Hyperthermie

Het woord hyperthermie is samengesteld uit 2 woorden:

• Hyper: verhoogd/vergroot/versneld

• Thermie: temperatuur

In gewoon Nederlands wordt hypthermie omschreven als een warmtebehandeling. Het lichaam wordt door een externe bron plaatselijk of in zijn geheel gecontroleerd opgeward zodat de lichaamstemperatuur en interne thermostaat zal stijgen. Kankercellen kunnen namelijk slecht tegen een hoge temperatuur dan gezonde cellen. De kankercellen gaan dood of worden door de buitensporige warmte aangetast. Bijkomend effect is dat ze daardoor extra gevoelig worden voor chemotherapie of bestraling (radiotherapie).

Oncologen/artsen passen hyperthermie dan ook vaak toe in combinatie met chemo- of radiotherapie. Het is inmiddels meer dan 100 jaar geleden dat men voor het eerst ontdekte dat koorts sommige tumoren deed verdwijnen.

De wetenschap heeft allang aangetoond dat koorts een natuurlijk en belangrijk beschermingsmechanisme is van het lichaam om zich te kunnen verweren tegen indringers en ongewenste gasten zoals virussen en bacteriele aanvallen. Toch blijkt koorts in relatie tot kankerbestrijding voor velen een redelijk onbekend gegeven. De meeste kankerpatienten hebben een lagere inwendige temperatuur en kunnen geen koorts krijgen. De kankercellen worden in dit geval niet door het immuunsysteem herkend en hierdoor is het lichaam bij deze patienten niet in staat het immuunsysteem te re-activeren om de kankercellen te bestrijden.

Wanneer normaal gesproken de interne thermostaat van het lichaam oploopt tot 38,5 graden wordt het immuunsysteem in alarmtoestand gebracht. Bij deze temperatuur verdubbelt het niveau van immuunchemicalien in de bloedsomloop en neemt de immuunafweer in het hele lichaam toe. Vrijwel ieder belangrijk afweermechanisme binnen het immuunsysteem verdubbelt binnen zes uur tijd dan zijn activiteiten. bij veel kankerpatienten blijkt dit proces inactief te zijn, en het is typerend dat ze vrijwel allemaal melden nooit koorts te hebben gehad. Er is dus veel aan gelegen om bij deze kankerpatienten het immuunsysteem te reactiveren in de bestrijding van kanker.

Hyperthermie (warmtetherapie) kan door middel van moderne, innovatieve toepassingen bij de behandeling en genezing van kanker vaak met zeer goed resultaat worden ingezet. Er bestaan verschillende technieken.

Meestal maakt men gebruik van hoogfrequente radiogolven, microgolven of infrarood warmte. Hyperthermie is door middel van therapeutische koorts (vanaf 38,5 graden) een immuunreactie opwekken, zoals bij een infectie in het lichaam om de gezonde cellen sneller te laten werken en de (dood)ziekte (geinfecteerde/besmette) cellen sneller af te breken. Dit kunnen we niet teweeg brengen door in een gewone traditionele sauna te gaan zitten of een heet bad te nemen, hierbij dringt de kortstondige warmte niet diep genoeg door in het lichaam. Door middel van micro-golven en infrarood warmte is dit wel mogelijk, maar dit dient wel onder deskundige begeleiding te geschieden. Bij hyperthermie wordt door middel van onschadelijke straling de temperatuur van het lichaam plaatselijk of in zijn geheel verhoogd. Bij lokale hyperthermie kan de arts de temperatuur laten oplopen tot 42,4 graden. Als het gehele lichaam wordt verwarmd, stijgt de temperatuur tot maximaal 39,5 graden. Als gevolg daarvan gebeurt het volgende:

• De warmte en de straling breken de kankercellen af.

• Gezonde cellen worden juist niet aangetast, zoals wel gebeurt bij andere vormen van bestraling zoals rontgenstraling. De doorbloeding van tumoren is doorgaans gebrekkig, waardoor het effect van chemotherapie geringer is dan gewenst.

• Hyperthermie verbetert de bloedcirculatie naar de tymor en de uitzaaiingen en verhoogt op die manier de effectiviteit van chemotherapie, hormoontherapie en/of bestraling.

• Hyperthermie voorkomt dat het door chemotherapie of bestraling beschadigd DNA van kankercellen zich weer kan herstellen. Hierdoor maakt hyperthermie deze behandeling een stuk effectiever.

• Hyperthermie verhoogt de concentratie van bepaalde eiwitten (HSP - Heat shock Proteins). Deze eiwitten prikkelen het immuunsysteem om effectiever kankercellen aan te vallen. Bovendien maken ze de kankercellen ook meer gevoelig voor de natuurlijke afweer van het lichaam.

Er bestaan twee hoofdvormen van warmtetherapie:

Gericht op het hele lichaam

Tijdens deze behandeling wordt het gehele lichaam van de patient verwarmd tot maximaal 39,5 graden. Met andere woorden: er wordt koorts opgewerkt. Dit is tamelijk belastend voor de patient en daarom alleen geschikt voor mensen die in een redelijke conditie verkeren.

