Chuyện Đời Xưa, bây giờ mới hiểu rõ. Phương Nguyên Loan

Chuyện Đời Xưa, bây giờ mới hiểu rõ. Phương Nguyên Loan

Tôi đi dự buổi nói chuyện tại Viện Việt Học cuối tuần rồi về Trương Vĩnh Ký, con người và những tác phẩm quan trọng do ba diễn giả thuyết trình.

GS Trần Văn Chi, người thường viết bài về những vấn đề văn hóa, nói nhiều về nhà văn hóa Trương Vĩnh Ký, ca ngợi những công trình của ông nầy về những quyển sách của ông, nhắc đến thời đại đặc biệt mà ông Trương Vĩnh Ký sinh sống để thấy sự khó khăn của một người làm văn hóa trong hoàn cảnh nghiệt ngã của đất nước Việt Nam trước sự tấn công của nước Pháp lúc đó đương chủ trương thiết lập thuộc địa trên thế giới. Vậy mà ông Trương Vĩnh Ký vẫn cặm cụi viết lách, tránh xa những cám dỗ giàu có, chức quyền…

GS Nguyễn Trung Quân, nguyên HT trường Phan Thanh Giản Cần Thơ và HT trường Trung học Nguyễn An Ninh Sàigòn trước 1975, nhắc đến hai danh nhân Phan Thanh Giản và Petrus Trương vĩnh Ký, hai người đã mất tên trên hai trường Trung học lớn nhứt nhì của Miền Nam Việt Nam do sự đánh giá thiên lệch của những người cầm quyền hiện tại ở Việt Nam. Ông đòi hỏi hai tên trường nầy phải được lấy lại như là sự trả về giá trị đích thực của hai danh nhân miền Nam kỳ lục tĩnh…

Về diễn giả chánh của buổi nói chuyện , ông Quân cho biết rằng GS Nguyễn Văn Sâm, tốt nghiệp ở Đại học Văn Khoa Sàigòn, một trường đào tạo nhiều trí thức miền Nam, rất sớm, sau đó ông được mời lại dạy ở trường nầy cho tới ngày đại biến 1975 thì bị cho thôi việc.

Vượt biên bằng đường biển, ông Sâm đến Indonesia năm 1979, và vào Mỹ cùng năm, dạy học từ đó đến ngày nghỉ hưu, năm 2006. Trong thời gian dạy học cũng như trong thời gian nghĩ hưu GS Nguyễn Văn Sâm viết truyện ngắn mô tả cảnh sống nghiệt ngã và éo le của người Việt nơi hải ngoại cũng như ở quê nhà.

Thỉnh thoảng nhà văn Nguyễn Văn Sâm viết về đề tài văn học Miền Nam và phiên âm vài quyển sách chữ Nôm chưa được người trước phiên âm hay ông thấy cần được giới thiệu lại .

Trong bài nói chuyện về Trương V ĩnh K ý GS Nguyễn Văn Sâm đưa những hình ảnh mà ông sưu tầm được về con người Trương Vĩnh Ký, nơi ông ta chào đời, chữ ký và bút tích cũng như những tác phẩm phiên âm hay biên soạn của nhân v ật lừng lẫy nầy.

GS Sâm đưa ra giả thuyết rằng Trương Vĩnh K ý là nhà văn chống Pháp bằng đường hướng gián tiếp, không nói thẳng ra là mình ghét người Pháp, nhưng ta suy nghĩ tận cùng thì Trương Vĩnh Ký có lý do khi cho in những đoạn văn có hơi hướng thù nghịch….

GS Nguy ễn Văn Sâm nói cụ thể trong lời Tựa quyển sách chú giải chuyện Đời Xưa:

‘Với tỷ số 13/74 truyện loài vật, quá ít so với truyện con người nên ông Trương Vĩnh Ký có lý khi đặt tên quyển sách của mình là Chuyện Đời Xưa mà không phải là Chuyện Ngụ Ngôn. Nhìn chung hầu hết là chuyện về con cọp, với chuyện con cù phụ thêm: mạnh nhưng không khôn, thường bị chúng gạt tới bị gánh nạn cũng như bị lợi dụng. Chắc chắn rằng ông Trương có dụng ý gì đó ngoài sự dạy khôn người đời, chẳng hạn như sức mạnh của thực dân Pháp không bằng trí khôn của chồn, của thỏ, của người nông phu tượng trưng cho dân Việt. Điều nầy có thể tin được nếu ta để ý đến nhiều yếu tố khác ngoài đời của tác giả, hay hành động can trường của ông khi cho đăng bài Vè Nằm Dỏ trên Miscellannées số 4 năm 1889 có những câu rất là nhạy cảm:

Từ ngày có giặc Lang Sa, Muôn dân thiên hạ nhà nhà đảo điên. Dân tình ai nấy ưu phiền, Sưu cao thuế nặng quan truyền vô đây. Ngày thì bồi lội đông tây, Tối thì ra dỏ, roi dây hẵn hòi…

Về ích lợi của quyển chuyện Đời Xưa trogn việc tìm hiểu đời sống người xưa cách nay một thế kỷ , GS Nguyễn Văn Sâm cho biết quyển sách ghi lại những điều lý thú mà không phải ai cũng biêt vì những sinh hoạt đó ngày nay hầu như đã không còn nữa:

Ở mặt sự kiện trong truyện, tác giả còn khéo léo cho thấy sinh hoạt của dân chúng hầu hết là vào đầu thế kỷ 19 nên đây là nguồn tư liệu dồi dào về những chi tiết của cuộc sống dân ta mà gần như ngày nay không thể thấy, không thể hiểu cho tường tận do sự thay đổi của xã hội (ăn ong, ăn bánh lớ, cái chày mổ, đèn ló của ăn trộm, mõ ống, sư làm đám, hầm bắt cọp, bắt chồn, tục mai dong, tục ở rể, thách cưới, ăn chè trưa, thầy pháp trừ tà…).

Sách viết hơn trăm năm trước, bằng tiếng dùng hằng ngày của dân miền cực Nam nên chắc chắn là khó hiểu với phần đông người đọc hiện giờ. Sự giải thích những từ nầy là cần thiết nên quyển sách Chú Giải Chuyện Đời Xưa của Trương Vĩnh Ký có lý do để ra đời. Bản đánh máy được cẩn thận dò theo bản in năm 1914 được phóng lớn để tránh sơ sót và có thể đính chánh một vài trường hợp chữ in sai của bản in 1914.

Tóm lại, buổi nói chuyện ở Viện Việt Học, không phải là một buổi ra mắt sách, nhưng tôi thu lượm được nhiều điều bổ ích về con người của Trưong vĩnh Ký cũng như nhiều điều tôi chưa biết về một quyển sách của cụ Trương.

Mong rằng trong tương lai sẽ có những cuộc nói chuyện như thế về các đề tài khác, chẳng hạn như Tôn Thọ Tường, Phan Văn Trị, Nguyễn An Ninh, Hồ Hữu Tường … ở tại các cơ sở văn hóa như Viện Việt Học, Thư Viện Việt Nam, Thư Viện Việt Nam Toàn Cầu…

Phương Nguyên Loan

Tháng 9, 2017

Nguồn: Tác giả gởi

