Embedded Files
'Feestdag'
Mr. L. Mok
Mijn grootouders - van vaders kant - waren eenvoudige en goedhartige mensen. Ofschoon het joodse geloof weinig betekenis meer voor hen had, hielden zij de hoge feestdagen en sommige tradities in ere. Eén van die tradities was lekker eten op vrijdagavond. Vaste gasten waren een zuster van mijn grootmoeder en een tante, zuster van mijn vader. Ook ik, hun enige kleinzoon en een schooljongen nog, at op die avonden vaak bij hen. Het begon steevast met soep van kip, daarna de kip zelf, het vlees geel van de saffraan, met peultjes, schorseneren of doperwtjes en begeleid door piccalilly, pekelaugurken en schijven komkommer in zoetzuur. Na het afruimen pelden we ‘kesause mangelen’ en ‘kasuarie noten’ boven de krant en speelden we een partijtje whist om een halve cent per punt. Verloor ik een halve stuiver dan werd dat door mijn grootvader goedgemaakt in het zakgeld dat hij mij bij vertrek placht toe te stoppen.
Soms kwam mijn vader om een uur of negen nog even aanwippen. De halve en hele centen werden dan ijlings van tafel geveegd en vervangen door knopen uit een doosje dat mijn grootmoeder al had klaargezet. Mijn vader vond spelen om geld een minderwaardige manier om geld te verdienen, net als speculeren op de beurs. Men deed dat niet. In de jaren vijftig hoorde ik via via dat mijn vader een paar honderd frank had verloren in het casino van Monaco. Toen ik hem ernaar vroeg, schaamde hij zich een beetje. "Heb jij nooit iets verkeerds gedaan?" vroeg hij. Ik dacht aan de spelletjes whist en gaf geen antwoord.
Nadat de Duitsers ons land hadden bezet, kwam er allengs een eind aan deze vrijdagavonden. Mijn grootouders moesten buitenshuis een vernederende gele ster dragen en mochten niet meer met de trein, tram of bus. 's Avonds mochten zij na achten niet op straat. Het inkomen werd mijn grootouders grotendeels afgenomen; voor kip, zo al verkrijgbaar was er geen geld. De stemming was bedorven; de genoeglijkheid van het wekelijkse samenzijn had plaatsgemaakt voor zorgelijke gesprekken over de afloop van de oorlog. Een enkele keer kwam het gesprek op de vijfenzeventigste verjaardag van mijn grootvader, op 21 mei 1943. Zouden zij die vieren?
In die maand mei kregen mijn grootouders en mijn tante hun oproep voor de arbeidsinzet. Er was een papier met stempels bij dat hun toestond om op de vertrekdag, maandag 17 mei, gebruik te maken van de tram naar het Amsterdamse Centraal Station en met de trein van drie uur naar Westerbork te reizen. Mijn moeder zou meegaan om te helpen met de koffers.
Om twee uur gingen ze op weg. Ofschoon het mooi weer was, hadden ze hun warmste kleren en dikke wintermantels aangetrokken. Ze trokken de huisdeur achter zich dicht en liepen naar de tramhalte. Toen de tram eraan kwam, staken ze hun hand omhoog ten teken dat ze mee wilden.
Het leek alles zo gewoon. Hoe dikwijls hadden zij dat ritje niet gemaakt? De tram ging zijn vertrouwde weg, door de bekende straten, langs de bekende gebouwen. De andere passagiers wendden de blik af van het bedrukt voor zich uit kijkende viertal. De gesprekken verstomden.
In het station namen mijn grootouders en mijn tante afscheid van mijn moeder en stapten met vele anderen in de klaar staande trein. Nog steeds kon het om een vakantiereisje gaan. Alleen de gele sterren op de winterjassen, de in zwarte uniformen gestoken kil toekijkende Nederlandse politieagenten, de Grüne Polizei en de overdreven ijverige helpers van de Joodse Raad duidden erop dat het om iets anders ging, dat het ging om een transport.
