Lebbeeks naar algemeen Nederlands

Aachellêik: Te dragen, draaglijk, uitstaanbaar, uit te houden in verband met bv. de warmte.
Afhangend van de graad had men het over ‘nog aachellêik' of ‘ni aachellêik'. ‘'t ês ni aachellêik, dêi wêirremte!’ het achtervoegsel 'baar' werd of wordt in het Lebbeeks vaak vertaald als 'ellêik'. Bv. uitstaanbaar:  ‘oëtstoënnellêik’.

Aachvast: Houvast, steun (zowel in figuurlijke als in de letterlijke zin).

Aagêm: Oudegem, deelgemeente van Dendermonde.

Aagen: Houden.

Aages: Het verbod om de hand voorwaarts te bewegen bij het wegschieten van een knikker.

Aa jaus: Ja, zij!

Aa jaut: Dat is inderdaad juist! (verwezen wordt dan naar een zaak).

Aa joën: Ja, hij!

Aalêik: Huwelijk, echtpaar; woord afkomstig van het Oud-Vlaams 'aalijk' wat 'geheel' betekende. Tegenwoordig zijn er meer slechte dan goeie 'aalêikken'.

Aalen:  Jullie 2e persoon meervoud.

Aaman: (oude man) Kwijnende toestand van kleine kinderen die door slechte voeding of spijsvertering, bij gebrek aan zorgen of door ziekte zeer vermageren en dikwijls sterven (cachectisch). Kan wijzen op een vorm van progeria, namelijk het vroegtijdig verouderen van kinderen.

Aamêim: Zagevent, zagevrouw.

Aa(n): Een ouder iemand.

Aars: Ouders.

Aasjein: (Fr. ancien) Een soldaat die al lang in dienst is; wordt ook gezegd van iemand die reeds een hele tijd bij dezelfde baas werkt, in een beweging staat of met een bepaalde toestand of zaak bezig is.

Aat: 1) Oud;
2) hout; Niet meer weten van welk 'aat' pijlen maken, is een 'aat' gezegde.;
3) te ver ‘da gaud over zêin aat’: dat gaat te ver.

Aaten: Een houterig iemand, iemand die motorisch niet soepel beweegt.

Aateppèèt: Houten paard; scheldnaam voor een houterig iemand.

Aatespêlle: Wasknijper, houten speld.

Aatstroiër: Oud-strijder.

Aawêts: Ouderwets.

Abbattoiër: (Fr. abattoir) Slachthuis.

Abbazjoer: (Fr. abat-jour) Lampenkap.

Abbelliekes: Koekjes op een strook papier te koop aangeboden, o.a. tijdens kermissen, bij de bioscoop.
Je moest achteraan het papier likken om de koekjes los te maken. Een product van de huisnijverheid. Tier van Deelekkes uit de Eikenveldstraat bakte en verkocht abbelliekes.

Abberdaun: Labberdaan, gezouten kabeljauw.

Abbies: Abuis, vergissing. Per abbies: per vergissing. Ik ben abbies: ik heb me vergist.

Abbimmeeren: (Fr. abîmer) Beschadigen.

Achterballen: Kaatsen tegen een muur.

Achterdinken: Achterdocht.

Achterêps: Achterbil.

Achterkaitsen: Volgen, op de hielen zitten, achternalopen; meestal gebruikt in de betekenis van 'een meisje achterna lopen'.

Achterkommer: 1) Een nakind; 

2) iemand die tenger uitvalt.

Achterlap: 1) Hielzool van schoen; eigenlijk een lederen tuig dat een ingespannen paard achter op de billen draagt; 

                   2) Vlees van het rund, gebruikt als stoverij.

Achternoen: Namiddag.

Achterpollekken: Bij het kaartspel nog een goede kaart achter de hand hebben.

Achterroët: Onbebouwde ruimte achter het huis.

Achterroëtlieëren: Geen vooruitgang boeken in beroep, bezigheid of studie, dommer worden.

Achtertgat: Achterbaks, onopgemerkt, terwijl niemand het ziet.

Achter va kaaterkes: Begraven, op het kerkhof, ‘ge zijt er vet mee as g’ achter va kaaterkes ligt’, wat heb je eraan als je op het kerkhof ligt.

Achterwaurêis: Niet-gediplomeerde vroedvrouw, baker.
Bekende Lebbeekse achterwaurêissen waren: Finne Mossel (Jozefien Verhavert – Kakemanstraat) Steffes Marie (Kapelleken) Loëters Rose (Rosalie Van Malderen – Klein-Antwerpenstraat) Marie Amerika (Lange Molenstraat) Treze Plak (Plathof) en Wiezeken (Rossevaalstraat).

Achterwêisoover: Scheldwoord voor dommerik dat versterkt wordt met schieëven of stommen: schieëven of stommen achterwêisoover.

Adikkes: Soms, je weet nooit, misschien. ‘Hedde adikkes gieën kleigelt op zak om mêin 10 eeroo te wisselen?’

A droië: Deel van de uitdrukking, 'a ieën, a twieë, a droië', die gebruikt wordt wanneer men een voorwerp, zichzelf of een ander persoon (vaak kinderen) ergens met geruststelling neerzet.

Af: 1) Bedorven vlees; 

      2) 't ês af:
a) de verkering werd afgebroken 

    b) het is in orde, het is klaar.

Afbieën: Afbieden, afdingen.
Iemand die naar de markt gaat, zegt: ‘ik ga bij een eventuele aankoop proberen af te bieën.’ Slaagt hij of zij daarin, dan heeft hij of zij afgeboeën.

Afboiëten: 1) Pikant smaken; 

                   2) de pijn verbijten; 

                   3) verf verwijderen; 

                   4) doorbijten, stukbijten (van bv. een draad);
                   5) afsnauwen.

Afbollen: Weggaan, vertrekken, afdruipen.

Afbrêikken: 1) Overdadig veel spelen, ravotten; 

                     2) beschadigen, vernielen, zorgeloos mee omgaan; zijn schoenen afbrêikken; 

                     3) mens of dier zware inspanningen opleggen.

Afbrommen: Afschuimen.
De soep afbrommen: de gestolde bloedrestjes, die nog uit het soepvlees komen en bovendrijven, verwijderen met een schuimspaan.

