Te tua Maori o Maruakaita
1I runga i te ꞌenua ko Maꞌuke, i te tuātau taꞌito, tē noꞌo ra tētaꞌi tangata ko Maruꞌakaꞌita tōna ingoa, ē tōna tuaꞌine ko Raru. I tō rāua noꞌoꞌanga, e tākinga-meitaki ana tētaꞌi i tētaꞌi. Ka ꞌākara ē ka ꞌākono te tungāne i te tuaꞌine, ē ka pērā katoa ꞌoki te tuaꞌine i te tungāne. ꞌE mataora tikāi ꞌoki tō rāua noꞌoꞌanga.
2Ko te ꞌangaꞌanga mātau a Maruꞌakaꞌita i te rave, koia ꞌoki, ko te tautai i te moana. ꞌE tangata kite ꞌoki aia i te tautai, ē, mē ꞌaere aia ki te moana, kāre rava aia e ngere ana i te ika.
3I muri mai, kua noꞌo vaꞌine a Maruꞌakaꞌita, ē kua takakē atu ra rāua ko Raru. Kāre aia i maꞌara ꞌakaꞌou i tōna tuaꞌine, inārā, tē vai nei rāi tō tōna tuaꞌine ꞌinangaro ki aia. Mē ꞌaere a Maruꞌakaꞌita i te tautai, ka nā te pae aia i te kāinga o Raru, nō te mea, ko te mataara rāi te reira ki taꞌatai. I te taime e ꞌoki mai ei aia mei te moana, ka nā tētaꞌi mataara kē aia i te ꞌaere ki tōna kāinga. Kāre ꞌoki aia e ꞌinangaro kia kite a Raru i tōna ꞌokiꞌanga mai.
4Mē kite a Raru ē ka ꞌaere a Maruꞌakaꞌita ka tautai, ka teꞌateꞌamamao aia i tētaꞌi au kai memeitaki ꞌei kai nā Maruꞌakaꞌita i te moana. Nō atu rāi ꞌoki tēia tū meitaki o Raru, kāre rāi a Maruꞌakaꞌita e maꞌara ꞌua mai i aia. Kāre rava aia e ꞌōake ꞌua i tētaꞌi mea ika nā Raru. Kāre katoa ꞌoki a Raru i manatā i teia tū ꞌakonoꞌanga nā Maruꞌakaꞌita i aia.
5I tētaꞌi aꞌiaꞌi, kua ꞌaere atu a Raru ki taꞌatai i te tiki tai nāna, nā roto i te ꞌue. Kia tae aia ki taꞌatai, kua kite atu aia i te au ravakai e ꞌakamata ra i te ꞌoki mai. Kua ꞌakakī a Raru i tāna ꞌue ki te tai ē kua kake atu ki runga i te mato mā te ꞌākarakara atu i te au ravakai e ꞌoe mai ra ki
uta.
6Kāre i roa tōna noꞌoꞌanga, kua kite atu aia i a Maruꞌakaꞌita i mua i te ava. Kua tomo ꞌoki tōna vaka i te ika. Kia ꞌākara mai a Maruꞌakaꞌita ki uta, kua kite mai aia i tōna tuaꞌine i a Raru e noꞌo ra i runga i te mato. I reira, kua tāanga aia i tōna vaka ē kua ꞌoe atu ki tētaꞌi ava kē. Kua ꞌākara a Raru i tōna tungāne e ꞌoe atu ra i tōna vaka, ē kua kāpikipiki atu i aia. Kāre rava a Maruꞌakaꞌita i ꞌuri mai ana i a Raru e kāpiki atu ra i aia; kua ꞌoe ꞌua atu rāi aia mā te ꞌākara tika ꞌua ki mua. Nō tei kore a Maruꞌakaꞌita i ꞌuri ꞌua mai ki tāna kāpiki, kua auē a Raru.
7Tēia tāna auēꞌanga:
Tiꞌetiꞌe Nunūkaꞌu te tini o Maꞌuke,
Maruꞌakaꞌita tē karo ꞌua ra koe ki ꞌea?
Tēia mai nei o te ava ravakai,
Ko te tai mōtiꞌa ꞌua ana tāꞌau e karo ꞌua ra
Tērā roa ia tō vaerua, tei taku kāinga,
Tei taku pāpā ꞌia nunui te tiꞌetiꞌeꞌanga e,tiꞌe
Tiꞌetiꞌe Nunūkaꞌu te tini o Maꞌuke,
Maruꞌakaꞌita tē karo ꞌua ra koe ki ꞌea?
8Kua auē tikāi a Raru i tēia ꞌākonoꞌanga kino a Maruꞌakaꞌita, ē kua ꞌoki atu aia ki te kāinga mā te mamae o tōna ngākau. Kua maꞌara i aia tō rāua noꞌoꞌanga ki te ngutuꞌare ꞌokotaꞌi ē te tū o tāna ꞌākonoꞌanga i a Maruꞌakaꞌita i muri mai. I reira, kua tupu mai tōna manako ē ka tā aia i tōna tungāne.
