Tym którzy walczyli o polskość i wolność Pomorza

Opis: Wjeżdżając do Koszalina od strony Słupska, przy rondzie Kardynała Ignacego Jeża na sztucznym kopcu stoją Ptaki Hasiora skierowane w stronę centrum miasta. Kiedy powstały, znajdowały się za rogatkami miasta i ich kolorystyka była ciemnoszara. Na kopcu została wylana betonowa półka o wymiarach 76,5 x 5,9 metra. Na półce zamontowano 22 metalowe ptaki, strzały i słupy wykonane techniką asamblaż*. Na każdym z elementów zamocowano rynnę na paliwo. 

W czerwcu 1977 roku w nowym salonie wystawowym BWA na terenach podożynkowych otwarto wystawę prac Władysława Hasiora. Efektem wystawy była inicjatywa władz miasta, które zaproponowały Hasiorowi zaprojektowanie i realizację pomnika poświęconego bojownikom o polskość i wolność tzw. Ziem Odzyskanych. Artysta przyjął to zadanie. Podczas prezentacji drewnianej makiety władzom miasta, została ona podpalona przez Hasiora i spłonęła. Pomnik miał powstać w ciągu 8 miesięcy, jednak czas potrzebny do zbudowania wszystkich elementów wydłużył się do około 3 lat [honorarium artysty wyniosło 300 tys. zł]. Pierwsze Ptaki artysta zaczął montować w 1978 roku w warsztatach Zespołu Szkół Mechanicznych [obecnie Centrum Kształcenia Ustawicznego im. Stanisława Staszica], tam też pozostała pierwsza rzeźba Ptaka [więcej o rzeźbie]. Następnie rzeźbiarz przeniósł swoją produkcję do Fabryki Urządzeń Budowlanych.  W międzyczasie zmieniło się miejsce, w którym miały być eksponowane ptaki. Zamierzano je ustawić na skarpie obok  amfiteatru. Po paru dniach stało już kilka z nich, gdy doszło to śmiertelnego wypadku dziecka, które nabiło na jeden z elementów. Po tym wypadku zdecydowano umieścić pomnik w miejscu, gdzie stoi do dziś. 

Uroczyste odsłonięcie nastąpiło 11 października [w przeddzień Święta Wojska Polskiego i  rocznicy bitwy pod Lenino]. W 2002 roku przeprowadzono konserwację pomnika oraz pomalowano go nowymi barwami. Wykonawcą tej konserwacji był Zygmunt Wujek. W 2007 roku decyzją z dnia 29 czerwca Ewa Stanecka [Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Szczecinie] wpisała pomnik do rejestru zabytków nieruchomych pod nr B-69. 11 października 2011 roku podczas Festiwalu Koszart - I Festiwal Sztuki w Przestrzeni Publicznej odbyła się akcja "odpalamy Hasiora" podczas której po kilkunastu latach znowu Ptaki zapłonęły [zdjęcia]. 

Przy pomniku znajduje się tablica zamontowana w ziemi z następującym tekstem:

Tym którzy

walczyli o polskość

i wolność Pomorza

Autor: Władysław Hasior

W 39 rocznicę powstania

Ludowego Wojska Polskiego

11. X. 1982 r.

* Asamblaż - Praca złożona z różnego rodzaju przedmiotów: codziennego użytku, bezużytecznych fragmentów, form naturalnych, wszelkich możliwych obiektów. Dzieło powstaje z przedmiotów, które nie są stworzone przez autora asamblażu, ale jedynie przez niego użyte, a czasem także specjalnie spreparowane, czy przystosowane (np. pomalowane, odłączone od całości, połączone z czymś innym, zniszczone).