Afdoeffen: Aftroeven, slaan: men heeft die ruziemaker daar eens goed afgedoeft, men heeft hem een ‘doeffelink‘ gegeven.

Afdoeïnder: Afleggertje; afgelegd of afgedragen kledingstuk dat men wegschenkt.

Afdokken: Met tegenzin betalen.

Afdonderren: Met veel gedruis van iets tuimelen, zonder zich evenwel ernstig te bezeren.

Afdracht: Wat men (af)draagt. ‘Een goej afdracht’: een stevig, duurzaam kledingstuk.

Afdroeëgen: 1) Drogen van de vaat; 

                      2) iemand afdroeëgen a. Overwinnen, zich de sterkste tonen 

                                                            b. Een pak slaag geven.

Afdwoiëlen: 1) Langdurig rondlopen: ‘de winkels afdwoiëlen, ‘t straut  afdwoiëlen’; 

                      2) dreiging met lichamelijke afstraffing: ‘zêi mau braaf of ik zal mê aa de vloer afdwoiëlen’.

Affèèren: (Fr. affaire) zaken: ‘da zên aa affèèren ni’: dat zijn uw zaken niet. ‘Ei èèt en goej affèère’: hij heeft een goed lopende zaak.

Affesseeren: (Fr. avancer) Vooruitgaan.

Afgaffellen: Vlug afhandelen, afhaspelen.

Afgank: 1) diarree, buikloop; 

               2) stoelgang, ontlasting. ‘Doiënen ês êit van afgank’: wordt gezegd van iemand die gierig is.

Afgaun: Liggen: ‘da gaut êm goed af’’: dat ligt hem.

Afgèèren: De boter met een lepel of spaan van de karnemelk verwijderen.

Afgestelden oiëlechtach: Door Napoleon afgeschafte kerkelijke feestdagen, zoals bv. Lichtmis (2 februari) en O.-L.-Vrouw Onbevlekt Ontvangen (8 december).

Afgêtten: Hard lopen.

Afkajjen: Na een wederzijdse winst, via een bijkomend spel (belle) de winnaar aanduiden.

Afkappen: Een tukje doen, slapen gedurende korte periode: ‘na het middageten ga ik me telkens een uurtje afkappen’; 2) Afladen, storten: ‘hé baas, waar  moet ik dat zand afkappen?’

Afkassen: 1) Breken, afknappen; 

                  2) de toegang ontzegd krijgen tot de 'lering' die de plechtige communie voorafging (in gebruik rond 1900).

Afklêitsen: 1) Verwerpen; Het voorstel werd tijdens de gemeenteraadszitting afgeklêitst.; 

                   2) vrijwillig abortus plegen; 

                   3) op een wreedaardige manier neerschieten; 

                   4) slaan.

Aflangen: 1) Bij het kaartspel een boek kaarten in twee delen verdelen en het onderste deel bovenaan leggen om nadien de kaarten te delen; 

                 2) het hoofddeksel afnemen bij het binnenkomen van de klas.

Aflappen: Doen: ‘da was dau rap afgelapt’: dat werkje was vlug gedaan.

Afleezen: 1) Iemand van ziekten en kwalen bevrijden door het lezen (bidden) of uitspreken van een bezweringsformule; iemand de koorts afleezen.; 

                 2) Luidop lezen van een tekst.

Aflêggerken: Een afgedragen, niet meer te gebruiken, versleten kledingstuk.

Aflêikken: 1) Overvloedig kussen; 

                  2) likken.

Afloeïtsen: Op een listige manier ontfutselen.

Afloerder: Iemand die spiekt.

Afloeren: Spieken.

Afloëzen: Op een listige manier ontfutselen.

Afloëzer: Iemand die met lepe streken iets tracht te verkrijgen.

Aflusterren: Ontglanzen (met een natte lap en heet strijkijzer stof ontglanzen.

Afpêissen: 1) Uitkramen, afbrieven, tot een goed einde brengen, het er op een bepaalde manier van afbrengen ‘hij heeft tijdens zijn eerste optreden het redelijk goed afgepeîst’; 

                  2) persen van kledingstuk.

Afpoeïtsen: 1) Afpitsen; 

                     2) afdingen op de prijs.

Afpotten: Aftellen, methode om te bepalen wie het spel mag of moet beginnen door af te tellen.

         Enkele afpotrijmpjes:

                     Pot.

                            Onder de pijjaanoo staut en pint.

                            Al datter van drinkt: stinkt.  

         Of:

                     Pot.

                            Ollekke, bollekke

                            Ribbessollekke.

                            Ollekke, bollekke

                            Snol.

         Of:

                     Pot.

                         Ente pente firmammente

                         Ente pente af!

             Of :

                     Pot,

                            Inne minne mau,

                         Ee ros bis bau,

                            Ine minne maa,

                            Ee ros bis baa,

                            Wie kiesde goië

                            Oom baa?

Afprossen: Zich uitsloven, zich uitermate inspannen, mens of dier afbeulen, tot overmatige inspanningen dwingen.

Afrees: (Fr. affreux) Verschrikkelijk, vreselijk, weerzinwekkend. ‘Affrees om zien’: verschrikkelijk om aan te kijken.

Afroiëzen: Afglijden.

Afroiëzer: 1) Glijbaan (in speeltuinen en op kermissen) afroiëzerke spelen: kinderspel.

Afront: (Fr. affront) Belediging, schande.

Afrontellêik: Genant, gevoelens van verlegenheid, schaamte, gêne opwekkend.

Afronteren: Beledigen.

Afrotsen: Helemaal doorkruisen, afrijden.

Afschampellen: Laten doorgaan. Wordt in het Lebbeeks dialect steeds voorafgegaan door ni. Wanneer je met een slecht rapport thuiskomt zal je je straf niet ontlopen. ‘Aa vauder zal ni afschampellen’: je zal de gevolgen dragen. ‘Da zal op giene kaa stieën vallen’.

Afscheet: Hellingsgraad. Dat dak heeft te weinig afscheet: de hellingsgraad is te klein.

Afschêifferren: 1) Wegglijden, slippen; 

                           2) afschuiven. Doiënen schêiffert ni af: die is vasthoudend, deinst niet terug voor de realiteit.

