ΠΡΟΕΔΡΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ

Καπλάνογλου Μαριάνθη
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Λαογραφίας
Τμήμα Φιλολογίας
Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών

Βυργιώτη Χρυσάνθη
Υποψήφια Διδάκτωρ Λαογραφίας
Εθνικόν & Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών

Αφηγηματικές διαστάσεις της σύγχρονης λαϊκής θρησκευτικότητας
Η ανακοίνωση αυτή έχει αφορμή επιτόπια έρευνα που πραγματοποίησα στο πλαίσιο της διδακτορικής μου διατριβής για τη μελέτη της λαϊκής θρησκευτικότητας από το φθινόπωρο του 2013 μέχρι το καλοκαίρι του 2017 στην περιοχή του Μαραθώνα και συγκεκριμένα, στους ενοριακούς ναούς και στα εξωκκλήσια κατά την περίοδο του εορτασμού τους. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στις πανηγύρεις αυτές αφηγούνται και ιστορίες με διαφορετική κάθε φορά διάσταση. Αν δούμε αυτές τις αφηγήσεις που περιέχουν κάποιο στοιχείο του υπερφυσικού ως ένα είδος προφορικού λόγου, μπορούμε να παρατηρήσουμε πόσο λογοτεχνικές εμφανίζονται, οπότε πρόκειται για fabulata ή πόσο προσαρμόζονται στην προσωπική εμπειρία των αφηγητών, δηλαδή πρόκειται για memorata. Θα προχωρήσουμε στην ανάλυση των βασικών ειδών και τον χαρακτηρισμό αυτών των αφηγήσεων βασισμένοι στη λαογραφική θεωρία και στις εργασίες κυρίως των ευρωπαίων και των Αμερικανών λαογράφων.

Κατσαδώρος Γεώργιος
Αναπληρωτής Καθηγητής Λαογραφίας
Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης
Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Τα ψηφιακά μιμίδια, μια σύγχρονη μορφή λαϊκής λογοτεχνίας
Είναι πλέον αδιαπραγμάτευτο ότι βρισκόμαστε, ιδίως με την έλευση της νέας χιλιετίας, σε μια εποχή, όπως προφητικά είχε αποκαλέσει ο Ong, «δευτερογενούς προφορικότητας». Οι πρακτικές που διαδέχθηκαν την τυπογραφία, κυρίως το αλληλεπιδραστικό Web 2.0, όντως σηματοδοτούν μια επιστροφή στην προφορικότητα, καθώς συμπληρώνουν το γραπτό κείμενο με στοιχεία παραγλωσσικά. Η μεταγλώσσα λοιπόν των σύγχρονων μέσων έχει δώσει τη δυνατότητα τόσο για την επανεμφάνιση και 'αναζωογόνηση' στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού που, βασιζόμενα σε προφορικές κυρίως λειτουργίες, είχαν ατονήσει ή τοπικά περιοριστεί όσο και για την εμφάνιση νέων μορφών τους, με αποκλειστικό σχεδόν 'βιότοπο' τον ψηφιακό κόσμο. Ένα από τα πιο δημοφιλή νέα στοιχεία αποτελούν τα γνωστά πλέον μιμίδια (memes), όρος που εισήχθη αρκετά νωρίτερα (1976) από τον Dawkins και αφορούσε την εφαρμογή και εξήγηση των εξελικτικών αρχών που χαρακτηρίζουν τα πολιτισμικά φαινόμενα· στη σύγχρονη ωστόσο εποχή με τον όρο αυτό αναφερόμαστε στις οπτικοποιημένες εκφράσεις που μεταφέρουν, μέσω της μιμητικής πρακτικής, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Blank, πτυχές του πραγματικού κόσμου στις κοινότητες των χρηστών του διαδικτύου. Παρουσιάζεται μια εισαγωγή στο σχετικά νέο αυτό είδος επικοινωνίας και η σύνδεσή του με το λαϊκό πολιτισμό.

Κούζας Γεώργιος
Επίκουρος Καθηγητής Αστικής Λαογραφίας
Τμήμα Φιλολογίας
Εθνικόν & Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών

Η επικοινωνιακή δυναμική των κοινωνικών σχολιασμών
Στην ανακοίνωση αυτή κεντρικό θέμα αποτελούν οι κοινωνικοί σχολιασμοί, δηλαδή τα καθημερινά κοινωνικά σχόλια, το κοινώς λεγόμενο κουτσομπολιό. Θα προσπαθήσουμε να μην εγκλωβιστούμε σε στερεοτυπικές αντιλήψεις για το κουτσομπολιό και θα αναλύσουμε αυτή τη μορφή καθημερινού λόγου, αναδεικνύοντας την επικοινωνιακή διάστασή του. Βασικός στόχος της εισήγησης είναι αρχικά η ανάδειξη της κοινωνικής δυναμικής του κουτσομπολιού, ενός είδους «καθημερινών αφηγήσεων», το οποίο, αν και πάντοτε παρόν στην καθημερινή επικοινωνία των ανθρώπων, πολλοί το υποτιμούν και το υποβιβάζουν ως ασήμαντο για τη διαμόρφωση εξελίξεων και την προώθηση συγκεκριμένων στρατηγικών. Όμως, η εθνογραφική έρευνα αναδεικνύει και άλλες, συχνά αφανείς, όψεις της κοινωνικής δυναμικής των σχολιασμών, όπως είναι η δυνατότητα προώθησης ευρύτερων στρατηγικών, ακόμα και εμπορικών ή οικονομικών δραστηριοτήτων μέσα στα όρια μιας κοινότητας.

Τσερπές Γεώργιος
Ερευνητής Γ΄ Βαθμίδας
Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας
Ακαδημία Αθηνών

Προφορικότητα και σύγχρονη επικοινωνία: Δύο παραδείγματα χρήσης του παροιμιακού λόγου
Η παροιμία αποτελεί το πλέον λειτουργικό είδος του λαϊκού λόγου στη σύγχρονη εποχή. Βαθιά ριζωμένη στην προφορική παράδοση καταφέρνει να επιβιώνει ως τις μέρες μας. Μέσα από την παρουσίαση δύο παραδειγμάτων χρήσης του παροιμιακού λόγου, ενός στο πλαίσιο της κατά πρόσωπο επικοινωνίας και ενός σε ψηφιακό περιβάλλον, επιχειρείται η εξέταση των λαογραφικών διαδικασιών που σχετίζονται με τη γένεση και τη διάδοση των παροιμιών σε ποικίλα πλαίσια, με το εθνογραφικό πλαίσιο χρήσης τους να αναδεικνύει παράλληλα την ποιητικότητα, τον ρητορικό τους χαρακτήρα αλλά και τον μετασχηματισμό τους.