ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣ

Δρ. Βαγγέλης Λιότζης
Διδάσκων στο Τμήμα Κοινωνιολογίας
Εθνικόν & Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών

ΚΛΑΣΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ – Αρχαία Ελληνικά
Μαριάννα Θωμά
Επίκουρη Καθηγήτρια Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ

Μορφές έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας στην ελληνορωμαϊκή και ύστερη Αίγυπτο

Οι πάπυροι της ελληνορωμαϊκής περιόδου και της ύστερης αρχαιότητας αποκαλύπτουν ότι η έμφυλη βία αποτελούσε καθημερινό φαινόμενο το οποίο πήγαζε από την ανισότητα μεταξύ των φύλων και την κατώτερη θέση των γυναικών, ενώ συχνά χρησιμοποιούνταν ως μέσο άσκησης κοινωνικού ελέγχου και τιμωρίας των ατόμων. Στην παρούσα εισήγηση θα επικεντρωθώ στη μελέτη των ποικίλων μορφών βίας εναντίον των γυναικών (οικονομική, σεξουαλική, ψυχολογική, λεκτική κ.α.) όπως αυτές αποτυπώνονται σε επιλεγμένα παπυρικά έγγραφα και επιστολές από την Αίγυπτο. Στόχος μου είναι η διερεύνηση της στάσης της οικογένειας και της κοινωνίας απέναντι στα περιστατικά έμφυλης βίας και η ανάδειξη της κατώτερης θέσης των γυναικών σε σύγκριση με τους άνδρες στα αυτοκρατορικά χρόνια και την ύστερη περίοδο.

ΚΛΑΣΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ – Λατινικά

Δημήτριος Μαντζίλας
Διδάσκων Λατινικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου

Παραδείγματα έμφυλης βίας στη Ρώμη

Η κοινωνία της Ρώμης ευνοούσε συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων· οι υπόλοιποι – πλήν ελαχίστων εξαιρέσεων – γίνονταν αντικείμενο κάθε είδους βίας (λεκτικής, οικονομικής, ψυχολογικής, σωματικής, σεξουαλικής) και, εν τέλει, περιθωριοποιούνταν. Θα καταδείξουμε τη δεινή θέση της γυναίκας στον ιδιωτικό και δημόσιο βίο, καθώς και τις περιπτώσεις, κατά τις οποίες τους εκχωρούνταν κάποια δικαιώματα. Εν συνεχεία, θα εξετάσουμε πώς αντιμετωπίζονταν οι ομοφυλόφιλοι, οι λεσβίες, οι εταίρες, οι παιδεραστές, οι παρενδυτικοί, οι ευνούχοι και οι ερμαφρόδιτοι. Είναι πασιφανές πως το κυρίαρχο αρσενικό είχε το ελεύθερο να (κακο)μεταχειρίζεται, εξαιρουμένων των έτερων κυρίαρχων αρσενικών, όποιον ήθελε, για να ικανοποιήσει τις ορέξεις του και να ασκήσει κάθε είδους βία κι εξουσία. Θα κάνουμε, τέλος, μια επισκόπηση κάποιων περιπτώσεων ενδοοικογενειακής βίας, βιασμών, ανδροκτονιών και γυναικοκτονιών που είναι γνωστές από τις πηγές.

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ

Χαράλαμπος Μεσσής
Ε.ΔΙ.Π. Βυζαντινής Φιλολογίας στο ΕΚΠΑ

Όψεις της συζυγικής βίας στο Βυζάντιο

Η συμβολή αυτή φιλοδοξεί να παρουσιάσει κάποιες γενικές πτυχές της συζυγικής βίας και του τρόπου με τον οποίο αυτή γίνεται αντιληπτή και αντικείμενο προβληματισμού από τους Βυζαντινούς. Στα πλαίσια της ανακοίνωσης αυτής θα εξεταστούν κάποιες μεθοδολογικές αρχές για τη μελέτη του θέματος και θα συζητηθούν συγκεκριμένες περιπτώσεις βίας και του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν από τις πολιτικές και εκκλησιαστικές αρχές καθώς κι από τις μικροκοινωνίες εντός των οποίων εκδηλώθηκαν τα φαινόμενα βίας. Θα δοθεί έμφαση σε κείμενα κανονιστικού χαρακτήρα (νόμοι, αποφάσεις τοπικών δικαστηρίων), παρόλο που επίσης θα συζητηθεί ακροθιγώς και η λογική που διέπει την παρουσίαση της συζυγικής βίας σε αφηγηματικά κείμενα.

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΛΟΓΙΑ

Αναστασία Νάτσινα
Επίκουρη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ

Μάρω Κακριδή - Φερράρι
Αφυπηρετήσασα Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνιογλωσσολογίας στο ΕΚΠΑ

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ

Μαρία Γκασούκα
Ομότιμη Καθηγήτρια Λαογραφίας και Φύλου στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου

Ο πολιτισμός σε υποχώρηση: Η γυναικοκτονία

Ακραία μορφή έμφυλης βίας αποτελεί η γυναικοκτονία (femicide). Το βασικό κίνητρο μιας γυναικοκτονίας είναι το φύλο του θύματος, αλλά συχνά και η άρνηση συμμόρφωσής του στα πατριαρχικά προτάγματα, η οποία επιτάσσει την τιμωρία του με τον πιο ακραίο τρόπο. Αναφερόμαστε στη θανάτωση γυναικών από άνδρες- αλλά και κάποιες γυναίκες, που λειτουργούν προς όφελος των ανδρών- επειδή είναι γυναίκες. Με τον συγκεκριμένο όρο φεμινίστριες νομικοί θέλησαν να φωτίσουν έμφυλα και πολιτικά το πλήθος των δολοφονιών με θύματα γυναίκες, απαιτώντας να αναγνωριστεί πως πρόκειται για συγκεκριμένη πατριαρχική, σεξιστική πολιτική με εργαλείο τη δολοφονία. Η πλέον διαδεδομένη μορφή γυναικοκτονίας είναι αυτή που διαπράττεται από άνδρα με τον οποίο μία γυναίκα είχε ή διατηρεί στενές σχέσεις (εραστής, σύζυγος συγγενής). Αντιπροσωπεύει τουλάχιστον το 35% όλων των δολοφονιών γυναικών παγκοσμίως και τα ευρήματα συνηγορούν στο ότι ανθίζει και στο ευρωπαϊκό έδαφος. Ωστόσο, τα νομικά συστήματα των περισσότερων χωρών αντιμετωπίζουν τους δράστες με επιεική τρόπο, συνεπικουρούμενα από τα ΜΜΕ. Είναι πάντως γεγονός πως έχει ξεκινήσει η προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου από φορείς όπως λ.χ. η Σχολή Δημόσιας Υγείας του Λονδίνου, η οποία διαμόρφωσε μια ιδιαίτερα χρήσιμη «Κλίμακα Αξιολόγησης Κινδύνου» και ήδη αποτυπώνεται και σε νομικά πλαίσια ως γυναικοκτονία (π.χ. στο Μεξικό).