Afschoiëten: Grond die loskomt van een helling, grondverzakking.

Afslaugen: 1) Slaan; 

                    2) een andere richting nemen.

Afsnabben: Iemand brutaal of nors antwoorden.

Afspêtten: Met spade een lijn afbakenen.

Afstaun: 1) Uitgeschakeld zijn; ‘de radio staut af.’; 

                2) Afstand doen van; ‘êi stau zêi paut af’: hij doet afstand van zijn (erf)deel.

Afsteîssellen: Afdruipen, weggaan.

Afstroiën: Ontkennen, loochenen ‘hij bleef afstroiën die diefstal gepleegd te hebben.’

Afstroiër: Iemand die iets loochent, ontkent, iets niet wil bekennen.

Aftaaterrèèr: Iemand die een pak slaag uitdeelt.

Aftaaterren: Slaag geven; iemand aftaaterren: iemand een pak slaag geven.

Aftoekken: Iemand een pak slaag geven.

Aftrêikken: 1) een fles aftrêikken: een fles ontkurken, openen; 

                    2) de sjas aftrêikken: het toilet doorspoelen; 

                    3) masturberen; 

                    4) de vloer of de ruiten aftrêikken: het water verwijderen.

Aftrêikker: 1) Kurkentrekker, kroontjeswipper; 

                   2) schrobschuiver, poetstuig uit rubber om schuur- of spoelwater te verwijderen.

Aftroeïtsellen: Aftroggelen, afsnoepen.

Aftroggellèèr: Iemand die op een lepe manier iets afhandig maakt.

Aftroggellen: Op een lepe manier afhandig maken.

Afwoeënen: Afwonen, door het niet onderhouden van een huis, het huis in slechte staat brengen.

Afzabberren: 1) Een meisje overdreven kussen; 

                       2) veel drinken.

Afzêtten: 1) Amputeren van ledematen; 

               2) ergens neerzetten: zêt da dau mau af; 

               3) iemand geld afhandig maken; 

               4) iemand naar een bepaalde plaats brengen: zêt moië mau aun de stause af; 

               5) uitschakelen: zêt de radio mau af.

Afzien: 1) Spieken; 

             2) pijn lijden; 

             3) de zaak bekijken; 

             4) een afwachtende houding aannemen.

Afziender: 1) iemand die spiekt; 

                  2) iemand die pijn lijdt; 

                  3) iemand die iets staat te bekijken zonder er zich mee te bemoeien.

Afzitter: Kaartterm; wanneer aan een spel dat normaal met vieren gespeeld wordt, een vijfde speler deelneemt, wordt hij die zijn beurt moet afstaan, de afzitter genoemd.

Afzoëper: Iemand die overal meedrinkt zonder zelf iets te betalen.

Aggaa: Al gauw, inderhaast.

Aggit: Domme vrouw, vaak gebruikt met het bijvoeglijk naamwoord stom, dat het zelfstandig naamwoord beklemtoont; ‘O, gij stom aggit!’

Agtertgat: Zonder medeweten van de andere, stiekem.

Ajoën: Inwoner van Aalst.

         Kinderliedje:

                 Wa groeïtter in moiënen of?

                            Ajoën!

                         Waa nog?

                         Peetersille!

                         Al dad ommezzie, ommezzie, ommezzie,

                         Al dad ommezzie, ommezzie

                         Kreig dêm ni.

Akkennênse: Uitstaans.

Akkoizze: (Fr. occasion) 1) Een goede of voordelige koop of zaak. Zo wordt gezegd  ‘Dau êdde en akkoizze au geddaun.’; 

                                      2) Mogelijkheid: as ge dau d’ akkoizze van êt, moeëdaa da zeeker auschaffen: indien de mogelijkheid zich voordoet, moet je je dat zeker aanschaffen.

Akkordeeren: (Fr. accorder) Overeenkomen, het goed met mekaar kunnen stellen.

Akkotteeken: (Fr. à côté) Een onverwachte meevaller of een kleine bijverdienste die meestal niet gekend is. Bv. ‘Da's en akkotteeken da moeder de vraa ni wêt.’

Akse: (Fr. action) 1) Beursaandeel (mv. 'akses') 

                             2) beweging of spanning. Over een toneelstuk met mat verloop wordt gezegd: ‘Dau zat gieën akse in.’

Akseddênt: ( Fr. accident) Ongeval; z’èèt een akseddênt: ze is ongewild zwanger.

Aksken: Landbouwwerktuig met gekromd blad dat gebruikt wordt om de grond los te hakken en onkruid te ontwortelen.

Alfdeer: Halve deur, een stalpoort in 2 delen waarvan het bovenste deel meestal open stond.

Alfgat: Half afgewerkt.

Alfschool: Speeltijd, recreatie.

Alfstèèt: Onafgewerkt, onvoltooid; ‘hij liet zijn werk alfstèèt (ook alfgat) achter en vertrok.

Alfzoolen: Het voorste deel van de schoenzool herstellen.

Alfzool: Voorste deel van een schoenzool.

Algelloiëk: Om het even, wat het ook weze, hoe het ook moge zijn.

Alkolkamfree: Kamferspiritus.

Allabbonnèèr: (Fr. à la bonheur) Uitroep van goedkeuring, instemming.

Allebballen: Kaatsterm: als opwarming de bal heen en weer slaan.

Allee: Overloop, ruimte van een bovenhuis waarop de trap uitgeeft.

Allèè: Uitroep van aanmoediging, ontgoocheling, verwondering of afweer.

Allee rettoer: Treinkaartje heen en terug.

Allêns: Niet eens: Hij kon allêns niet zwemmen.

Allevoiëfvoet: Dikwijls, steeds opnieuw.

Allevvert: (Fr. allée verte) Groendreef, Brussels station, ondertussen verdwenen, dat vaak aangedaan werd door pendelaars. Vanuit het station Groendreef vertrok in 1835 de eerste trein richting Mechelen.

Allevvoeëst:  Het feest van Onze – Lieve – Vrouw - Hemelvaart op 15 augustus.

Allevvoeëst appellen: Halfoogst appelen (Transparent jaune) appelen die geplukt worden midden augustus.

