20-lecia

Opis: 3 grudnia 1964 roku odbyło się spotkanie organizacyjne komitetu budowy pomnika. Na jego czele stanął Alojzy Malicki [przewodniczący Komitetu Miejskiego i Powiatowego Frontu Jedności Narodu, I sekretarz Komitetu Miejskiego i Powiatowego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej], zaś w skład komitetu weszli K. Cieślak [wiceprzewodniczący Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej], Janusz Giełdoń [prezes Powiatowego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego], A. Pawlakowa [sekretarz Miejskiego Komitetu Stronnictwa Demokratycznego], Wł. Orłowski [przewodniczący prezydiów Miejskiej i Powiatowej Rady Narodowej], B. Andryszewski, Wróblewski [przedstawiciel Wojsk Ochrony Pogranicza], Henryk Jaroszyk [kierownik Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej], mjr Z. Wołowski [komendant Komendy Miejskiej Milicji Obywatelskiej] oraz przedstawiciele powiatowych i miejskich organizacji młodzieżowych, radia i prasy, związków twórczych i innych organizacji społecznych.

Projekt pomnika został wybrany  spośród 19 przygotowanych projektów przez zespoły architektów i plastyków. Prace projektowe wykonano w czynie społecznym. Również w czynie społecznym załoga Koszalińskich Zakładów Kruszyw Mineralnych dostarczyła niezbędne materiały i surowce do budowy pomnika, a pionowaniem elementów pomnika zajęli się społecznie geodeci z Miejskiej Pracowni Geodezyjnej [H. Sobolewski, E. Kubiak i A. Lewoczko].

Pomnik postawiono przed lewym skrzydłem ratusza. Jego iglice sięgają górnego gzymsu siedziby władz miejskich. Trzy iglice pomnika symbolizują hasło “Byliśmy, jesteśmy i będziemy”. Zostały one spięte jedną bryłą, na której znalazł się orzeł piastowski, a na każdej ze ścian słowa: Byliśmy - Jesteśmy – Będziemy [załoga Koszalińskiej Wytwórni Części Samochodowych zobowiązała się wykonać litery z brązu – nigdy nie zostano to wykonane]. W krypcie, u podnóża pomnika, złożono ziemię z miejsc pobojowisk 1945 roku na ziemi koszalińskiej - między innymi z Wałcza, Podgajów, Mirosławca, Kołobrzegu.

11 lutego 1965 roku podczas wspólnego posiedzenia KMiP FJN, MRN oraz PRN uchwalono program obchodów 20 rocznicy wyzwolenia Koszalina, którego głównym punktem było odsłonięcie pomnika.

3 marca 1965 roku na placu Bojowników PPR dokonano odsłonięcia pomnika podczas uroczystej manifestacji społeczeństwa miasta i powiatu, załóg przedsiębiorstw, instytucji, młodzieży szkolnej, organizacji społecznych oraz delegacji z całego województwa. Na czas manifestacji zamknięto ulice sąsiadujące z placem oraz wyłączone zostało oświetlenie placu. Plac został oświetlony światłem z reflektorów. Na manifestację przybyli przedstawiciele władz: prof. dr Włodzimierz Michajłow [Wiceminister Szkolnictwa Wyższego], gen. dyw. Cz. Czubryt-Borkowski [szef Wojsk Obrony Przeciwlotniczej], Wiktor Popieszczenko [sekretarz KW PZPR], Zdzisław Tomal [przewodniczący Prezydium WRN, poseł], przedstawiciele Wojewódzkiego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego. W uroczystości uczestniczyli również przedstawiciele władz miejskich, powiatowych, Wojska Polskiego oraz Dowództwa Północnej Grupy Armii Radzieckiej. I sekretarz Komitetu Miasta i Powiatu PZPR Alojzy Malicki przywitał przybyłych na uroczystość mieszkańców i przedstawicieli władz. Następnie głos zabrał Zdzisław Kanarek [sekretarz KW PZPR]. Odsłonięcia pomnika dokonał Zdzisław Tomal. Reflektory oświetliły czerwonymi, żółtymi i białymi smugami sylwetkę pomnika, w górę wystrzeliły rakiety. Przy dźwiękach werbli delegacje żołnierskie niosły urny z ziemią i umieściły je w krypcie u stóp pomnika. Następnie odbył się apel poległych. Ostatnie słowa: "Polegli na polu chwały" zagłuszyła trzykrotna salwa artyleryjska. Młodzież koszalińska złożyła ślubowanie. Uroczystość zakończyło złożenie wieńców i wiązanek kwiatów. 

Ciekawostka:

Wizerunek pomnika znalazł się na następujących medalach:

• XX Międzynarodowy Kolarski Wyścig Pokoju 14 V 1967 (1967 r.),

• Za zasługi dla Koszalina (od 1972 r.),

• Turniej przyjaźni judo Koszalin 1972 (1972 r.),

• III spartakiada młodzieży miasta i powiatu Koszalin 1972 (1972 r.),

• XXV lat Wyższej Szkoły Oficerskiej Wojsk Obrony Przeciwlotniczej w Koszalinie 1948-1973 (1973 r.),

• IV spartakiada młodzieży miasta i powiatu Koszalin 1974 (1974 r.),

• XXX rocznica wyzwolenia Koszalina (1975 r.),

• VII wystawa filatelistyczna okręgu koszalińskiego Polskiego Związku Filatelistów (1976 r.),

• XXX lat przedsiębiorstwa robót instalacyjno-montażowych budownictwa rolniczego w Koszalinie 1949-1979 (1979 r.),

• IV Światowy Festiwal Chórów Polonijnych Koszalin 1979 (1979 r.),

• Organizacja sportowa “Ogniwo” Koszalin (1979 r.),

• Związek Bojowników o Wolność i Demokrację Koszalin (1983 r.),

• Za zasługi dla Dywizji Zmechanizowanej im. Bartosza Głowackiego (1985 r.),

• XXI koszalińska olimpiada młodzieży 1998 (1998 r.).