De geneeskracht van Propolis

Het woord 'propolis' stamt uit het Grieks. Het is een samenvoeging van de woorden 'pro' (ten behoeve van) en 'polis' (burcht).

Propolis werd (en wordt) door de meeste imkers alleen maar beschouwd als een lastig kleverig goedje waarmee bijen alles wat los- en vastzit vastplakken. Dat propolis een geneeskrachtige werking bezit, werd tot vor kort niet onderkend. De heilzame werking van honing daarentegen is in de volksgeneeskunde wel erkend. Deze heilzame werking is niet zozeer te danken aan de suikers die honing bevat maar meer (of vooral) aan de kleine hoeveelheid propolis (1%).

Propolis is een mengsel van ruim 300 verschillende stoffen. Propolis wordt door bijen gemaakt uit harsen en sappen van vooral de knoppen van bepaalde bomen. Op ingenieuze wijze maken bijen zo gebruik van de natuurlijke stoffen die bomen beschermen tegen diverse ziekten.

Een groot aantal uiteenlopende werkingen bij de mens is inmiddels bekend wgeworden en ook wetenschappelijk aangetond. Behalve dat propolis een goede werking tegen bacterien, virussen en schimmels heeft, stimuleert propolis het afweersysteem van het lichaam, remt het de ontstekingsreacties en bevordert het de wondgenezing. Ook heeft propolis een pijnstillende en krampstillende werking, en een gunstige invloed op bloedvaatwanden. Voorts is propolis onder meer anti-allergisch, bevordert het de galafvloed en verlaagt het de bloeddruk.

Taakverdeling onder de bijen

Propolis is voor een bijenvolk van vitaal belang om te overleven. Het beschermt niet alleen tegen allerlei ziekten, maar ook tegen ongunstige klimatologische omstandigheden als wind en kou.

• De eerste taak, het schoonpoeten van de cellen (raten) met propolis voordat de koningin er een eitje in legt, is toebedeeld aan de jongste werkbijen.
• Als een werkbij twaalf dagen oud is en haar wasklieren tot ontwikkeling zijn gekomen, gaat ze met bijenwas nieuwe raten produceren of beschadigde raten repareren. Ter versteviging van de raten wordt daarbij 5 procent propolis aan toegevoegd.
• Is een werkbij achttien dagen oud, dan komt ze voor het eerste buiten de kast om de door vliegbijen aangevoerde nectar naar binnen te brengen en tot honing te verwerken. Ook moete nze af en toe wachtlopen bij de ingang van de kast.
• Op een leeftijd van 3 weken promoveert de werkbij tot vliegbij. Ze verzamelt stuifmeel, nectar en propolis. Een vliegbij houdt dit in het hoogseizoen meestal maar 3 weken vol en sterft dan ergens buiten de kast.

Werkbijen leven dus maar een week of 6. Dit ligt anders voor werkbijen die pas aan het eind van het legseizoen (september) geboren worden: die leven tot en met het volgend voorjaar, dus ongeveer 6 maanden.

Propolis wordt door bijen gemaakt uit de harsachtige substantie die zich op de knoppen, bladeren of de schors van verschillende boomsoorten bevindt. Het verzamelen van deze plantaardige hars is voor bijen een tijdrovende zaak. Het is taai materiaal, zeker als het nog niet zo warm is.

BIjen verzamelen het hele vliegseizoen hars om propolis te maken. In het voorjaar is nog maar weinig propolis nodig. De nadruk ligt in die maanden op het verzamelen van nectar en pollen voor de groei van het volk. De meeste hars wordt verzameld in de maanden juli, augustus en september, wanneer het volk zich voorbereidt op de komende winter.

Samenstelling propolis

Door de bewerking die de hars onder invloed van kauwen en het toevoegen dan speeksel van de bij ondergaat, ontstaan er ook nog andere stoffen. Daarom is het in feite niet juist om te stellen dat bijen simpelweg propolis verzamelen. Bijen verzamelen het basismateriaal (hars) om daar vervolgens zelf propolis van te maken.

De moderne, chemische analysemethoden hebben het mogelijk gemaakt de boomsappen te analyseren. Hierin zijn veel stoffen ontdekt die een natuurlijke werking tegen ziektekiemen blijken te bezitten.

Omdat de samenstelling van de harsen van boomsoort tot boomsoort kan verschillen, verschilt ook de samenstelling van de propolis van land tot land en zelfs van streek tot streek.

Verse propolis is een kleverige, geelbruine of roodbruine, harsachtige stof. Propolis is een ingewikkeld mengsel van diverse natuurlijke stoffen.