Allianse: (Fr. alliance) Alliantie, bondgenootschap.

Allianse mauken: Toenadering zoeken, aanstalten maken.

Allie: Hierlangs, hierheen.

Allieëren: (Fr. allier) Een goede verstandhouding hebben, samengaan. 'Dad allieëert dau op gieën kanten': daar is niet de minste verstandhouding.

Allierbloëren: Laurierbladeren.

Alloeë: Allooi, innerlijk gehalte, waarde, afkomst: ‘'t lèèt in zijne alloeë’, ‘'t zit in zijnen alloeë!’ ‘’t ês ’n alloeë van ’t vollek’: ’t is de geaardheid.

Alloiëst: Allengs, wellicht toch. Zo arm is hij nu ook niet; hij zal alloiëst wel voldoende geld overhebben van die erfenis.

Allom: Omweg, weg die langer is dan de gewone; veir allom.

Allooverranderdag: Om de twee dagen. Op de vraag  ‘wanneer ga je daarheen?’, antwoordt Jef: ‘allooverranderdag’.

Allooverrant: Om de beurt.

Alpei(ken): Kleine alpinomuts.

Alvèèr: Halve, halve dans. Vroeger was het betalen geblazen toen men ging dansen. Wanneer alvèèr werd geroepen, moesten de danslustigen betalen.

Alveggast: Ongeschoolde werkkracht die leerde uit ervaring.

Alveggebbakkenne(n): Halve gare, iemand die niet geheel gezond of geheel wijs is.

Alve(n): Een halve ’t ês mau nen alven’: hij is iemand die niet voor 100 % functioneert.

Alvendans: 1) Halve dans. Werd gezegd of geroepen tijdens een danspartij, na de eerste van de twee gebruikelijke dansen die je met dezelfde partner danste;  

                    2) abondance, kaartterm (whist) wordt gezegd wanneer één van de spelers aankondigt negen slagen te zullen halen.

Alven traaboek: Echtgenoot of echtgenote; wordt schertsend gezegd door de andere partner.

Alzellèèven: Altijd; ’t ês alzellèèven zoeë gewwest: ’t is altijd zo geweest.

Am: De Oost-Vlaamse gemeente Hamme.

Ambellêuzze: Juten weefsel gebruikt als verpakkingsmiddel, o.a. rond balen lompen; wordt gebruikt om kaatsterrein of hudo te omspannen.

Ambettant: (Fr. embêtant) Vervelend.

Ambettanteggen: Vervelend persoon.

Ambettanterrik: (Fr. embêter) Vervelend iemand.

Ambetteeren: (Fr. embêter) 1) Vervelen; 

                                              2) lastig vallen, op zijn zenuwen werken.

Ambossjier: (Fr. embouchure) 1) Mondstuk van een muziekinstrument; 

                                                   2) ‘ambossjier emmen’: een goede mondzetting hebben om een blaasinstrument te bespelen.

Ambrajjaasj: (Fr. embrayage) Koppelingspedaal van een auto.

Ambras: (Fr. embarras) 1) Drukte, narigheid, last, moeilijke situatie. In ‘n ambras zitten: in moeilijkheden verkeren; 

                                        2)  ambras mauken: ruzie maken.

Ammelauken: Tafelkleed, tafelnap, tafellaken. Was in de 17e eeuw een algemeen Nederlands woord.

Ammezzause: (Fr. amusement) Plezier, ontspanning, vermaak, hobby.

Ammoeïl: 1) Te niet, verkorven, slecht afgelopen, naar de vaantjes ‘Het feest is door die stortvlaag totaal mislukt, alles ês ammoeïl’; 

                 2) ook gezegd van iemand die niet meer genezen kan ‘Lowie is erg ziek, hij zal het niet meer redden, oië ês ammoeïl’.  

Ammortissuir: (Fr. ammortisseur) Schokdemper.

Amperren: Hinderen, tegen de borst stuiten.

Ampoellekken: ( Fr. ampoule) Lampje voor fietslicht of zaklamp.

Angaar: 1) Overdekt gedeelte van de speelplaats;

              2) overdekte loods.

Angmêimmen: Hangborsten.

Angrieë: Stationsbeambte, geaggregeerde (toegevoegd als ambtenaar) gezegd van iemand die bij afwezigheid van de stationschef als zodanig fungeert; Pee Keppens en Paul Stassijns waren in de jaren dertig van de 20e eeuw in het Lebbeekse station angrieës.

Ank: 1) Rek, plank, hangrek waarop planken gelegd waren; 

         2) boezem.

Ankzieël: Hangzeel, halszeel, kruizeel, band van leer of touw waarmee kruiwagens omhoog worden gehouden bij het kruien. Peba, een bekend Lebbeeks volksfiguur, zei indertijd (tot de kinderen) ‘èèt’r iemand m’n anksangsingel gevonnen? Ge krijgt twieë sengennalf vê te verdieëlen, as gêm vint.’

Annèèr: Opnieuw, wederom; term uit knikkerspel die gebruikt werd om aan de medespelers de toelating te vragen een beurt te mogen hernemen. Dit na een ongelukkige beurt. In bepaalde omstandigheden mocht dat.

Annellinpotloeët: Inktpotlood: de geschreven lijn is paars van kleur en kan niet uitgewist worden.

Ansvol: Handsvol, slaat op hoeveelheid die in een hand te vatten is.

Anteef: Handvat.

Anteklaa: Letterlijk ‘hand-en-klauw’, iemand die niets met rust kan laten, die alles moet aanraken, vasthouden of vastnemen.

Antgift: Handgift. 1) De eerste ontvangst van de dag. Een handelaar zegde gewoonlijk tot zijn eerste klant  ‘ge zij m’n antgift’ en vaak maakte hij, of zij, zich een kruisteken met het ontvangen geld; 2) voorschot bij een verkoop, soms ook 'antgêlt'.

Antrause: Bewogenheid, het getroffen zijn. ‘Va piere antrause’: van het schrikken liet ze de borden vallen, toen haar verteld werd dat ze de eerste prijs in de loterij had gewonnen.

Antreddee: (Fr. entre-deux) Een kantwerk als tussenzetsel bij twee weefsels, o.a. bij gordijnen en dameskleding.

