Το γραμματόσημο είναι ένα μικρό, συνήθως παραλληλόγραμμο, χάρτινο ένσημο συγκεκριμένης αξίας, το οποίο εκδίδεται από την Ταχυδρομική Υπηρεσία κάθε κράτους, για να επικολλάται σε γράμματα, δέματα και έντυπα ως απόδειξη προπληρωμής του ταχυδρομικού τέλους, δηλαδή του αντιτίμου για την ταχυδρομική μεταφορά.

Στην Ελλάδα τα γραμματόσημα εκδίδονται από την εταιρεία ΕΛΤΑ (Ελληνικά Ταχυδρομεία)και δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι τα ελληνικά γραμματόσημα είναι από τα ωραιότερα και πιο ακριβά γραμματόσημα σε όλο τον κόσμο!

Η ιστορία των γραμματοσήμων ξεκινά το 1840 στο Ηνωμένο Βασίλειο, όταν κυκλοφόρησε το πρώτο γραμματόσημο που απεικονίζει το προφίλ της Βασίλισσας Βικτωρίας σε μαύρο φόντο και ονομαστική αξία μίας πένας (αγγλικό νόμισμα). Αυτό το γραμματόσημο έμεινε γνωστό στην ιστορία ως “pennyblack”.

Μέχρι την έκδοση του πρώτου γραμματοσήμου, τα ταχυδρομικά τέλη ήταν πολύ υψηλά και ο υπολογισμός τους εξαιρετικά πολύπλοκος. Το τίμημα της ταχυδρομικής μεταφοράς πληρωνόταν από τον αποδέκτη (σήμερα κατά κανόνα πληρώνεται από τον αποστολέα), ανάλογα με το μέγεθος του δέματος ή της αλληλογραφίας και την απόσταση που έπρεπε να διανύσει ο ταχυδρόμος. Λόγω του μεγάλου ύψους του αντιτίμου, ήταν συχνό το φαινόμενο της άρνησης του αποδέκτη να παραλάβει την επιστολή και ως εκ τούτου το μεταφορικό έργο να μείνει απλήρωτο.

Τα πρώτα Ελληνικά γραμματόσημα κυκλοφόρησαν το 1861 και απεικονίζουν την κεφαλή του Ερμή, του Ταχυδρόμου των Θεών. Σχεδιάστηκαν από τον Άλμπερτ Μπαρ και εκτυπώθηκαν στη Γαλλία. Το σχέδιο των πρώτων ελληνικών γραμματοσήμων είναι εξαιρετικής καλλιτεχνικής αξίας, με λεπτότατη χάραξη, με επιμελημένη εκτύπωση και δικαίως θεωρούνται ως αληθινά αριστουργήματα.

Το 1896  κυκλοφόρησαν τα πρώτα ολυμπιακά γραμματόσημα που εκδόθηκαν στον κόσμο με την ευκαιρία της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Η εκτύπωση έγινε από το Εθνικό Γαλλικό Τυπογραφείο. Τα χρήματα από την πώλησή τους δόθηκαν για να χτιστεί το Παναθηναϊκό Στάδιο, εκεί όπου έγιναν οι πρώτοι Ολυμπιακοί Αγώνες. Είναι πιθανόν η πιο όμορφη έκδοση αθλητικών γραμματοσήμων σε όλον τον κόσμο μέχρι σήμερα και η αξία της είναι ανεκτίμητη. Από τότε και κάθε χρονιά που γίνονται Ολυμπιακοί Αγώνες εκδίδονται ολυμπιακά γραμματόσημα.

Από το 1840 έως και σήμερα έχουν εκδοθεί αναρίθμητες σειρές γραμματοσήμων σε όλες τις χώρες του κόσμου. Παρατηρώντας προσεκτικά αυτά τα μικρά χρωματιστά «χαρτάκια» μπορούμε να διακρίνουμε:

1. Το όνομα της χώρας  που εξέδωσε το γραμματόσημο. (Λεπτομέρεια που αξίζει να σημειωθεί…..Μόνο η Μεγάλη Βρετανία δεν αναγράφει το όνομά της. Στα γραμματόσημα της Μεγάλης Βρετανίας και των Βρετανικών κτήσεων υπάρχει η σιλουέτα του Βασιλιά ή της Βασίλισσας της Αγγλίας.)

