Mosty Wrocławia

Wrocław - Mosty - Mapa Wrocławskiego Węzła Wodnego

autor: Małgorzata Książkiewicz

most Grunwaldzki

most Osobowicki

Most Grunwaldzki powstał 1910 roku jako konstrukcja wisząca na stalowych taśmach. Z początku zwany był mostem Cesarskim, po I wojnie światowej był nazywany mostem Wolności, a w okresie hitlerowskim powrócono do określania go mianem: Cesarski. Po II wojnie światowej został oddany do użytku 6 września 1947 r., wcześniej jednak z powodu znacznych zniszczeń most został podparty na czterech zatopionych barkach i był używany jedynie dla ruchu pieszego oraz transportów wojskowych. Decyzja o remoncie mostu nie była łatwa. J. Piekarczuk w artykule Wyrzeźbić most, w „Przekroju” wspomina:

„Opinia, że łatwiej zbudować nowy most niż go podnieść i odbudować, niewiele odbiegała od prawdy. Tego zdania byli zresztą inżynierowie niemieccy, którzy po wyjeździe z Wrocławia pytali w listach, czy most juz się zawalił. Żadna z hut nie walcowała przecież blach ponad dziewięciometrowej długości, jak te użyte na początku wieku przy budowie mostu. Huta w Zielonej Górze, która niegdyś dostarczała pasty nośne dla mostu, zrównano z ziemią. Trzeba było szukać rozwiązań zastępczych (...)."

Koordynator odbudowy mostu Grunwaldzkiego – inż. Władysław Siwiński – wspomina na łamach „Wieczoru Wrocławia”: „Odbudowa mostu prowadzona był bardzo prymitywnymi narzędziami, maszynami i urządzeniami, jakie były wówczas osiągalne. (…) Załoga budowy składała się ze starych fachowców, jak i w większej części z młodych, zdemobilizowanych żołnierzy i partyzantów. (…) Po zakończeniu odbudowy mostu Grunwaldzkiego nie przyznano nikomu żadnych oznaczeń i nie złożono pisemnego podziękowania. Ludzie nawet nie czuli się rozgoryczeni – nie pracowali dla oznaczeń i podziękowań.”

Dużym zagrożeniem dla odbudowy był spływający lód. Władysław Siwiński w przytoczonym wyżej artykule wspomina pana Molka, z którym przy pomocy trotylu wysadzili potężny zator lodowy formujący się przy pylonie od strony Politechniki. Inne zdarzenie wspomina Bolesław Lechman na łamach „Wieczoru Wrocławia”:

„Najbardziej dramatycznym momentem był dzień 18 marca 1947 roku, gdy Odrą zaczęły spływać lody, nierzadko powyżej 80 cm grubości. Wszyscy byliśmy przerażeni. Jak zaczęło trzaskać, baliśmy się, że most się rozleci. Ale lód zniszczył tylko dwie podpory i przewrócił trzy izbice (trójkątne ochrony przed mostem). Z braku odpowiedniego sprzętu lód rozbijaliśmy… pancerfaustami.”

most Szczytnicki

Odbudowa mostu Grunwaldzkiego. Most Grunwaldzki.

Muzeum Historyczne we Wrocławiu. Muzeum Miasta Wrocławia

Most Osobowicki. Most Groszowy.

Muzeum Miejskie Wrocławia

Drewniany poprzednik współczesnego Mostu Osobowickiego położony był o około 700 metrów na zachód (w dół rzeki) od dzisiejszej konstrukcji. Stary most powstał w końcu XVIII wieku, gdy przekopano obecny bieg tego odcinka Starej Odry i posiadał tylko dwa przęsła, (każde o długości 24 metrów). Początkowo służył jako prywatny dojazd do zlokalizowanej na Osobowicach cegielni. Był przerzucony tylko nad samą rzeką i wjazd odbywał się poprzez rampy, dojazdy natomiast znajdowały się na terenach zalewowych przez co w czasie wysokiej wody szlak był nieprzejezdny. W 1812 r. most został przejęty przez miasto i udostępniony do użytku publicznego, pobierano jednak na nim myto w wysokości jednego srebrnego grosza za furmankę i dwóch fenigów od pieszego. Stąd zapewne określano go potocznie Mostem Groszowym.

Nową przeprawę zdecydowano się wznieść w związku z budową nowego Kanału Miejskiego. Budowę rozpoczęto w listopadzie 1895r., w maju 1897r. gotowe były już wszystkie przęsła, zaś do sierpnia ukończono dekorację ścian bocznych, balustrady i jezdnię. Dopiero po ukończeniu mostu zaczęto budować nasypy dojazdowe, a uroczyste otwarcie miało miejsce na początku grudnia 1897 r. W latach dwudziestych XX wieku most otrzymał imię zamordowanego ministra spraw zagranicznych Walthera Rathenaua, zaś po II wojnie światowej nazwano go od pobliskiego osiedla. W okresie powojennym zlikwidowano ozdobne wieżyczki, zaś wzdłuż balustrad zamocowano rurociągi.

most Tumski

Most Tumski. Most Tumski podczas budowy.

