ผลิตภัณฑ์จากนม คืออาหารที่ผลิตจากน้ำนมของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม โดยปกติจะเป็นอาหารที่ให้พลังงานสูง ประกอบด้วยสารอาหารที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น โปรตีน แคลเซียม วิตามินบี 2 และวิตามินดี
ผลิตภัณฑ์จากนมที่พบได้ทั่วไป ลิตภัณฑ์จากนมมีประโยชน์ต่อสุขภาพหลายประการ เช่น ช่วยเสริมสร้างกระดูกและฟันให้แข็งแรง ช่วยให้ระบบย่อยอาหารทำงานได้ดี และเป็นแหล่งพลังงานชั้นดี อย่างไรก็ตาม ผู้ที่แพ้นมหรือผลิตภัณฑ์นมมาจากที่ใดควรหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์เหล่านี้ สำหรับในประเทศไทย กระบวนการผลิตนมที่ได้รับความนิยมมากที่สุด ได้แก่ นมสด โยเกิร์ต และนมเปรี้ยว ได้แก่
นมสด (Milk)
นมข้นหวาน (Sweetened condensed milk)
นมข้นจืด (Evaporated milk)
โยเกิร์ต (Yogurt)
ชีส (Cheese)
เนย (Butter)
ครีม (Cream)
ไอศกรีม (Ice cream)
ผลิตภัณฑ์จากนมสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลักๆ ตามกระบวนการผลิต ได้แก่
ผลิตภัณฑ์จากนมสด (Fresh dairy products) คือผลิตภัณฑ์ที่ผลิตจากนมสดโดยไม่ผ่านกระบวนการแปรรูปเพิ่มเติม เช่น นมสด โยเกิร์ตธรรมชาติ
ประโยชน์ผลิตภัณฑ์จากนมแปรรูป (Processed dairy products) คือผลิตภัณฑ์ที่ผ่านกระบวนการแปรรูปเพื่อปรับปรุงรสชาติ กลิ่น หรืออายุการเก็บรักษา เช่น นมข้นหวาน นมข้นจืด ชีส เนย ไอศกรีม
อาจทำให้เกิดอาการแพ้ ผลิตภัณฑ์จากนมเป็นอาหารที่มีโปรตีนที่เรียกว่าเคซีน ซึ่งบางคนอาจแพ้ เคซีนเป็นโปรตีนที่พบในนมวัวเป็นหลัก แต่อาจพบได้ในนมสัตว์ชนิดอื่นๆ เช่น นมแพะ นมแกะ และนมม้า อาการแพ้นมอาจรวมถึงอาการคันตามผิวหนัง บวม หายใจลำบาก หรืออาเจียน
อาจทำให้เกิดปัญหาทางเดินอาหาร ผลิตภัณฑ์จากนมมีน้ำตาลแลคโตส ซึ่งบางคนอาจย่อยได้ยาก อาการไม่ย่อยจากการดื่มนมอาจรวมถึงอาการท้องอืด ท้องเสีย หรือปวดท้อง ผู้ที่ย่อยแลคโตสไม่ได้อาจลองดื่มนมที่มีแลคโตสต่ำหรือปราศจากแลคโตส
อาจมีไขมันอิ่มตัวสูง แปรรูปผลิตภัณฑ์จากนมบางชนิด เช่น นมเต็มมันเนย ชีส และเนย มีไขมันอิ่มตัวสูง ซึ่งอาจเพิ่มความเสี่ยงของโรคหัวใจและหลอดเลือด ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพหัวใจควรเลือกผลิตภัณฑ์จากนมที่มีไขมันต่ำหรือไขมันปราศจากไขมัน
อาจเป็นแหล่งของฮอร์โมน นมวัวมีฮอร์โมนจากวัว ซึ่งอาจส่งผลต่อการทำงานของฮอร์โมนในร่างกายมนุษย์ อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีหลักฐานที่ชัดเจนว่าฮอร์โมนในนมวัวเป็นอันตรายต่อสุขภาพมนุษย์
สำหรับปริมาณการบริโภคผลิตภัณฑ์จากนมที่เหมาะสมนั้น ขึ้นอยู่กับอายุ เพศ และกิจกรรมทางกาย โดยทั่วไป ผู้ใหญ่ควรบริโภคนมหรือผลิตภัณฑ์จากนมอย่างน้อย 2-3 ถ้วยต่อวัน แต่ผู้ที่มีปัญหาสุขภาพควรปรึกษาแพทย์ก่อนบริโภคผลิตภัณฑ์จากนม
ผลิตภัณฑ์จากนมมีประวัติศาสตร์ยาวนานหลายพันปี โดยมีการสันนิษฐานว่ามนุษย์เริ่มบริโภคนมจากสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมตั้งแต่ยุคหินใหม่เมื่อประมาณ 10,000 ปีก่อน ในช่วงแรก มนุษย์อาจบริโภคนมดิบจากสัตว์โดยตรง แต่ต่อมาได้มีการพัฒนาวิธีการแปรรูปนมเพื่อยืดอายุการเก็บรักษาและเพิ่มรสชาติและคุณค่าทางโภชนาการ หลักฐานทางโบราณคดีที่เก่าแก่ที่สุดที่บ่งชี้ถึงการบริโภคนมจากสัตว์คือภาชนะดินเผาที่มีอายุประมาณ 8,000 ปีก่อน ซึ่งพบในบริเวณประเทศจอร์แดน ภาชนะดินเผาเหล่านี้ถูกสันนิษฐานว่าใช้สำหรับเก็บนมจากสัตว์ การเลี้ยงสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมเพื่อผลิตนมเป็นที่นิยมมากขึ้นในช่วงยุคสำริดเมื่อประมาณ 6,000 ปีก่อน ในช่วงนี้มีการเลี้ยงสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมหลากหลายชนิด เช่น โค แกะ แพะ และวัว
การพัฒนาวิธีการแปรรูปนมเกิดขึ้นในช่วงยุคคลาสสิกเมื่อประมาณ 2,000 ปีก่อน ในช่วงนี้มีการค้นพบวิธีการทำเนย ชีส และโยเกิร์ต การแปรรูปนมด้วยความร้อนเพื่อฆ่าเชื้อจุลินทรีย์เกิดขึ้นในช่วงศตวรรษที่ 19 วิธีการนี้ช่วยให้สามารถเก็บรักษานมได้นานขึ้นและปลอดภัยต่อผู้บริโภค