9 Kia tae aia ki tōna ngutuꞌare, kua maꞌani aia i tētaꞌi poi, tei karangaꞌia ē, ꞌe maꞌi. (ꞌE taro ē te kuru te ꞌapinga i maꞌaniꞌia ai tēia tū poi) Kia oti te poi i aia i te maꞌani, kua mātipi aia i tētaꞌi taro ē kua tuku ki roto i te poi. I reira kua noꞌo aia i te tiaki i tō Maruꞌakaꞌita ꞌokiꞌanga mai.
10 Kua vaitata rava i te pōiri i kite atu ei a Raru i tōna tungāne i te ꞌokiꞌanga mai ki te kāinga. Kua kāpiki atu aia i a Maruꞌakaꞌita kia ꞌaere mai kia inu poi. Nō te mea ꞌoki ē, ꞌe matepongi tikāi tōna, kua ꞌoki viviki mai a Maruꞌakaꞌita ki te ngutuꞌare o Raru. I tōna taeꞌanga ki reira, kua tāki mai a Raru i te kumete poi. Kua rave mai a Maruꞌakaꞌita i te kumete poi, kua tāki ki runga, ē kua inu rapurapu atu ra i te reira.
11 I tōna inuꞌanga i te poi, kua raoaꞌia aia e te taro tā Raru i tuku ki roto i te poi. I reira kua pūtakaꞌiti a Maruꞌakaꞌita i te kimiꞌanga i te rāvenga kia ora aia.
Kua kāpiki atu aia ki tōna tuaꞌine kia ꞌapai mai i tētaꞌi vai nōna. Tēia tāna i kāpiki atu,
12 Ē Raru ē, ꞌe vai!” Kua paꞌu mai tōna tuaꞌine, ”E pō te vā i Raru ei Vairaka.” Tēia tōna ꞌāiteꞌanga: Kāre e meitaki te ꞌaere ki vaꞌo, nō te mea, e pō ꞌoki taua taime ra. Ko te rāvenga teia tā Raru i rave i mate ei i aia tōna tungāne.
Te tua Papaā o Maruakaita
Long time ago on the island of Mauke, there lived a man called Maru'akaita and her sister Raru. They looked after each other very well in their lives. The brother will look after his sister, the sister will look after his brother. They lived happily together.
Maruakaita is known as al fishermen in the ocean. He is very skillful in fishing and when he goes to fish he never comes back empty.
Years later, Maruakaita got married and he parted from Raru. He never cared about his sister however, his sister still longs for him. When Maruakaita goes fishing, he will follow the road next to Raru's home because that is the road to the beach. When he return back from the sea he will go on the other road to his home. He does not want Raru to see him come back.
When Raru knows that Maruakaita will go fishing, she will prepare nice food for him to eat at sea. Regardless all that she do for him, Maruakaita his brother doesn't care at all. He never give some fish for Raru. As for Raru, she is not worried the way Maruakaita treated him.
One evening, Raru went to the sea to draw water in the calabash. As she the arrived to the beach she saw the fishermen coming back home. Raru filled his calabash with sea water and climbed on the reef looking out the ocean for fishermen's coming ashore.
Not long, she saw Maruakaita at the passage. His canoe was loaded with fish. As Maruakaita looked ashore, he saw her sitting on the reef. Then he turned his canoe around and paddle to another passage. Raru looked at her brother paddling the other way and called out to him. Maruakaita never looked back to Raru calling him, he kept his eyes forward and keep paddling. When Maruakaita didnt turn to her calling, Raru cried.
This is her lamenting words:
(Tietie Nunukau te tini o Mauke)
Maruakaita where are you looking at?
This is the passage for fisherment
Is it the sea that you looking at
Your spirit is at my house,
With my father nunui te tietieanga e, tie
(Tietie Nunukau te tini o Mauke)
Maruakaita where are you looking at?
Raru lament for the bad way Maruakaita treated her and went home broken hearted. She reminisced the past the way she looked after Maruakaita when they were living together. At that point, she thought of killing his own brother.
When she got home, she made smoothies called ma'i. It was made of taro and breadfruit. When she finished making the smoothie she cut some taro and put them in the smoothie. Then she waited for Maruakaita to come back.
It was almost dark in the evening when Raru saw her brother coming back home. She called out to Maruakaita to come and have some smoothie. Because he was so hungry, Maruakaita hurriedly came to Raru's home to have some smoothie. Maruakaita got the wooden smoothie, lift it up and drink it in a hurry.
When he drank the smoothie, he was choked by the piece of taro that Raru put in the smoothie. Maruakaita struggled for life. He called out to his sister for water. This is what he said,
Raru, some water! His sister answered, "The night space when Raru i Vairaka. This is the meaning: Cant go out because it is the night time. This is the strategy that Raru used to kill his brother.