเหนือจากสารที่เราต้องการ - Selectivity หมายถึง ความจําเพาะเจาะจงที่สามารถวัดค่าสิ่งที่ต้องการวัดและ matrix ได้แต่ สามารถอ่านค่าสิ่งที่ต้องการวัดได้ถูกต้องและแม่นยํา เช่น ในการวัดสารละลายตัวอย่างตัวหนึ่ง ซึ่งใน สารละลายตัวอย่างนั้นอาจมีสาร a สาร b และสาร c อยู่ สิ่งที่เราต้องการหาคือสาร c แต่เครื่องมือของเรา 3 ไม่ได้อ่านเพียงค่า c อย่างเดียวเครื่องมือจะอ่านค่าของสารทุกตัวที่สามารถอ่านได้ แต่จะรับรองเฉพาะค่า c เท่านั้นที่ให้ผลถูกต้องและแม่นยํา 

         3.2 Range หมายถึง ช่วงการใช้งานที่ครอบคลุมระดับความเข้มข้นของสารที่ต้องการศึกษา (lower และ upper levels) โดยสามารถแสดงระดับของความเที่ยง (Precision) ความแม่น (Accuracy) และ ความสัมพันธ์เชิงเสัน (linearity) ตามที่กําหนดในวิธีทดสอบ             3.3 ความสัมพันธ์เชิงเสัน (Linearity) หมายถึง ความสามารถของวิธีทดสอบที่ให้ค่าสัญญาณ ของเครื่องมือวัดที่แปรสัดส่วนโดยตรงกับความเข้มข้นของสารที่ต้องการศึกษา แบ่งออกเป็น 2 ลักษณะ ดังนี้ 

            3.3.1 System linearity หมายถึง การทดสอบโดยใช้สารมาตรฐานวัดหาค่าโดยจะแสดง ผลทดสอบเป็นสัดส่วนกับความเข้มข้นของสารละลายมาตรฐาน 

             3.3.2 Method linearity หมายถึง การทดสอบโดยใช้ตัวอย่างที่เติมสารมาตรฐาน (Spike sample) โดยจะแสดงความสามารถของวิธีทดสอบที่ให้ผลเป็นสัดส่วนกับความเข้มข้นของสารที่มีอยู่จริงใน ตัวอย่าง 

        3.4 LOD (Limit of Detection) หมายถึง ความเข้มข้นต่ําสุดที่เครื่องสามารถตรวจพบได้ โดยทั่วไปจะเป็นระดับความเข้มข้นของสารที่ให้สัญญาณเป็น 3 เท่า ของ SD ของ blank เหนือค่าเฉลี่ย สัญญาณของ blank 

         3.5 LOQ (Limit of Quantitation) หมายถึง ความเข้มข้นต่ําสุดที่เครื่องสามารถตรวจพบและ อ่านค่าได้อย่างถูกต้อง แม่นยํา สามารถรายงานค่าได้ โดยทั่วไปจะเป็นระดับความเข้มข้นของสารที่ให้ สัญญาณเป็น 10 เท่า ของ SD ของ blank เหนือค่าเฉลี่ยสัญญาณของ blank 

        3.6 Accuracy หรือ Trueness หมายถึง ค่าที่ได้จากการวัดมีค่าใกล้เคียงกับค่าจริงมากน้อย เพียงใด โดยทั่วไปจะมีความสัมพันธ์กับค่าความเบี่ยงเบน (Bias) คือจะแปรผกผันกับค่าความเบี่ยงเบน (Bias) 

            3.6.1 Recovery คือการเติมความเข้มข้นน้อยๆ ของสารมาตรฐานที่รู้ค่าที่แน่นอน ลงไปใน ตัวอย่างเพี่อดูค่าคืนกลับของสารมาตรฐานนั้นๆ โดยคํานวณจากสูตร 

         3.7 Precision หมายถึง การวัดซ้ําหลายๆ ครั้งแล้วดูว่าค่าที่ได้ใกล้เคียงกันหรือไม่ ซึ่งการวัดที่ได้ ค่าใกล้เคียงกันไม่ได้หมายความว่าค่าที่วัดได้จะเป็นค่าที่ถูกต้องเสมอไป 

            3.7.1 Repeatability หมายถึง การทดสอบซ้ําๆ ภายใต้สภาวะคงที่ ซึ่งการทดสอบจะต้อง %Recovery = [(C1-C2)/C3] x 100 เมื่อ C1 = ความเข้นข้นของตัวอย่างที่เติมสารมาตรฐาน C2 = ความเข้มข้นของตัวอย่าง C3 = ความเข้มข้นของสารมาตรฐานที่เติมลงไป 4 ทําโดยห้องปฏิบัติการเดียวกัน ตัวอย่างเดียวกัน ภาวะแวดล้อมเดียวกัน ผู้ทดสอบคนเดียวกัน และภายใต้เวลา ใกล้เคียงกัน 

            3.7.2 Reproducibility หมายถึง การทดสอบซ้ําซึ่งอาจมีความแตกต่างกัน ดังนี้ 

            3.7.2.1 Intra-lab Reproducibility หมายถึง การทดสอบซ้ําโดยอาจจะขยายเวลา ในการทดสอบมากขึ้น มีการเปลี่ยนแปลงเจ้าหน้าที่ทดสอบ เปลี่ยนเครื่องมือ วันที่ทําการทดสอบต่างกัน แต่ ห้องปฏิบัติการที่ใช้ทดสอบเป็นห้องปฏิบัติการเดียวกัน 

            3.7.2.2 Inter-lab Reproducibility หมายถึง การทดสอบซ้ําโดยดูค่าความแปรปรวนที่ มีผลต่อความแม่นยําของวิธีเมื่อ มีการเปลี่ยนผู้ทดสอบ เปลี่ยนเครื่องมือ แต่ไม่ได้ทําการทดสอบโดยห้องปฏิบัติการ เดียวกัน 

        3.8 Ruggedness/Robustness หมายถึงความคงทนของวิธี โดยปกติการทํา Robustness จะ ทําเมื่อมีการเปลี่ยนแปลงวิธีทดสอบ หรือมีการทําวิธีทดสอบขึ้นมาใหม่เท่านั้น 

แนวทางการตรวจสอบความใช้ได้ ของวิธีทดสอบทางเคมี