In het kamp Westerbork brachten de oude mensen en hun dochter in een rumoerige slaapzaal onrustig de nacht door. Mijn tante krabbelde haastig met potlood op een briefkaart aan de buurvrouw dat het goed met hen ging en dat zij al de volgende dag, op dinsdag, zouden vertrekken. 's Morgens werden zij met zestig anderen in de veewagen getild waarin zij drie dagen en nachten naar het Oosten zouden rijden, liggend en zittend op de harde vloer. Op vrijdagmiddag werden zij ruw naar buiten gewerkt en voortgedreven. Bij de douche-ruimte aangekomen, moesten zij zich uitkleden. Naakt, ontluisterd en ontredderd werden zij naar binnen geduwd. Enkele minuten later waren zij gestikt.
Op die vrijdag 21 mei 1943, nu alweer meer dan vijftig jaar geleden, werd mijn grootvader vijf en zeventig jaar. Wij hebben er thuis nooit over gesproken.
-----------
AANTEKENING
Volgens Schelvis, Vernietigingskamp Sobibor2 (Amsterdam 1994), blz. 434 en 442 en Anoniem, In Memoriam ('s=Gravenhage 1995) s.v. zijn Meijer Mok (*21 mei 1866), Sara Mok-Zomerplaag (*19 februari 1866) en Flora Mok (*28 augustus 1893) op 25 mei 1943 op transport naar Sobibor gezet. Mijn grootouders waren dus reeds in 1941 75 jaar geworden. Mijn geheugen heeft me bij het schrijven van deze herinneringen blijkbaar bedrogen. Ze zijn met hun - ziekelijke - dochter Flora op maandag 24 (niet 17) mei 1943 van Amsterdam naar Westerbork gegaan en op vrijdag 28 mei 1943 omgebracht. Voor de rest is het verhaal, zoals het hier is beschreven, juist. De zuster van mijn grootmoeder heette Suze (Susanna) Zomerplaag (* 12 februari 1873; ✝ 19 november 1942).
Aangezien mijn tante, naar ze in haar laatste briefkaart schreef, in Westerbork weer een aanval van haar ziekte had gekregen waardoor ze niet kon lopen, zal zij niet zijn vergast maar afzonderlijk zijn vermoord (Schelvis, a.w., blz. 78). Niet onwaarschijnlijk is het dat mijn grootouders op dezelfde manier (nekschot?) zijn omgebracht.
Ik heb hen op zondagavond 23 mei 1943 in hun woning Meerhuizenstraat 12 Amsterdam voor het laatst bezocht en afscheid van hen genomen. We wisten dat we elkaar nooit meer zouden terugzien maar spraken daar niet over. Voor de reis heb ik ze een paar grote stukken kantkoek meegegeven die ik clandestien had weten te bemachtigen.
Andere familie, zoals mijn oudtante Suze (Susanna) Zomerplaag, die woonde bij haar broer en schoonzuster (ome Jopie (Joseph) Zomerplaag (*21 september 1875; ✝ 2 juli 1943) en tante Betsy (Elisabeth Helena) Zomerplaag-Boutelje (*6 januari 1878; ✝ 2 juli 1943), op de Ceintuurbaan, noordzijde bij de brug, een van de huizen met de beelden) en die elke Vrijdagavond bij mijn grootouders - haar zuster en zwager - at, zijn weggevoerd zonder dat ik afscheid had kunnen nemen. Dat geldt ook voor de twee (?) zusters van mijn grootvader, van wie ik er slechts een met zekerheid heb kunnen terugvinden: Grietje Mok (*27 juli 1878; ✝ 26 januari 1943).
Dit betreft mijn naaste familie met wie ik geregeld omging.
Warnsveld, 11 februari 2007
De auteur toont aan dat de collaboratie van het Nederlandse bedrijfsleven, de top van het ambtelijk apparaat en de top van de rechterlijke macht voortvloeide uit de maatschappelijke en staatsrechtelijke verhoudingen in Nederland.
De gepensioneerde jurist Mok zet vraagtekens bij de opvatting dat de Tweede Wereldoorlog een breuk betekent met de vooroorlogse Nederlandse samenleving. Hij onderzoekt enkele lijnen die van de jaren dertig uit via de bezettingstijd naar het heden kunnen worden getrokken. Hoofdpunt is de medewerking van de Nederlandse autoriteiten aan de invoering van de bezettings-maatregelen: de collaboratie. De schrijver noemt de neutraliteits-politiek van de Nederlandse regering collaboratie 'avant la lettre'. Tijdens de bezetting werd deze collaboratie door de top van het ambtelijk apparaat, de top van de rechterlijke macht en de top van het bedrijfsleven voortgezet. Daardoor kwam echter een eind aan het tijdperk van de klassiek-liberale economie. Zo heeft ironisch genoeg de Duitse bezetting de grondvesten gelegd van een staathuishouding die geleid wordt door een sterke centrale overheid: de waarborg voor een gezonde en geleidelijke toeneming van onze welvaart.