• Etherische olien: In planten komen diverse stoffen voor die een kenmerkende geur bezitten en die daarom ook wel aromatische stoffen worden genoemd. Van de door bijen uit bomen en planten gehaalde aromatische verbindingen zijn er inmiddels 31 in propolis aangetoond. Van de aromatische verbindingen in propolis heeft een achttal een goede werking tegen bacterien en schimmels. Dit zijn onder meer bezoezuur, caffeinezuur, eugenol, ferulazuur, pterostilbeen en sorbinezuur. Andere bestanddelen van de etherische olien zijn anethol, bisalodeen, borneol, cumarinezure benzyl ester, farneol, nerolidol en pineen.
• Flavonoiden: De flavonoiden vormen een grote groep van gele pigmenten die voorkomen in de bladeren van bomen en planten en in de harsen op de knoppen van bomen. Dit verschilt per boomsoort. De meeste flavonoiden zijn natuurlijk werkzame antibiotica tegen bacterien, virussen en/of schimmels. Sommige hebben een krampstillende werking, bevorderen de galafvloed of zijn pijnstillend. Ook andere effecten van flavonoiden zijn beschreven, zoals het remmen van ontstekingsreacties, het stimuleren van de vorming van antistoffen en het bevorderen van de groei. Door een gunstige invloed van de bloedvaten en de rode bloedcellen gaan ze het ontstaan van slagaderverkalking en trombose tegen. Onlangs is een nieuwe groep flavonoiden ontdekt die een goede werking tegen virussen bezitten.
• Lipoiden: Dit is de verzamelnaam voor een zeer heterogene groep van in de natuur voorkomende, vetachige verbindingen. Propolis bevat ook steroiden en zijn een grote groep van vetachtige stoffen, waartoe onder meer cholesterol, vitamine D en diverse hormonen behoren.
• Eiwitten: Propolis bevat een geringe hoeveelheid eiwitten die zijn opgebouwd uit een aantal aminozuren. Sommige aminozuren zijn voor de mens essentiele aminozuren. Dat betekent dat het om eiwitstoffen gaat die de mens niet zelf kan maken, maar via de voeding binnen moet krijgen.
• Suikers: Dat er in propolis ook een beetje suiker zit, zal niemand verbazen. Het is immers een bijenproduct. Veel waarde hoeft men hier niet aan toe te schrijven, de hoeveelheden zijn daartoe te gering.
• Vitamines: In de diverse juichende reclamefolders over propolis is te lezen dat proplis 'rijk is aan natuurlijke, active vitamines'. Dit is zwaar overdreven reclamepraat, maar er zitten inderdaad wel wat vitamines in propolis. De hoeveelheden zijn zo klein dat je een ons tot een kilo propolis zou moeten innemen voor je aan je dagelijkse behoefte aan die vitamines hebt voldaan.
• Spoorelementen: Minerale voedingsstoffen warvan we maar erg weinig nodig hebben, worden sporenelementen genoemd. Ze zijn onder meer nodig voor de opbouw van vele enzymen en van de weefselcellen. De spoorelementen in propolis zijn dus niet slechts ballaststoffen, maar bezitten een biologische activiteit. Bijna alle voor de mens belangrijke spoorelementen blijven in propolis aanwezig te zijn, alleen fluor en jodium ontbreken. Bij normaal gebruik levert propolis er niet genoeg van op om in de dagelijkse behoefte te voorzien maar bij sommige ziekten kan het een welkome aanvulling zijn.

Door zijn gevarieerdheid wat de actieve stoffen betreft, bezit propolis een breed spectrum van eigenschappen. Propolis werkt daardoor bij ziekten die ogenschijnlijk niets met elkaar te maken hebben. Dit kan vooral bij artsen een groot wantrouwen wekken. Want in de medische wereld is geen enkel ander gangbaar middel bekend dat bij zo'n veelheid van aandoeningen kan worden toegepast.

De volgende eigenschappen kunnen aan propolis worden toegeschreven:

• Antibacteriele werking, doordat het bactieren doodt danwel in hun groei afremt.
• Antivirale werking door groeiremming virussen.
• Remt groei van schimmels.
• Versterkt de werking van antibiotica.
• Antioxidant.
• Remt ontstekingsreacties.
• Werkt antireumatisch.
• Remt slagaderverkalking en trombose.
• Stimuleert bloeddorstroming.
• Werkt tegen pijn en jeuk.
• Is antiallergisch.
• Stimleert de afweer van het lichaam tegen infecties.
• heeft mogelijk een gunstig effect tegen kanker.
• Herstelt vitaliteit bij algehele malaise.
• Kramstillende werking op de darmspieren.
• Stimuleert de galafvloed.
• Versterkt de werking van vitamine C.
• Gaat bederf van voedingsmiddelen tegen.

