10 Belonen en bemoedigen
Belonen
U kunt uw aandacht richten op alle momenten waarop het spreken vloeiender wordt en op alle momenten waarop overmatige spanning door de spreker zelf wordt opgemerkt en losgelaten. U kunt dan een of andere opmerking maken, doch vaak hoeft u niet eens iets te zeggen en is het voldoende als u toont dat u het gemerkt hebt (blik van verstandhouding, glimlach). Hierdoor beloont u het vrijere, meer ontspannen spreken en bevordert u de ontwikkeling ervan.
De praktijk leert namelijk dat gedrag dat met aandacht beloond wordt vaker terugkeert dan gedrag dat geen aandacht krijgt. Een knikje van instemming, een glimlach, een paar woorden (‘goed zo’,’fijn’, ‘dat is goed gelukt’, ‘wat klonk dat lekker gemakkelijk’) kunnen helpen, de concentratie vol te houden. U merkt vanzelf wel dat u de beloningen aanpast aan het niveau waarop iemand zich bevindt.’Belonen ‘voor wat hij zelf als gemakkelijk en vanzelfsprekend ervaart werkt ook weer averechts. Belonen heeft betrekking op het gedrag. U let op het gedrag en reageert daarop. Het is een techniek die u leren kunt. Als u weet waar de stotteraar naar toe werkt en als u de tijd neemt om goed te luisteren en te kijken, weet u waar en hoe u kunt belonen. Belonen heeft meer effect dan ‘voor zijn bestwil helpen onthouden wat hij moet doen’, waar zoveel ouders en partners helaas nog altijd heil van verwachten.
Zoals hierboven gezegd werd, heeft belonen betrekking op die onderdelen van het gedrag (dit geval dus spreekgedrag) die men wil laten toenemen. Het is een heel oud opvoedings- en leermiddel en iedereen past het toe. Het heeft echter het meeste effect als het heel bewust wordt toegepast. In het begin elk klein stapje in de gewenste richting belonen, en later alleen datgene wat echt iets bijzonders was. Het werkt ook alleen goed als er geen aandacht aan het niet-gewenste gedrag wordt gegeven. Dus elke opmerking over het stotteren moet achterwege blijven!
Bemoedigen
Bemoedigen is niet hetzelfde als belonen. Bemoedigen heeft betrekking op de hele mens. Bemoedigen betekent: iemand het gevoel geven dat hij de moeite waard is, dat hij voor u meetelt. Iemand het gevoel geven dat u zijn moeilijkheden begrijpt, dat u in voor en tegenspoed met hem meeleeft. U bemoedigt als u toont dat al of niet stotteren geen invloed heeft op uw respect of uw genegenheid. U bemoedigt als u de ander de vrijheid laat zijn eigen fouten te maken. Bemoedigen betekent: iemand helpen zijn eigen weg te gaan, door te laten blijken dat u gelooft dat hij dat kan. (Dat is iets anders dan iemand helpen om de door u gekozen weg te gaan, waar ‘belonen’ ongewild toch wel eens op neerkomt.) Bemoedigen is geen techniek zoals belonen. Het is de uitdrukking van een innerlijke houding. Bemoediging heeft altijd tot gevolg dat de ander meer zelfvertrouwen, meer zelfrespect krijgt, onafhankelijk van wat hij goed of verkeerd doet. Door dit toenemend geloof in zichzelf kan hij beter functioneren. Om te kunnen bemoedigen moet ik zelf moedig zijn. Mijzelf willen zien, mijzelf aanvaarden zoals ik ben. Met mijn fouten en onvolkomenheden mijzelf toch belangrijk genoeg vinden om aan mijzelf te werken.
We kunnen alleen van fouten leren als we ze durven maken. Mens zijn is fouten maken. Als we onszelf fouten kwalijk nemen doen we iets onmenselijks. We zijn dan met de ergernis bezig in plaats van met wat we van die fouten konden leren. Bemoedigen betekent een waarlijk menselijk contact. In dit opzicht kunnen we allemaal aan onszelf werken en elkaar helpen.