Titel: Verzekeringsrecht : civielrechtelijke hoofdstukken / L. Mok
Auteur: L. Mok
Jaar: cop. 1998
Uitgever: Antwerpen [etc.] : Intersentia Rechtswetenschappen
Annotatie: ill
Omvang: XXIV, 180 p
Formaat: 25 cm
ISBN: 90-5095-050-7
Trefwoord: (GTR) Verzekeringsrecht; (GTR) Nederland
Onderwerp: 86.30 verzekeringsrecht
Titel: Collaboratie: personen en patronen : de bezetting als overgangstijd / L. Mok
Auteur: L. Mok
Jaar: 1990
Uitgever: Muiderberg : Coutinho
Annotatie: Met lit. opg
Omvang: 70 p
Formaat: 19 cm
ISBN: 90-6283-801-4
Nummer: (Brinkman) B9005713
Trefwoord: (GTR) Collaboratie; (GTR) Tweede Wereldoorlog; (GTR) Nederland;
(LTR) Collaboratie; (LTR) Nederland; (LTR) Wereldoorlog II;
(BTR) collaboratie
Onderwerp: 15.70 geschiedenis van Europa
1940-1945
Code: (LC) DJ287
(UDC) 343.32(492)"1940/1945"
(SISO) 935.4
(UNESCO) Recht, overheidsadministratie
(UNESCO) Geschiedenis, levensbeschrijving
(NUGI) 641
Titel: Van codificatie tot codificatie : een alternatieve blik op 50 jaar rechtsontwikkeling / door L. Mok
Auteur: L. Mok
Jaar: 1989
Uitgever: Deventer : Kluwer
Annotatie: Afscheidscollege Rotterdam
Omvang: 55 p
Formaat: 25 cm
ISBN: 90-268-1955-2
Nummer: (Brinkman) B8913540
Trefwoord: (GTR) Rechtsontwikkeling; (GTR) Nederland; (GTR) Redes (vorm);
(BTR) burgerlijk wetboek
Code: (UDC) 347(492)(094.4)
(UNESCO) Recht, overheidsadministratie
Titel: Hugo de Groot en Simon Stevin : op een keerpunt in de Westerse beschaving : een cultuur-historische beschouwing / door L. Mok
Auteur: L. Mok
Jaar: 1988
Uitgever: Rotterdam : Juridisch Instituut, Erasmus Universiteit
Reeks: Mededelingen van het Juridisch Instituut van de Erasmus
Universiteit Rotterdam ; nr. 46
Annotatie: ill
Met lit. opg
Omvang: VII, 57 p
Formaat: 21 cm
ISBN: 90-6856-022-0
Nummer: (Brinkman) B8923564
Trefwoord: (GTR) Wetenschappen ; (GTR) Wiskundige methoden; (GTR)
Taalgebruik; (GTR) Nederlands; (BTR) recht ; geschiedenis
Onderwerp: 02.01 geschiedenis van wetenschap en cultuur
1600-1650
1600-1650
Hugo de Groot (1583-1645)
Simon Stevin (1548-1620)
Code: (UDC) 34(091)
(SISO) 390.6
(UNESCO) Recht, overheidsadministratie
Titel: Sociale en particuliere verzekering : de kloof tussen bestuursrecht en privaatrecht / door L. Mok
Auteur: L. Mok
Jaar: 1988
Uitgever: Deventer : Kluwer
Annotatie: Met lit. opg
Omvang: X, 35 p
Formaat: 25 cm
ISBN: 90-312-0458-7
Nummer: (Brinkman) B8806903
Trefwoord: (GTR) Sociale verzekeringen; (GTR) Particuliere verzekering ;
(GTR) Juridische aspecten ; (GTR) Nederland; (LTR)
Verzekeringsrecht; (LTR) Nederland; (BTR) verzekeringsrecht
Onderwerp: 86.30 verzekeringsrecht
Code: (UDC) [34:368.3/.4](492)
(SISO) 397.75
(UNESCO) Recht, overheidsadministratie
(NUGI) 695
Titel: Pensioenverzekering : privaatrechtelijke beschouwingen / L. Mok, Ph.H.J.G. van Huizen
Auteur: L. Mok; Philippus Hendrikus Johannes Gregorius van Huizen (1952-)
Jaar: 1984
Uitgever: Zwolle : Tjeenk Willink
Reeks: Verzekeringsrecht