Gericht op een deel van het lichaam

Veruit de meeste patienten die gebruik maken van hyperthermie worden behandeld met plaatselijke hyperthermie. Bij gelokaliseerde warmtebehandeling wordt er plaatselijk warmte aan het tumorweefsel toegevoerd. in deze gevallen wordt een gebied of plek van het lichaam selectief verwarmd, ook wel zondanig dat alleen de kankercellen hier vatbaar voor zijn. De plaatselijke verwarming verhoogt de temperatuur in de aangedane cellen tot 42,5 graden zodat ze sterven door de toename van de intracellulaire melkzuurproductie. De gelokaliseerde hoge temperatuur activeert dus het immuunsysteem en de dood van kankercellen. De naburige gezonde cellen worden hierbij niet aangetast. Deze vorm van hyperthermie kent diepe en oppervlakkige varianten van verwarming. De oppervlakkige behandeling reikt tot een centimeter of zes diepte. Lokale hyperthermie is in het geheel niet belastend voor de patient. Andere vormen van lokale hyperthermie:

• Interstitiele hyperthermie: De artsen brengen verwarmingselementen in het weefsel om een gebied rondom de tumor te verwarmen.

• Intracavitaire hyperthermie: tumoren worden vanuit een lichaamsholte behandeld, bijvoorbeeld de slokdarm of de blaas.

• Perfusie hyperthermie: een gebied in het lichaam wordt gespoeld met verwarmde cytostatica (chemo). Een voorbeeld is de HIPEC-behandeling, een combinatie van chirurgie en chemotherapie.

Bij een groot aantal typen kanker kan hyperthermie een wezenlijk onderdeel van de behandeling zijn. Wanneer hyperthermie de enige vorm van behandeling is, zijn de resultaten tussen de 13 en 30 procent beter dan wanneer er geen enkele vorm van therapie wordt toegepast. In combinatie met een andere behandeling kan hyperthermie tussen de 30 en 50 procent betere resultaten teweeg brengen dan wanneer de patient geen hyperthermie krijgt. Denk daarbij aan radiotherapie, chemotherapie, of aan immunotherapie en hormoontherapie.

Dit geldt zowel voor curatieve als voor palliatieve behandeling. Bovendien zijn er vaak minder bijwerkingen.

Behandelingen met hyperthermie kennen vrijwel geen bijwerkingen. Maar er zijn situaties wanneer hyperthermie niet op haar plaats is. Bepaalde soorten pacemakers raken ontregeld door hyperthermie. Complete licihaams hyperthermie mag niet worden toegepast bij patienten als er sprake is van een slechte conditie, ernstig hartfalen, ernstige bloedarmoede en/of hartritmestoornissen of uitzaaiingen in de hersenen. Soms is na een lokale behandeling hyperthermie de huid op de plaats van de behandeling korte tijd rood. Sommige patienten vinden de behandeling zwaar, vooral omdat zij last hebben van de constante warmte.

Hyperthermie heeft de laatste 30 jaar in de reguliere geneeskunde een enorme vlucht genomen. Er is wereldwijd veel onderzoek naar de effecten gedaan en gaat nog steeds door. Het nut van hyperthermie bij kankerbestrijding is niet alleen in het laboratorium aantegoond, maar ook door middel van klinisch onderzoek. Een voorbeeld is een zogeheten fase III klinisch onderzoek naar de effectiviteit van bestraling en chemotherapie in combinatie met hyperthermie bij een aantal indicaties. Onderzocht zijn terugkerende borstkanker, baarmoederkanker, slokdarmkanker, melanomen, hoofd- en halstumoren en sarcomen. Gebleken is dat hyperthermie de effectiviteit van bestraling en chemo vergroot tot zo'n 50 procent.

Bovendien verminderen de bijwerkingen. Deze uitkonsten zijn van groot belang. Want als een geneesmiddel of een behandelmethode een gunstige beoordeling krijgt in een fase III (klinisch) onderzoek, dan geldt het in de geneeskunde als zogeheten evidence based. In 2011 zijn de resultaten gepubliceerd van verschillende onderzoeken naar de effecten van hyperthermie, gecombineerd met chemotherapie. Er is inmiddels aangetoond dat hyperthermie het herstel van het DNA van kankercellen die beschadigd worden door chemotherapie kan voorkomen. Bij vrouwen met baarmoederhalskanker bij wie de combinatie chemotherapie/radiotherapie/hyperthermie wordt toegepast heeft 50% van de vrouwen betere overlevingskansen. Hedendaagse klinische onderzoeken richten zich vooral op blaaskanker, maagdarmkanker, alvleesklierkanker en prostaatkanker. Er zijn sterke aanwijzingen dat hyperthermie bij nog meer indicaties de resultaten van kankerbehandelingen verbetert. Met name geldt dat voor de behandeling met hyperthermie in een vroeg stadium van kanker.