Antree: (Fr. entrée) 1) Inkom; 

                                 2) toegangsgeld.

Aoe: Awoert, uitroep van afkeuring.

Appandessit: (Fr. appendicite) Blindedarmontsteking.

Apparrel: (Fr. appareil) 1) Werktuig, apparaat; 

                                      2) beugel om de tanden in de juiste vorm te doen groeien.

Appasj: 1) Vervaarlijk manspersoon (apache, strandbandiet, lid van de onderwereld inz. in Parijs) 

              2) bij hondenafrichting: man in aangepaste kledij, die als belager fungeert en door de hond moet worden aangevallen.

Appaut: (Fr. à part) Afzonderlijk. Ze gaan appaut op reis. Ze hebben hem appaut gezet.

Appaute(n): Iemand die zich vreemd of eigenaardig gedraagt.

Appeg: Kras ‘da’s nog een appeg mêinnekken’.

Appegge(n): 1) Begerig, gretig iemand; 

                      2) bevallig, lief.

Appel: 1) Een appel; 

            2) een guitig iemand.

         Een kinderliedje:

                     Sinte Mêiten kapoeïnten

                            Legde ewwa i mêi schoeïnten,

                            En appelken of e sitroeïnten

                            E nooteken vê te krauken,

                            Da zal mêi beeter smauken.

         Of:

                     Appelsien,

                            Lêt aa zien,

                            Pas mau op,

                            Of ik eet aa op.

             Aftelrijmpje:

                     Onder de bank lag wa zant

                            Reit er mee nau Engelant

                            Van Engelant nau Spanje

                            Appellen van orranje.

                            Spellekke, spellekke

                            Gabrijjel, Gabrijjel van Biezen

                            In de winter zal’t vriezen

                         In de zoomer zal’t zonnekken schoiënen

                            Têi loeëpen de boeren op klompen

                            Oo! Jan, Marie,

                            Dik, vet, voogel,

                            Af. 

Appelbie: Wesp.

Appelbieken: Knap meisje.

Appellewwoinnis: Combinatie van ‘appel’ en ‘woinnis’ (Johannes); 1) een guitig iemand; 2) onnozel of sullig manspersoon.

Appeltrot: Appelmoes, appelspijs.

Appooprê: (Fr. à peu près) Ongeveer.

Appostel: 1) Apostel; 

                 2) ‘nen trèègen appostel’: traag, lui iemand; ‘ne viezen appostel’: eigenaardig, moeilijk manspersoon. Appostel kan worden voorafgegaan door flink wat bijvoegelijke naamwoorden (o.a. droeëgen, slimmen, enz…) steeds echter geeft de combinatie iets pejoratiefs weer.

Apprense: (Fr. apparance) Blijk, schijn, zweem, begin. Dau ês gieën apprense van: er is niets van waar. Hij mokt gieën apprense: hij maakt geen aanstalten, pakt de zaak niet aan, begint er niet aan.

Ardie: (Fr. hardi) Onverschrokken, levendig, stoutmoedig iemand. Da's nen ardie!

Ardoynten: Ardeentje, barmsijsje.

Arkil: Sterke, forse kerel, atleet, krachtpatser (vervorming van Hercules halfgod en nationale held in de Oudheid).

Arloeïzze: Horloge, uurwerk, gebruikt voor om het even welk uurwerk of om het even welke klok. 'Aa arloeïzze loêpt achter': 1) je uurwerk loopt achter; 2) je kan de gedachtegang niet volgen.

Arranzjeeren: (Fr. arranger) Niet toegelaten zaken in orde brengen.

Arranzjuir: (Fr. arrangeur) Iemand die niet toegelaten zaken in orde kan brengen.

Arrê: Aankondiging dat gesprek of situatie in ongunstige zin zal evolueren. Bij het binnenkomen van een vervelend iemand, zegt één van de pretmakers: ‘arrê! Nu het plezierig begon te worden, komt hij binnen.

Arrêt: (Fr. arrêt) 1) Tram- of treinhalte; 

                           2) oponthoud, stilstand; 

                           3) ‘de foiënen arrêt’: diarree. Voor elke arrêt (1) vroeg hij een arrêt (2) omdat hij met de foiënen arrêt (3) zat.

Arrêuzze: Schrik, verrassing, verwondering, verbouwereerdheid.

Arroetekkettoe: Warboel

Artist: 1) Artiest, schilder, kunstenaar, iemand die bedreven is in iets; 

            2) heeft een pejoratieve bijklank in de uitdrukking ‘goië zêit noggal nen artist’: jij bent geen alledaags iemand; 

            3) iemand die fratsen maakt.

As: 1) Iemand die iets gedurfd doet, een crack: ‘Jef da’s nen as in ’t rekenen.’; 

       2) Iemand die iets doms doet: ‘zie nu eens je hebt al die bloemen platgetrapt, ge zij potverdikke nen as goië’

Asschêiks: 1) Alsof, in schijn; 

                    2) schalks, op vrolijk-plagende wijze; 

                    3) vlug, tussendoor.

Asschranse: (Fr. assurance) Verzekering.

Assegoeïnstag: Aswoensdag.

Aster: Wanneer er, als er.

Astrant: Vrijpostig, opdringerig, te zelfverzekerd.

Atleet: 1) Atleet, getraind persoon: 

            2) heeft een pejoratieve bijklank in de uitdrukking ‘goië zêit noggal nen atleet’: jij bent geen alledaags iemand.

Attak(sken): (Fr. attaque) Beroerte.

Atteit: Altijd.

Atteljee: Werkplaats.

Auch: 1) Haag; 

           2) achter d'auch loeëpen: spijbelen.

Augebbrant: 1) Aangebrand; 

                       2) verdacht, vaak gebruikt bij mogelijke zwangerschap en onverwacht huwelijk.

Augennèèren: (Fr. se gêner) zich aanpassen, maar vooral zich behelpen. Men geeft soms wel eens iemand raad  ‘Gennèèrt aa dau maur aun!’

Augesnoetert: Vreemd of raar aangekleed zijn, ook onverzorgd of vuil gekleed gaan.

Augesscheeten: Aangetrouwd (familie). Augettraad is augesscheeten: als aangetrouwd iemand heb je weinig in de familiepap te brokken.

