Badania psychologiczne - przepisy

O tym, którzy pracownicy powinni być kierowani na dodatkowe badania psychologiczne, decyduje lekarz medycyny pracy na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę, zawierającego w szczególności informacje o:

1) rodzaju badania profilaktycznego (wstępne, okresowe, kontrolne),

2) stanowisku pracy,

3) występowaniu na stanowisku czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, a także zawierające ewentualne wyniki badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

Istnieją jednak zawody, w których przeprowadzenie badań psychologicznych jest obligatoryjne, toteż niezależnie od decyzji lekarza medycyny pracy wykonujący je pracownicy muszą takie badania odbyć. Należą do nich m.in.: kierowcy, ochroniarze, którzy podczas wykonywania swoich obowiązków korzystają z broni palnej, strażnicy gminni (miejscy), policjanci, sędziowie, komornicy, syndycy i kuratorzy sądowi.

Co do zasady, pracownicy, którzy wykonują prace wymagające szczególnej sprawności psychofizycznej, o których mowa w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac wymagających szczególnej sprawności psychofizycznej (Dz. U. Nr 62, poz. 287) - dalej r.p.s.s.p., nie podlegają badaniom psychologicznym, tylko dlatego, że je wykonują.

Uzasadnienie:

Podstawowym aktem prawnym określającym zakres profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami niezbędnej z uwagi na warunki pracy jest rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) - dalej r.b.l.p. Przez określenie wskazówek metodycznych w załączniku nr 1, stanowi ono wytyczną dla lekarzy medycyny pracy w kwestii zakresu i częstotliwości badań profilaktycznych, z tym zastrzeżeniem, że lekarz przeprowadzający badania może poszerzyć ich zakres o specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania niż określony we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika (§ 2 ust. 2 r.b.l.p.).

Zgodnie z załącznikiem nr 1 do r.b.l.p., badaniom psychologicznym powinni być poddawani pracownicy, którzy pracują w narażeniu na:

1) czynniki toksyczne (czteroetylek ołowiu, rtęć, dwusiarczek węgla),

2) niekorzystne czynniki psychospołeczne (w szczególności osoby pracujące w zagrożeniu wynikającym ze stałego dużego dopływu informacji i gotowości do odpowiedzi),

3) prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej.

Najwięcej wątpliwości budzi określenie "sprawność psychoruchowa". Oznacza ono możliwość wykonywania przez człowieka złożonych czynności ruchowych bez względu na zakłócający wpływ sfery psychicznej przez czynniki zewnętrzne i wewnętrzne. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie jest ono tożsame z pojęciem sprawności psychofizycznej z art. 210 § 4 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) i r.p.s.s.p.

Według lekarzy Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera, czynności zawodowe zakwalifikowane do grupy prac wymagających szczególnej sprawności to:

1) kierowanie pojazdami samochodowymi,

2) obsługa wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia (wózki widłowe),

3) obsługa urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary na wysokość 1,6 m (wózki paletowe niskiego składowania) i powyżej wysokości 1,6 m (układnice magazynowe, wysokiego składowania),

4) obsługa podnośników, ramp hydraulicznych > 1,6 m, żurawi i dźwigów,

5) obsługa sprzętu drogowego, budowlanego i robót ziemnych,

6) monitoring prac wymagających pełnej sprawności (pulpity sterownicze, sygnalizatory, w centrach kontroli),

7) praca na wysokości do i powyżej 3 m,

8) obsługa maszyn w ruchu i innych grożących urazem, jak również nie grożących urazem,

9) posługiwanie się bronią.

Odrębną kategorię stanowić będą prace wymagające pełnej sprawności psychoruchowej, do których zaliczyć można:

1) kierowanie pojazdami samochodowymi niepodlegającymi ustawie z dnia 6 września 2000 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 z późn. zm.),

2) obsługa wózków jezdniowych podnośnikowych z mechanicznym napędem podnoszenia (wózki widłowe),

3) obsługa urządzeń podnośnikowych z mechanizmem podnoszącym towary powyżej wysokość 1,6 m (układnice magazynowe, wysokiego składowania),

4) obsługa podnośników, ramp hydraulicznych > 1,6m, żurawi i dźwigów,

5) obsługa sprzętu drogowego, budowlanego i robót ziemnych,

6) monitoring prac wymagających pełnej sprawności (pulpity sterownicze, sygnalizatory, w centrach kontroli).

Zgodnie z wytycznymi, pracownicy, którzy wykonują wymienione prace, powinni być kierowani na badania psychologiczne (testy sprawności psychoruchowej).