2. Την κλάση του γραμματοσήμου, δηλαδή την τιμή πώλησής του

3. Το θέμα του γραμματοσήμου

4. Την οδόντωση, δηλαδή τη διάτρηση γύρω από το γραμματόσημο

5. Τη γόμα, δηλαδή το λεπτό στρώμα κόλλας στο πίσω μέρος, και

6. Τη σφραγίδα του ταχυδρομείου (αν το γραμματόσημο χρησιμοποιήθηκε για την αποστολή δεμάτων ή επιστολών)

Εκείνο το χαρακτηριστικό που κεντρίζει αμέσως την προσοχή μας είναι η τεράστια ποικιλία των θεμάτων που απεικονίζονται στα γραμματόσημα. Τα θέματα αφορούν κυρίως την ιστορία, τη λαϊκή παράδοση, τη σύγχρονη ζωή, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό και τη φύση της χώρας που εκδίδει τα γραμματόσημα. Χώρες όπου υπάρχει ο θεσμός της μοναρχίας απεικονίζουν συχνά στα γραμματόσημα την εικόνα του εκάστοτε μονάρχη. Πρόσφατα, υπάρχει η δυνατότητα έκδοσης προσωπικών γραμματοσήμων, με φωτογραφίες των ενδιαφερόμενων. Η εκτύπωση των γραμματοσήμων γίνεται με τη μέθοδο της εγχάραξης και σήμερα με τη φωτολιθογραφική μέθοδο. Για τα ελληνικά γραμματόσημα, διάσημοι χαράκτες είναι ο Μπισκίνης, ο Κεφαλληνός, ο Τάσσος και ο Γράββαλος.

Η τιμή ενός συλλεκτικού γραμματοσήμου διαμορφώνεται ανάλογα με πολλούς παράγοντες: Το αρχικό "τιράζ" (ο συνολικός αριθμός γραμματοσήμων που τέθηκαν σε κυκλοφορία), την εποχή κυκλοφορίας, το αν είναι σφραγισμένα ή ασφράγιστα (γραμματόσημα των Παγκοσμίων Πολέμων, π.χ., έχουν μεγαλύτερη αξία σφραγισμένα και όχι ασφράγιστα), το ενδιαφέρον των συλλεκτών, το αν έχουν όλα τα δοντάκια τους, αν είναι σχισμένα, η κατάσταση της γόμας στην πίσω πλευρά, κτλ.

Μεγάλη αξία έχουν, επίσης, τα κακέκτυπα γραμματόσημα, δηλαδή τα γραμματόσημα που έχουν σφάλματα κατά την εκτύπωση. Τα πιο συνηθισμένα σφάλματα είναι οι χρωματικές αλλοιώσεις και η μετατόπιση του θέματος. Επειδή ακριβώς το ελάττωμα της εκτύπωσης εμφανίζεται σε ελάχιστα τεμάχια, αυξάνεται η σπανιότητά τους και η αξία τους στις δημοπρασίες εκτοξεύεται στα ύψη. Εδώ ταιριάζει απόλυτα η γνωστή φράση …… «ΤΑ ΛΑΘΗ ΠΛΗΡΩΝΟΝΤΑΙ ΑΚΡΙΒΑ».