Augestoeëten: Vreemd of raar aangekleed zijn.

Augestooken: 1) Vreemd of raar aangekleed zijn; 

                         2) in brand gestoken.

Aukes: Ocharmen. Aukes, ês da kinnekken gevvallen?

Aukoëlen: Aardappelen aanaarden.

Aul: Haal, aanloop (om over een gracht te springen).

Aulam: 1) Alaam, gereedschap; 

             2) mannelijke geslachtsdelen. Êi kreeg ne schip op zêin aulam.

Aulambak: Gereedschapskist.

Aulamzak: Zak uit een sterke stof, dikwijls gemaakt uit een stuk tapijt of traploper, op gereedschap in mee te nemen.

Aulebbeezen: Zwarte aalbessen.

Aulin(g)en: Aanlengen (melk met water bv.).

Auloën: Aanladen, stof die ergens tegenaan blijft kleven.

Aumoeëtellen: Aanmodderen.

Aun: 1) Haan; 

         2) ‘ge zeit er aun’; je hebt de spelregels overtreden, je bent getikt , je bent verloren bij het spel.

Aunaagen: 1) Volhouden; 

                   2) een verhouding hebben, vreemd gaan.

Aund(j)oebberren: Aanmodderen.

Aundoempen: Bewasemen.

Aunekkap: Term uit het kinderspel haasje-over. Wanneer men riep ‘aunekkap’ moest men bij het overspringen, het achterste van de 'staander' zo fors mogelijk met de hiel aantikken.

Auntêirren: Aantrappen.

Auntrok: Bijval, succes.

Aurdeg: 1) Raar, eigenaardig, ongewoon; 

               2) onpasselijk.

Aurebbeezen: Zwarte aalbessen.

Aurzak: Bedrieger, valsspeler: ’nen aurzak': is iemand die bij een spel bedriegt.

Aurzakken: Bedriegen bij het spel, bv. kaartspel.

Aus: 1) Haas; 

         2) aas in het kaartspel; 

         3) ‘das noggal nen aus’: dat is iemand die allerlei fratsen uithaalt.

Auschoiën: Houten halsstuk waar de repen voor een trekkend paard aan vastzitten.

Ausem: Adem. ‘Iet va langen ausem’: iets van lange duur.

Ausemmen: Ademen.

Ausjaan: Aanporren, aanmoedigen, opjutten, (ook opsjaan).

Auslaugen: 1) Het groeten van een overste bij militairen.; 

                     2) het vochtig zijn van ruiten.; 

                     3) starten van een toestel of motor; 

                     4) in beslag nemen; 

                     5) iets meenemen dat niemand anders wil meenemen.

Austoiëven: Kaartterm uit het whisten: de kaart van een medespeler verhogen opdat de tegenstanders de slag niet kan ophalen met een lage kaart.

Aut: Vervorming van 'aard' geaardheid of karakter. Wanneer iemand iets vreemd doet, zegt men  ‘'t ês zijnen aut!’ of ‘da lèèt in zijnen aut.’

Auvallige(n): Zachtaardig, aangenaam persoon.

Auver: 1) Haver; 

             2) Pak slaag, rammeling ‘dit keer was het de vechtersbaas die zich lelijk mispakte aan die boerenzoon en duchtig zijn auver kreeg’.

Auvet: Avond, ‘hoe lauter op den auvet hoe schoënder volk’. Wordt schertsend gezegd tegen late bezoekers.

Auwas: Aangroei, vermeerdering, toename, in betrekking tot het menselijk lichaam opvallend gezwel.

Auzelnooten, auzennooten: Hazelnoten.

Auzitten: Stelen: ‘doië jakkes emmen gisteren weer aun mijn krieken  gezeetten’ zei boer Jef.

Avvaagen: 1) Aandringen; ‘omdat ge niet avvaagt’: omdat je blijft aandringen; 

                   2) aftrekken, afhouden; 

                   3) beletten, tegenhouden.

Avvans: (Fr. avance) 1) Vooruitgang. Wanneer iets flink opschiet, zegt men: ’Dau zit noggal avvans in, ee.’ Ontkennend gebruikt – 'gieën avvans' – krijgt het vaak een andere betekenis. Het betekent dan het helpt niet of het baat niet. ‘'t Ês gieën avvans dagge dau teegen iet zêgt, want êi doeget toch ni!’; 

                                    2) stampot, stoemp.

Avvekkaut schêllekkes: Joviale begroeting, oorspronkelijk wellicht gezegd van iemand die welbespraakt was (cfr. Advocaat Schellekens).

Avverron(g): (Fr. environ) De omgeving, de nabijheid; in ‘n avverron(g): ergens in de buurt.

Avvesseerder: (Fr. avancer) Een doordrijver, een vluggerd.

Avvesseeren, affesseeren: (Fr. avancer) vooruitgaan, vooruitkomen, opschieten.

Awwillens: Wetens en willens, welbewust.

Azjettêik: Architect.

Azjistèèr: (Fr. ajusteur) IJzerbewerker.

Azzellèèven: Geheel zijn leven, altijd.

Azzoeë: 1) Alzo, ‘azzoeë gommen da weirk nie afkrijgen’: ’t moet rapper’; 

              2) zwanger ‘ze kan niet meer verbergen dat ze azzoeë is’.

Azzoiënpisser: 1) Een muggenzifter, een haarkliever; 

                          2) een zuur iemand.

Azzoiënzieëker: Zuurpruim, azijndrinker.

Baa: 1) Het bouwbedrijf, de bouw. ‘êi wêirekt in den baa’: hij werkt in de bouw; 2) gebouw; doië zên dau nogal nen baa ont baan: die zijn daar nogal een gebouw aan het bouwen.

Baan: 1) Bouwen van een gebouw; 2) het samenvoegen van twee of meer kaarten tot een hogere kaart maximum 10 in het kaartspel ‘wippen’.

Baakendoeïn: Ontkenning die betekent: ‘dat doe ik niet’.

