Chủ đề 3

Chủ đề 3: TRUYỆN THƠ DÂN GIAN TRONG NỀN VĂN HỌC VÀ ĐỜI SỐNG TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 

I. KHÁI QUÁT VỀ TRUYỆN THƠ DÂN GIAN

• Định nghĩa: Truyện thơ dân gian là những sáng tác văn vần, kết hợp giữa tự sự và trữ tình, tạo nên sự hấp dẫn qua cách kể chuyện nhịp nhàng và giàu cảm xúc.

• Cốt truyện: Đơn giản, thường xoay quanh số phận của một vài nhân vật chính.

• Nhân vật: Thường là những người có số phận ngang trái, bất hạnh trong cuộc sống và tình yêu.

• Ngôn ngữ:

  • • Ngôn ngữ truyền khẩu, giàu chất trữ tình, mang âm hưởng dân ca.

    • Truyện thơ Nôm bình dân của người Kinh được ghi chép và lưu hành bằng chữ Nôm.

    • Truyện thơ dân gian của các dân tộc thiểu số được ghi chép, lưu giữ bằng ngôn ngữ gốc, sau đó được biên soạn lại bằng chữ Quốc ngữ để phổ biến rộng rãi.

• Ví dụ:

  • • Các dân tộc thiểu số: Tiễn dặn người yêu (dân tộc Thái), Nàng con côi, Út Lót – Hồ Liêu (dân tộc Mường), Kim Quế (dân tộc Tày – Nùng).

    • Dân tộc Kinh: Thạch Sanh, Tống Trân – Cúc Hoa, Phạm Tải – Ngọc Hoa, Lưu Bình – Dương Lễ.

II. SÁNG TÁC VÀ TIẾP NHẬN TRUYỆN THƠ DÂN GIAN TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

• Giai đoạn cuối thế kỷ XIX – đầu thế kỷ XX:

  • • Truyện thơ dân gian ra đời gắn liền với phong trào "nói thơ" phổ biến ở Nam Bộ, trong đó có Thành phố Hồ Chí Minh.

    • Tác giả ứng khẩu thành từng đoạn, tự "nói thơ" hoặc đưa cho người khác "nói" cho bà con nghe.

    • Nội dung chủ yếu phản ánh đời sống người bình dân, tinh thần chống Pháp.

• Đầu thế kỷ XX:

  • • Một số người sưu tầm và chép lại bằng chữ Quốc ngữ, đứng tên chịu trách nhiệm và gửi in.

    • Nhiều nhà in ở Sài Gòn xuất bản, được độc giả yêu thích.

    • Ví dụ: Thơ Sáu Trọng, Cậu Hai Miên, Thầy Thông Chánh.

• Ảnh hưởng và tiếp nhận:

  • • Người dân Thành phố Hồ Chí Minh yêu mến truyện thơ dân gian của địa phương và cả nước.

    • Các truyện thơ Nôm như Thạch Sanh, Tống Trân – Cúc Hoa, Phạm Tải – Ngọc Hoa rất quen thuộc.

    • Truyện thơ dân gian được tiếp nhận qua nhiều hình thức: đọc văn bản, phim, kịch, cải lương, tân cổ.

    • Ví dụ: Truyện thơ Phạm Công – Cúc Hoa được chuyển thể thành phim điện ảnh năm 1988.

• Giá trị:

  • • Truyện thơ dân gian có vị trí đặc biệt trong lòng người dân Thành phố Hồ Chí Minh.

    • Là nguồn cảm hứng sáng tạo nghệ thuật.

    • Bài học đạo lý, nhân nghĩa góp phần vào lối sống nghĩa tình của người dân Thành phố.