Naar bijna alle werkingen van propolis is inmiddels onderzoek verricht. De resultaten zijn in diverse medische bladen gepubliceerd.

Eczeem

Eczeem is een verzamelnaam voor een aantal verschillende huidaandoeningen die gepaard gaan met roodheid, schilfering van de huid met pukkeltjes, blaasjes of korstjes.

Eczeem behoort tot de aandoeningen die zeer goed op propolis reageren. Bij de meeste typen eczeem heeft een behandeling met propolis succes, zoals bij schimmeleczeem, chronisch en constitutioneel eczeem, luieruitslag en dauwworm.

Wonden

Voor de behandeling van wondjes is propolis-zalf ideaal. Deze zalf verzacht de pijn, doodt eventuele ziektekiemen, heeft een licht bloedstelpende werking, gaat de ontstekingsreactie tegen en stimuleert de groei van nieuwe weefselcellen. Dat zijn allemaal eigenschappen die bij wondjes goed van pas komt:

• Dragende wonden
• Brandwonden
• Open been
• Doorligwonden

Neus

Een verkoudheid geneest bijna altijd vanzelf. Medicijnen zijn daarbij gewoonlijk niet nodig. Maar als er complicaties dreigen, wordt dat anders. Want bij uitbreiding ervan naar neusbijholten of het middenoor kunnen vervelende ontstekingen ontstaan. Wanneer je weet dat een verkoudheid gemakkelijk uitloopt op een ontsteking van de neusbijholten of het middenoor, kun je beter in een vroeg stadium van de verkoudheid al beginnen met propolis in te nemen:

• Griep
• Neusbijholteontsteking
• Hooikoorts (p76)

Oren

Dat je een aantal ziekten van het oor met propolis goed kunt behandelen, is niet zo bekend. Dat komt misschien doordat je een propolis-pil of capsule niet in je oor kunt stoppen. Voor zalf geldt dat in feite ook, wnat een wattenstaafje mag je nu eenmaal niet echt diep in je oor steken. Toch is een aantal ooraandoeningen waarbij je propolis best zou kunnen proberen:

• Ontsteking van de gehoorgang
• Langdurig bestaand loopoor
• Diverse vormen van slechthorendheid

Spieren en gewrichten

Er is hoegenaamd geen onderzoek gedaan naar de werking van propolis bij reuma en andere aandoeningen van spieren en gewrichten. Wel is bekend dat de soffen chrysin en galangin het enzym cyclooxygenase remt.

Dat propolis in veel gevallen bij spier- en gewrichtsklachten goede resultaten oplevert, is in de eigen praktijk dan ook meer dan bij toeval gebleken.

En dan verder nog...

De belangrijkste successen van propolis liggen op het gebied van de huidziekten, de keel-, neus- en ooraandoeningen en de stoornissen van de mond en het maag-darmkanaal. Hiermee bestaat in de praktijk ook de meeste ervaring. Toch zijn er nog enkele geheel andere aandoeningen, waarbij over het gebruik van propolis gunstige resultaten zijn gemeld. Om een zo volledig mogelijk beeld van de werkzaamheid van propolis te geven, kunnen deze hier niet onvermeld blijven:

• Witte vloed
• Prostaatontsteking
• Ziekten van het zenuwstelstel

Bij vrijwel alle in dit boek genoemde aandoeningen wordt in onze praktijk gebruikgemaakt van propolis in druppelvorm. Afhankelijk van de ziekte kan de propolis-oplossing inwendig en/of uitwendig worden gebruikt. De meer geconcentreerde propolis-tinctuur is in principe alleen bedoeld voor uitwendig gebruikt.

De propolis druppels kun je direct vanuit het flesje op de tong druppelen. Ze werken het best, wanneer je ze het eerst een halve minuut lang in de mond heen en weer beweeg. Een deel van de bestanddelen worden dan al door het slijmvlies van de mond opgenomen en aan het bloed afgegeven. Vooral het mondslijmvlies onder de tong is erg dun en daarom zeer geschikt voor het opnemen en aan het bloed afgeven van propolis-bestanddelen. Na die halve minuut slik je de met speeksel vermengde propolis in.

Bij de meeste aandoeningen gebruik je viermaal daags vier druppels. Soms moet je een dubbele dosis gebruiken.

In het begin van de kuur kunnen de klachten tijdelijk toenemen. Dit is een goed teken en betekent dat de kuur zal aanslaan. Wordt het je te erg, dan onderbreek je de kuur een dag.

Waarschuwing: 1 op de 2000 mensen is allergisch voor propolis. Druppel voor het slapen een druppel op je hand. Mensen die allergisch zijn krijgen in de loop van de nacht een rode, jeukende plek.