Baaren: 1) IJzeren staven; 2) kinderspel waarbij het erop aankomt de overzijde van het speelveld te bereiken. Eén speler tracht iemand die naar de overzijde wil rennen, aan te tikken. Wie aangetikt wordt, moet samen met de eerste, hand in hand, trachten de volgende aan te tikken. De aangetikten, steeds in kettingvorm, achtervolgen de overblijvende spelers bij het oversteken tot uiteindelijk de laatste getikt wordt.; 3) golven op het water; 4) vee de baaren kommen: opduiken, te voorschijn komen; 5) vee de baaren mê kommen: aan het licht doen komen.

Baarsjok: (Fr. barrechoc) Bumper.

Babbelkaas: Babbelzieke vrouw.

Babbelkont: Babbelziek meisje of vrouw.

Babbellèèr: 1) Babbelaar, hij die veel babbelt; 2) soort snoepje op een stokje.

Babbellêis: Vrouw die veel babbelt.

Babbellut: 1) Reep van suiker en stroop; 2) karamel; 3) babbelkous.

Babbelwauter: Babbelwater. Veel babbelwauter ophebben: veel praten, o.a. ingevolge veel drinken. Wordt meestal gezegd van iemand die anders nogal zwijgzaam is.

Babbuir: Gesuikerde karnemelk.

Baffen: Veel eten.

Baggaar: (Fr. bagarre) Ruzie, onenigheid, op stelten zetten, vechtpartij, die manifestatie eindigde in één grote baggaar.

Baggaasj: (Fr. bagage) 1) Reisgoed; 2) wagon waarin de treinwachter zich bevond en de goederen werden opgestapeld.

Baggattêlle: (Fr. bagatelle) Kleinigheid.

Baggerren: 1) Aanmodderen, sukkelen; 2) in de modder ploeteren; 3) vechten.

Baggêt: 1) Sierboordje (van hout, metaal of plastic) 2) lasstaaf, lasstift.

Baggoyzze: 1) Opschepper, 2) nietsnut, iemand van laag allooi; 3) bagage; 4) kennis, deskundigheid.

Bail: Huurcontract, huurceel.

Bak: 1) Bak, doos; 2) gevangenis, nor; 3) den bak af: versleten, ziek.

         Zowat  in de jaren 1960 zong een Lebbeekse arbeider in de trein,  op een maandag(!)

                 ‘In den bak moogde ni floëten.

                         Da zaak willen zien, zoië de Loëten.

                         En hij floot nog ne kieë.

                         En têi zoië de sippier:

                         as gêt naa nog ne kieë doeït,

                         vliegdie boëten!’

Bakkaat: Takkenbos, rijsbos: bundel samengebonden dorre takken. Werd vroeger gebruikt om de oven te stoken.

Bakker: 1) Hij die brood bakt; 2) een meikever met witachtige dekschilden; 3) een jas.

Bakkerskoolen: Houtskool uit de oven.

Bakkes: 1) Aangezicht, smoel ‘zêmmen zêin bakkes dau ne kieë goe vol gevreeven’: ze hebben hem eens goed de les gespeld; 2) ‘êi trekt e lank/zier bakkes’: hij trekt een zuur gezicht; 3) bovenste gedeelte van een holleblok.

Bakkot: Plaats waar de oven zich bevond of de ruimte waar het deeg beslagen werd.

Bakvis: Haringachtige vis om te bakken met zeer veel graten.

         Kinderliedje:

                     Alle visse zwemmen, alle visse zwemmen,

                            Mau de kleinen bakvis ni.

                            Alle visse zwemmen, alle visse zwemmen,

                            Mau de kleinen bakvis ni.

Bakzak: Een zak tarwe waarmee men naar de molen rijdt om die te laten malen.

Baljuu: (Fr. banlieu) Omnibustrein, stoptrein.

Balkong: 1) Balkon; 2) boezem, ‘zèè ne sêrjèèzen balkong’: zij heeft een weelderige boezem.

Ballasson(g): 1) Alaamzak; 2) ruimere betekenis hebben en houden, persoonlijk bezit.

Ballekkennop: 1) Kaatsterm, een makkelijk terug te spelen bal; 2) insinuatie; 3) een ballekkennop geven: iemand uit zijn kot lokken.

Ballekkes: Noppes! Niets van!

Ballekkeskop: Scheldnaam.

Ballister, balluster: Stijl van trapleuning.

Ballong: 1) Ballon, luchtvaartuig; 2) Plan, voorstel, idee, ‘ de meerderheid ketste zijn ballong af ‘: zijn haring braadde niet.

Ballongskespêinne: Metalen pen (om mee te schrijven) met de afbeelding van een ballon die in een pennenstok gestoken werd. 

Balven: Behalve.

Bang: Drukkend, zwoel weer.

Banken: 1) Houten zitmeubels (bv. schoolbanken, communiebanken) 2) overvloedig eten, vreten, schransen; 3) kansspel waarbij kaarten gebruikt worden.

Bannen: 1) Banden van een rijtuig; 2) daden, voorstellen, gezegden ‘ze moet wat opletten en op haar bannen passen of ze wordt nog ontslagen; 3) kinderspel, met een stok een hoepel voortbewegen; 4) maandverbanden; 5) stroken met pleister of betonmortel die eerst aangebracht worden om nadien de muren loodrecht te bepleisteren of de vloer waterpas te leggen.

Barberrie: Eendensoort.

Barbottuizekken: (Fr. barboteuse) Speelpakje voor peuters dat bestond uit lijfje en pofbroekje.

Barrêt: Matrozenpet, hoofddeksel, soort pet.

Barrieëldroër: Persoon die slagbomen open en dicht draaide.

Barron(g) zieëp: Hovaardig iemand.

Bas: 1) Geblaf; 2) hoest; hij zit met een lelijke bas.

Basschil: (Fr. bascule) Weegschaal.

Bassêin(g): (Fr. bassin) IJzeren kuip.

Basser: 1) Snauwer, inbijter; 2) iemand die veel hoest.

Battaille: (Fr. bataille) Gevecht; een battaille slaan: vechten.

Batterrie: (Fr. batterie) 1 Accu, batterij; 2) drumstel.

Batterren: (Fr. se battre) Slaan, vechten.

Batteur: (Fr. batteur) 1) Klopper; 2) vechter, vechtersbaas.

Baukis: Imposante, solide kerel.

Baulekkattoen: Balenkatoen, ongebleekt linnen.

