Embedded Files
ONINTZA GOIZUETA CAMPOS: Martxoko egun argitsu bat da eta Gurutze ekonomiako irakaslea 5. F taldeko ikasgelan sartzen da, klasea emateko gogo handiz, Xabier ere bere atzetik sartzen da. Ikasle guztiak haiek biak ikusita isildu eta bakoitza bere tokian esertzen da, klasea hasteko gogotsu, beti bezala.
Ikasle bat ordea, leihotik begira hasten da:
GURUTZE- Zer ari zara begiratzen leihotik?
IKASLE 1- Ezer gutxi, Errenteria.
GURUTZE- Eta interesgarria al da?
IKASLE 1- Hala nola, egia esan interesgarriagoa egingo litzaidake gure herriko historia ekonomikoa ikastea, makroekonomia baino. Arrotzagoa zait.
GURUTZE- Arrazoi duzu, hala ere makroekonomia ikastea beharrezkoa dugu, dena egitaratuta dago, sentitzen dut.ea, goazen klasearekin jarraitzera, hala ere, zergatik ez duzu etxean informazioa bilatzen Errenteriari buruz? Hurrengo klasean zerbait azaldu diezagukezu, interesgarria izango da seguru. Tira ba, Draghik zer esan duen begiratuko dugu ...
Ikaslea etxera iritsita, informazioa bilatzen hasten da:
Errenteria, XIX. mendeko erdiralderaino herrialde landatarra zen, biztanleriaren erdia baino gehiago nekazariak, abeltzaintzak eta arrantzaleak ziren. Biztanleri gehiena baserrian bizi zen eta baserriko eginbeharrak eskulan ugari eskatzen zuenez, familiako kide guztiak bertan lan egiten zuten.
1876. urtetik aurrera Errenteria, oso herri industriala izan zen, Espainia osoan ez zegoen beste lekurik hainbeste fabrikarekin.1910ean, Errenteriari “Mantxester txikia” deitzen hasi zitzaion. Industriar iraultza Erresuma Batuan gertatu zen, bertako Mantxester hirian batez ere, eta hemendik dator izena.
Errenteriak izan zituen fabrika garrantzitsuenetako batzuk hauek izan ziren:
- Lino fabrika,1845.urtean eraiki zena,Espainia osotik ehun hoberenak egiten zituen fabrika izatera iritsi zen, gainera eskuz egiten zituzten.
- “La panificadora” (1858), oso garrantzitsua izatera iritsi zena, gaur egun musika eta datza areto batean bihurtu du
- 1886. urtetik aurrera fabrika berri asko ireki ziren “la ibérica” adibidez, Olibeten kokatzen zena, fabrika honek gailetak egiten zituen,nik ez nekien baino aitonak esan zidan, Errenteriakoei “galleteros” deitzen zitzaiela horrexegatik.
ONINTZA GOIZUETA CAMPOS: Ikasleak ordea ezagutzen du Lezon bizi den emakume heldu bat. Askotan Olibet aipatzen duena. Bere amonaren laguna denez hari galdetzea erabakitzen du, Olibet gaileta fabrikan bere ezagun baten esperienlzia nolakoa zen azal diezaion. Emakumeak esaten dio, lanordu luzeak gogoratzen zituela, luze eta gogorrak. Mekanikoki berdina egiten zutela, paketeak itxi eta sailkatu, denbora guztian zehar. Uniformea ere ederki gogoratzen zuela esaten dio, iluna zen, mantal zuri brodatuarekin batera, dotore joaten zirela esan behar da, nahiz eta behartuta ere, haien familiak asetzeko. Zaila zen garai haietan aurrera egitea, lan egiteko jende asko prest zegoenez, ia edozein soldata onartzen zutela, eta gauza berdinak eskaintzen zituzten enpresa gutxi zeudela, hau da merkatua nahiko mugatua zen nahiz eta aurrerapenak behin eta berriz iritsi. Hau urte batzuk beranduago aldatzen hasi zela esaten du emakumeak.Handik pasatzerakoan gauzak zenbat aldatu zirenaz konturatzen zela.Haren lankideez ezer gutxi jakin zuen ondoren.
Oroitzapen grisak zituela dio. Urte luzez lan eginez haren bizitzaren zati zela Olibet, nahi ala ez.
- 1888an tranbia inauguratu zuten Errenteria eta Donostiaren artean
- 1889an Fabril Lanera sortu zen Pekingo errota zaharraren gainean
- 1890an Papresa, bere garaian Papelera española izena zuena; Espainia osotik garrantzitsuenetakoa zen eta aldizkarietarako papera egiten zuen. 5 makina( horrela da makinaren izena) erabiltzen zuten, oso modernoa zena, baino aldi berean, kutsatzailea. Gaur egun Papresak botatzen duen kea ez da kutsatzailea ur lurruna bai da, baino garai horretan botatzen zena berriz bai, oso kaltegarria zen ingurumenarentzat. Okerrena ez da hori, produktu kimikoak eta bertan erabiltzen zituzten sustantziak errekara botatzen zituzten, oso zikin utziz. Gurasoak esan didatenez, kiratsa jasanezina zen, gaur egungoa baino gehiago, eta aitonak esan zidan soinua ere oso gogaikarria zela.
- 1900an Manufafacturas del Yute. Lantegi honetan, jutea txirikordatu eta alpargatentzako zolak egiten zituzten.Gaur egun, Niessen Kulturgunearen zati bat dago bertan.
- 1912 an “Topo” a sortu zen urte horretan ( Hendayatik Donostira joateko aukera )
- Niessen, 1914.urtean ireki zen elektronika buruzko fabrika hau, gaur egun zinea eta zenbait denda dauden eraikin hori zen Niessen fabrika.
NAILA VICENTE GARCÍA: Aitak esan zidanez, ni jaio eta urte gutxira aldatu zuten gutxi gora behera, eta oraindik ikusi daiteke erabiltzen zuten tximinia luzea. Niessen enpresa lekuz aldatu zen, Oiartzunera zehazki, eta oraindik martxan dabil enpresa.
- 1924an Pekin, bere hastapenetan "Fábrica Electrotécnica Euzkaria" zuen izena. lehenik elektrotekniako tresnak egiten zituzten, eta geroago torlojuaj egiten hasi ziren
- 1925ean Esmalteria Guipuzcoana, esmalteztatutako ontziak egiten zituzten.
ONINTZA GOIZUETA CAMPOS: Ikaslea poz-pozik lotaratzen da, hurrengo egunean Gurutze eta haren lankideak harrituko dituelakoan. Hori ez zen makroekonomia edo kalkulu hutsa. Hori haren herriaren historia zen, jendearen eguneroko ogia ekarrarazi zuena. Gaur Errenteria horrelakoa da, atzo hala lan egin zutelako.
ANE LABAKA PETRIKORENA:Lan hau egitean oso interesgarria egin zait. Betidanik bizi naizen baina orain arte hari buruz oso gutxi nekien herriari buru gauza nahiko interengarriak ikasi ditudalako. Gainera kontuan izanda nire familiako kida batzuk Arabatik Errenteriara etorri zirela herria industriaz beterik zegoen gairai hartan.
- 1951n Paisa, fabrika honek arazo asko izan zituen amianto izeneko substantzia bat botatzen bai zuen, denborarekin biktimak eta dena izan ditu.
La plaza de la música, Juan Manuel Gutierrez
Page updated
Report abuse