04 Wilt u zelf eens stotteren?

< terug

Dat gaat zo: inademen, uw keel afsluiten en persen. Ja, drukken en kreunen. Hoe sterker u perst, hoe meer spanning u in uw keel voelt. Als u nu steeds blijft persen en tegelijk wilt praten, b.v. een woord zeggen dat met een A begint, dan produceert u technisch een vorm van stotteren.

Een andere, meer bekende vorm van stotterend spreken ontstaat als u niet uw keel, maar uw mond afsluit, door uw lippen samen te persen. Dus: inademen, lippen op elkaar en persen, en dan een woord proberen te zeggen dat met een P begint. Blijven persen. U zult merken dat u de druk op de klank zelf kunt regelen. Hoe sterker u drukt, hoe minder u kunt zeggen.

Bij heel weinig of nauwelijks merkbare druk stroomt de adem moeiteloos en vloeiend uit uw mond. Met deze ademstroom kunt u onbelemmerd spreken. Bij meer druk zou u luider gaan spreken. Wanneer u echter gelijktijdig uw keel of uw lippen afsluit, ontstaat er een belemmering. U hebt al gemerkt dat het krachtiger persen die belemmering niet overwint.

Krachtig persen veroorzaakt een echte afsluiting. Iets minder persen veroorzaakt een herhaling. Probeert u het eens. Merkt u dat stotteren in technisch opzicht eigenlijk heel eenvoudig is? Iedereen kan het. U kunt er vreemde gezichten bij trekken; u kunt er hulpeloze of agressieve bewegingen bij maken. Dan is het stotterverschijnsel compleet.

Als u nu met dit stotteren de straat op gaat om inkopen te doen, iemand naar de weg te vragen of telefonische inlichtingen in te winnen, dan zult u een groot aantal ervaringen opdoen, die u uw hele leven niet meer zult vergeten. U hebt dan even in merg en been gevoeld wat het betekent een stotterend iemand te zijn. Doet u het maar eens. Doe het vooral als u in uw dagelijks leven met iemand omgaat die stottert. U zult dan veel begrijpen wat zich bij hem afspeelt. Dat is voor hem en voor u belangrijk. U zult dan van binnen uit ervaren hebben dat stotteren het gevolg is van druk, van spanning en van angst. Schaamde u zich ook? Moest u iets in uzelf overwinnen om stotterend het woord te doen? Had u oog voor uw gesprekspartners? Of was u alleen met u zelf en uw spreken bezig terwijl u stotterde? U hebt zeker ook heel duidelijk ervaren dat u zelf het stotteren voortbracht. Het was uw adem, uw mond, uw eigen spierspanning.

Wie produceert het gestotter?

Een gevaarlijke manier om over het stotteren te denken is degene die stottert en het stotterende spreken als twee zelfstandige eenheden te scheiden. Deze wijze van denken brengen wij in praktijk als wij vergeten dat wie stottert zelf zijn stotteren voortbrengt.

U hebt het zelf ervaren. Om te stotteren moet u zich inspannen, moet u persen. U moet tegelijk met het toenemen van de druk verder willen praten.

Als u hoort en ziet hoe geremd en gespannen een stotterend iemand spreekt, dan kunt u aannemen dat hij op dat moment werkelijk niet in staat is om met minder druk te praten. Hij heeft nog niet geleerd op een ontspannen manier te spreken in een situatie die voor hem gekoppeld is aan negatieve herinneringen.

U kunt ook aannemen dat hij op dit ogenblik stotteren gemakkelijker vindt dan vloeiend spreken.

U mag echter niet denken: ‘Arme kerel, wat heeft dat stotteren jou in zijn macht. Wie zou je daarvan kunnen verlossen?’ Op die manier scheidt u n.l. het stotteren van de persoon die stottert. U denkt als het ware aan een macht buiten hem waarvan hij het slachtoffer is. Zo denkt hij er ook vaak over. En toch is het duidelijk dat hij zelf zijn stotteren voortbrengt, al doet hij dat uiteraard niet zo opzettelijk als u dat zojuist gedaan hebt.

U kunt onmiddellijk weer overschakelen op uw gewone vloeiende manier van spreken. Hij kan ook overschakelen, maar pas als de situatie veranderd is. . .

Wij zijn allemaal wel eens in een situatie die voor ons moeilijk is

Iedereen voelt zich wel eens onder druk gezet, bedreigd of opgejaagd en reageert daarop met gespannenheid, eventueel met angst. Bij iemand die stottert geldt die angst dan niet alleen die situatie, maar bovendien en vooral zijn spreken in die situatie.

Hij is bang dat het niet goed zal gaan, en het moet goed gaan. Van louter spanning en controle zet hij alles vast en doet zo onbewust wat u opzettelijk hebt gedaan. Of hij zoekt zijn toevlucht in het gebruik van stereotiepe aanloopzinnetjes en stopwoorden, in het omzeilen en uitstellen van waar het eigenlijk om gaat.

Maakt de eerste vorm van stotteren de luisteraar zelf zo gespannen dat hij de neiging krijgt zijn adem in te houden, de tweede vorm leidt tot ergernis, of bedekte vrolijkheid. Alle vormen van stotteren maken de luisteraar op den duur ongeduldig en gespannen. Dit moeten we onthouden als we willen begrijpen hoe het stotteren ontstaat en zich ontwikkelt. We hebben het nu echter over de persoon die zich van zijn afwijkende manier van spreken bewust is. juist omdat hij zich er van bewust is, doet hij aldoor moeite om niet te stotteren, en dit veroorzaakt de vicieuze cirkel waar we het al over hadden.

Niemand kan iemand die stottert van zijn stotteren afhelpen, niemand kan hem uit deze cirkel, die misschien wel een spiraal is naar steeds meer spanning en angst, bevrijden. Alleen hij zelf kan dat. Hij kan zelf leren met persen op te houden, hij kan zelf leren niet meer te vluchten in omzeilingen, aanloopjes en stopwoorden. Er zijn mensen die hem de weg kunnen wijzen, hem kunnen laten ervaren waar zijn overbodige spierspanningen te vinden zijn, en hoe hij die los kan laten. Hij kan inzien dat zijn manier van denken, over zichzelf en over zijn spreken, alles te maken heeft met hoe zijn (spreek)gedrag uiteindelijk gestalte krijgt.

Maar wij spreken niet voor niets van de ‘macht der gewoonte’. Een meer ontspannen reactie, een vloeiender wijze van spreken, kan elk stotterend mens leren. Het vergt echter veel concentratie en een grote persoonlijke inzet, want de reactie van stotteren is in de meeste situaties al zo automatisch geworden, dat degene die stottert het gevoel heeft dat hij zo moet reageren, dat hij geen keus heeft. Bij het leren toepassen van zijn nieuwe reacties heeft hij steun en aanmoediging van zijn omgeving hard nodig, van u dus.

Maar hoe kunt u iemand steunen als u zelf bang bent?

05 Problemen ontstaan doordat we de werkelijkheid afwijzen