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Most Tumski pełni swoją funkcję od XI w. Stanowił on swoistą granicę między miastem ( „państwem świeckim”), a Ostrowem Tumskim („państwem kościelnym”). Trudno jest określić w którym momencie most został przebudowany z wykorzystaniem elementów metalowych. Wiemy zaś, że konstrukcja ta istniała do początku XIX wieku.

Most żelazny wzniesiono w latach 1888-1889. Cechuje go lekka konstrukcja wsparta na jednym filarze i podparta cokołami na brzegach. Charakterystyczny zielony kolor oraz sylwetka od lat stanowią jeden z rozpoznawalnych symboli Wrocławia.

most Pokoju

Most Szczytnicki powstał w latach 1889-1890 jako Most Książęcy. Zbudowany z cegły stanął w miejscu drewnianej przeprawy istniejącej tu prawdopodobnie od XVII wieku. Konstrukcją i sposobem wykonania jest podobny do mostu Oławskiego.

W latach 1933-1934 most przebudowano, zwiększając jego szerokość poprzez dołożenie elementów betonowych. Most przeszedł gruntowny remont w latach 2006-2010.

Most Zwierzyniecki.

Most Szczytnicki w czasie budowy.

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Most Paulinów. Most Lessinga.

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Pierwsza przeprawa, stojąca prawie w tym samym miejscu co dzisiejszy Most Pokoju, była wąską i długą drewnianą konstrukcją, zwaną Mostem Paulinów. W 1855 r. stanął tu tzw. Most Fenigowy — nazywany tak od drobnych opłat mostowych pobieranych przez budowniczego i właściciela kładki. W 1875 roku, w wyniku uszkodzenia spowodowanego przez zatory lodowe, został zastąpiony nowym, żelaznym, czteroprzęsłowym mostem, wspartym na kamiennych filarach, usytuowanym dokładnie w miejscu dzisiejszego mostu Pokoju. Miał on 116,7 m długości i wówczas dłuższy od niego był tylko Most Uniwersytecki. Ze względu na walory widokowe wynikające z usytuowania mostu, konstruktorzy każdą z jego podpór wyposażyli w balkoniki widokowe, a na łukach stalowych przęseł po obu stronach umieścili pary ozdobnych latarń gazowych. Most ten nazwano imieniem wybitnego poety, krytyka i filozofa niemieckiego — G. E. Lessinga, przebywającego we Wrocławiu w latach 1760–1765.

Pod koniec II wojny światowej most został zbombardowany i część środkowych przęseł leżała w wodzie. Później, do czasu odbudowy pobliskiego mostu Grunwaldzkiego (1947 r.), służył on wyłącznie jako przeprawa dla pieszych. W latach pięćdziesiątych został rozebrany i przy wykorzystaniu istniejących przyczółków, postawiono nowy most (1958 r.). Zaprojektował go Jan Kmita, a budowę prowadzili inżynierowie S. Szyndlar oraz B. Christoff. Budowę rozpoczęto w 1954 r., a most oddano do eksploatacji w roku 1959. Nazywano go wówczas "Mostem Wojewódzkim" - w 1966 r. nawę tą zmieniono na Most Pokoju. 8 maja 1966r. Minister Spraw Zagranicznych PRL Adam Rapacki wmurował przy północnym przyczółku mostu propagandową tablicę, która miała upamiętniać podjęcie decyzji o wzniesieniu w tym miejscu "Pomnika Powrotu do Macierzy Ziem Zachodnich i Północnych".

Mostu Zwierzynieckiego podczas budowy. Most Zwierzyniecki.

Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu

Pierwsze wzmianki o moście stojącym w miejscu dzisiejszego Mostu Zwierzynieckiego pochodzą z końca XVII wieku. Ówczesna konstrukcja zwana była „Mostem Ceglanym” – od znajdującej się w pobliżu cegielni, zaś od roku 1704 nazywano go Mostem Przepustkowym – od kontroli sanitarnych, które przeprowadzano w obawie przed epidemią na przyjezdnych, którzy chcieli wjechać do miasta.

W XIX wieku w miejsce tego mostu stanęła konstrukcja stalowo-drewniana. Tę zaś w latach 1895-1897 zastąpiono obecną budowlą zaprojektowaną przez Karla Klima . Do ciekawostek należy sposób w jaki zrealizowano przedsięwzięcie. Na czas budowy przesunięto starą przeprawę o 30 metrów w górę rzeki, zapewniając w ten sposób ciągłość komunikacji pomiędzy dwoma brzegami. Podobno przesunięcie całej konstrukcji i co za tym idzie zamknięcie przeprawy trwało zaledwie pół dnia.