Σολφερίνο

Αποτελεί αναμφισβήτητα το πιο γνωστό και ακριβό ελληνικό γραμματόσημο. Το 1871 ένα φύλλο 100 γραμματοσήμων της Μεγάλης Κεφαλής του Ερμή (κλάσης 40 λεπτών) τυπώθηκε σε κοκκινωπή απόχρωση (αντί για την κιτρινωπή που ήταν η σωστή), από λάθος στο χρώμα του μελανιού. Από αυτά σώζονται μόνο 13. Το τελευταίο αγοράστηκε σε δημοπρασία για 15.000 ευρώ. Πήρε το όνομά του από την πολύνεκρη μάχη του Σολφερίνο, όπου σκοτώθηκαν περίπου 40.000 στρατιώτες το 1859, γιατί το έντονο κόκκινο χρώμα του γραμματοσήμου, θύμιζε το αίμα των στρατιωτών που πέθαναν στη μάχη. Ο αριθμός των στρατιωτών που έχασαν τη ζωή τους ή τραυματίστηκαν στη μάχη αυτή ήταν τόσο μεγάλος που αμέσως μετά ο Ερρίκος Ντυνάν ίδρυσε τον Ερυθρό Σταυρό.

InvertedJenny

Σίγουρα το πιο ακριβό και το πιο διάσημο γραμματόσημου του κόσμου. Τυπώθηκε το 1918 στις ΗΠΑ και απεικονίζει το biplaneCurtissJN (γι΄αυτό έμεινε γνωστό ως JENNY). Από βιασύνη στην εκτύπωση το αεροπλάνο τυπώθηκε ανάποδα σε 100 φύλλα. Μόνο ένα φύλλο βγήκε στη δημοσιότητα. Τα υπόλοιπα προφανώς καταστράφηκαν μόλις έγινε αντιληπτό το λάθος. Ένας υπάλληλος αγόρασε ένα φύλλο για 24 δολάρια και το πούλησε για 15.000 δολάρια. Το φύλλο χωρίστηκε σε επιμέρους γραμματόσημα. Πριν από λίγο καιρό ένα τέτοιο γραμματόσημο (ξεχασμένο σε μία θυρίδα για πάνω από 100 χρόνια) πουλήθηκε σε δημοπρασία για 2 εκατομμύρια δολάρια.

Γραμματόσημο για τη μάχη των Θερμοπυλών

Το 2020 τα ΕΛΤΑ εξέδωσαν μία αναμνηστική σειρά γραμματοσήμων για τη μάχη των Θερμοπυλών. Η σειρά επρόκειτο να κυκλοφορήσει στις 22/9/2020. Όταν όλα τα γραμματόσημα είχαν τυπωθεί, κυκλοφόρησε ενημερωτικό φυλλάδιο για τη σειρά. Τότε κάποιος παρατήρησε δύο λάθη. Σε ένα γραμματόσημο της σειρά ςαναγράφεται το γνωστό επίγραμμα του Σιμωνίδη «Ω ξειν, αγγέλειν Λακεδαιμονίοις ότι τήδε κείμεθα τοις κείνων ρήμασι πειθόμενοι». Αλλά ….. ήταν ανορθόγραφο. ( Για όσους δεν βρήκαν ακόμα το λάθος ….  Ας το πάρει το ποτάμι. Η μετοχή «πειθόμενοι» αναγράφεται ως «πειθώμενοι», ενώ αντί της αντωνυμίας «κείνων» αναφέρεται το επίθετο «κοινών»). Μετά το σάλο που προκλήθηκε και τα δημοσιεύματα σε εφημερίδες, τα ΕΛΤΑ ανέβαλαν την κυκλοφορία της σειράς για να διορθώσουν τα λάθη.

Η συλλογή γραμματοσήμων, γνωστή και με το όνομα φιλοτελισμός, αποτελεί ένα από τα πιο διαδεδομένα χόμπι παγκοσμίως. Όποιος θέλει να γνωρίσει τον πλούτο των ελληνικών γραμματοσήμων, μπορεί να επισκεφτεί το Φιλοτελικό και Ταχυδρομικό Μουσείο.Και μετά …ποιος ξέρει; Μπορεί να ξεκινήσετε κι εσείς τη δική σας συλλογή γραμματοσήμων.

Α3, Λάμπρος-Εμμανουήλ Παπαβασιλείου