Annotatie: Met reg
Omvang: X, 80 p
Formaat: 25 cm
ISBN: 90-271-2266-0
Nummer: (Brinkman) B8442142
Trefwoord: (LCS) Pensions; (LCS) Pension trusts; (LCS) Social security; (GTR)
Pensioenverzekering ; (GTR) Privaatrecht; (GTR) Nederland; (LTR)
Pensioenverzekeringen; (LTR) Nederland; (BTR)
pensioenverzekeringen; (BTR) verzekeringsrecht
Onderwerp: 86.30 verzekeringsrecht
83.70 verzekeringswezen
86.64 sociaal-verzekeringsrecht
Code: (SISO) 379.3
(UNESCO) Recht, overheidsadministratie
Recensie:
Het gebied van de pensioenverzekering is voor de
privaat-rechtelijk georiënteerde jurist onoverzichtelijk. Dit
komt enerzijds omdat er weinig privaatrechtelijke literatuur over
dit onderwerp bestaat, terwijl daarnaast de actuariële- en
fiscale aspecten sterk de aandacht hebben getrokken. In dit boek
wordt de nadruk gelegd op de pensioenen, waarop de Pensioen- en
Spaarfondsenwet van toepassing is. Daarnaast wordt aandacht
besteed aan het zogenaamde directiepensioen en de C-polis. Onder
de werking van de Pensioen- en Spaarfondsenwet vallen de
pensioenen, die door een ondernemer zijn toegezegd aan personen
die aan zijn onderneming zijn verbonden. Het boek richt zich op
juridisch geschoolden. Ter verduidelijking van de tekst is een
verklaring van enkele veel voorkomende begrippen (het jargon) in
het boek opgenomen, alsmede een trefwoordenregister.
Titel: Schadevergoeding in een som : verlies van arbeidsinkomsten bij letsel, overlijden, onteigening en ontslag / L. Mok ; R.A. Mörzer Bruyns ; F. Meeter ... [et al.]
Auteur: L. Mok; R.A. Mörzer Bruyns (1924-)
Jaar: 1984
Uitgever: Antwerpen ; Apeldoorn : Maarten Kluwer
Reeks: Menselijke schade ; 6
Annotatie: ill
Verslag van een studieconferentie, onder auspiciën van de
Stichting Studiecentrum Rechtspleging en de Nederlandse
Orde van Advocaten op 18 en 19 febr. 1982 onder leiding van
prof. mr. L. Mok gehouden te Lochem (Gld)
Met lit. opg
Omvang: 179 p
Formaat: 24 cm
ISBN: 90-6215-094-2
Nummer: (Brinkman) B8577878
Trefwoord: (LCS) Workers' compensation; (LTR) Schadevergoedingsrecht;
(BTR) schadevergoeding
Onderwerp: 86.26 verbintenissenrecht
83.70 verzekeringswezen
Code: (UDC) 347.426:368.4
(SISO) 329.3
(UNESCO) Recht, overheidsadministratie
Soort publicatie: Congres
Titel: Onrechtvaardige rechtspraak : de toepassing van art. 1406 B.W. met enkele opmerkingen over de schaderegeling bij letsel en overlijden / door L. Mok
Auteur: L. Mok
Jaar: [1979]
Uitgever: Deventer : Kluwer
Annotatie: Inaugurele rede Rotterdam. (Leeropdracht: verzekeringsrecht)
Lit. opg
Omvang: 27 p
Formaat: 25 cm
ISBN: 90-268-1071-7
Nummer: (Brinkman) B7920277; (CLC) 000303660
Trefwoord: (GTR) Rechtspraak; (GTR) Schadevergoeding; (GTR) Lichamelijk
letsel; (GTR) Nederland; (LTR) Schadevergoedingsrecht; (GTR) Redes
(vorm); (BTR) schadevergoeding
Onderwerp: 86.26 verbintenissenrecht
Code: (Dewey) 346.492033
(SISO) 397.75
Page updated
Google Sites
Report abuse