Baumis: 1) Bamis, afkomstig van St.-Bavo (in Vlaanderen 1 oktober, betaaldag van de pacht) 2) herfst.

Baumisjoengerren: Duivenjongen geboren in de herfst. Er zijn sommige duivenmelkers die beweren dat baumisjoengerren de beste prijsduiven zijn.

Baumisjoenk:  (van personen) Teer, vernepen kind.

Baumisweer: Herfstweer.

Baunman: 1) Iemand die ingevolge zijn beroep vaak de weg op moet, bv. een handelsreiziger, venter; 2) ook vaak pejoratief gebruikt, als excuus voor bepaalde nadelen (o.a. lange uithuizigheid) eigen aan dat beroep.

Baunen: 1) Banen, straten, wegen; 2) begaanbaar maken; 3) zich een weg baunen; 4) zijn schoenen baunn: zijn schoenen inlopen.

Baunvelloo: Stevige, zware fiets.

Baurekken: 1) Boordje; 2) een baurekken zetten  a) Met stoppelbaard tegen het gezicht van een kind aanwrijven; b) met duim en wijsvinger hard in kinnebak knijpen.

Baus: 1) Patroon, baas; 2) waard van een herberg ‘kaffeebaus’; 3) oneigenlijke aanspreking van vertrouwelijke of ironische aard, vriend.

Baut: 1) Briefje van vijfhonderd frank rond 1950; 2) baard; 3) deel van sleutel, het stuk dat in het slot gestoken wordt; 4) voordeel; ergens baut bij hebben: ergens voordeel uit halen; 5) een man met een baard.

Bauverraut: Flapuit.

Bauzegge(n): Een bazig iemand.

Bavvêt: (Fr. bavette) Slabbetje, morsdoekje.

Bazzas: (Fr. bazac) 1) Bakkerszak; 2) alaamzak.

Bazzêuts: Tweezak, veelal door bakkers gebruikt. De ene zak hing vooraan, de andere op de rug. Ook de seizoenarbeiders die naar Frankrijk uit werken gingen, droegen zo'n bazzêuts, vaak vervaardigd uit tijk (blauwgestreepte stof).

Bêddezzak: Zak uit tijk, gevuld met kaf, gebruikt als slaapzak.

Bêddezzieëker: 1) Iemand die in zijn bed plast; 2) flauwerik.

Beddievelt: Beduiveld, sterk gedreven om ergens of bij iemand te zijn.

Beddoen: In zijn broek doen. Hij heeft zich helemaal beddaun van zatheid.

Beddon(g): (Fr. bidon) 1) Metalen veldfles; 2) plastic drinkbus van een wielrenner; 3) beddon(g) gaas: metalen fles gevuld met gas.

Beddorvestront: Overdadig verwend kind, lievelingetje.

Bedremmelde(n): Iemand die ergens door geraakt is, beteuterd iemand.

Bedriegerspit: Valkuil, door kinderen eertijds door middel van takken, oude kranten en aarde gecamoufleerd.

Bedriegtenboel: Bedrog, oneerlijkheid ‘achteraf bleek die loterij één grote bedriegtenboel te zijn’.

Bedroogen: Ongewenst zwanger.

Bee: Van beeweg; op den bee zitten: tijdens een begankenis zitten om te bedelen. Peebaa zat vaak op den bee met Sinksenbelle.

Beelekken: 1) Prentje, santje, chromo (eigenlijk van ‘beeldje’). Wanneer je je op school goed gedroeg, kreeg je van de zuster, als beloning, een beelekken.; 2) een beelekken van een kind: een lief, mooi, braaf kind.

Beelekkesboek: Beeldverhaal, stripalbum.

Bèèr: 1) Bruine of zwarte beer; 2) aal, gier; 3) stevig gebouwd persoon.

Bèèremmoeïts: Bontmuts.

Bèèrevvel: Berenvel, bontmantel.

Bèèrgieëzer: Gierlepel: grote platte pollepelvormige lepel aan een steel om de gier uit de gierton te scheppen en over het land te verspreiden.

Bèèrkoëp: Gierton: hoge ton met twee handvatten.

Bèèrpit: Gierput, beerput.

Bèèrpitmoë: De rattenstaartlarve: dit is de larve van de blinde bij, komt vooral voor in beerputten en vervuild stilstaand water.

Bèèrpitplank: Deksel van de gierput.

Bèèrpoemp: Gierpomp.

Bèèrschêpper: Gieremmer: emmer aan een lange stok om gier uit de gierput te scheppen.

Bèèrstik: Driewielkar waarop een ronde ton ligt, voorzien van een spuitstuk om beer te sproeien op het veld.

Bees: 1) Bes; 2) kus; 3) duw of stamp bij een ongeval: de carrosserie van zijn wagen is totaal ingedrukt, hij moet nogal een bees gekregen hebben; 4) een bees op: dronken.

Beeternis: Beterschap.

Beevernêllekkes: Pimpernel, schermbloemig plantengeslacht, kleine pimpernel (pimpinella saxifraga).

Beeweg: Bedevaart.

Beezeggeever: Iemand die graag zoent.

Beezekkesbroeët: Krentenbrood, kramiek.

Beezekkoek: Krentenkoek, rozijnenkoek.

Beezellèèr: Bessenstruik o.a. frambozen, witte, rode of zwarte aalbessen, kruisbessen.

Beggankennis: 1) Bedevaart of grote toeloop van bedevaarders; 2) een grote toeloop van volk in het algemeen.

Beggoiënewwal (ronne pit): Moeras gelegen waar nu het sportcomplex is, naast de spoorlijn Brussel-Dendermonde.

Beggot: Krachtterm.

Bêibbel: 1) Babbel. Drinkt hij een paar pinten, dan krijgt hij veel bêibbel op.; 2) mond; ‘aagd aan bêibbel!’: hou je mond, zwijg!:

Bêiddellen: Hard, met veel misbaar, wenen.

Bêiffen: Veel en gulzig eten, slokken.

Bêik: 1) Haargolf; 2) bek, snavel; 3) mond ‘aagd aan bêik’: hou je mond, zwijg maar.

Beik: Uitroep van afgrijzen.

Beiken: Schaap (woord ontstaan door klanknabootsing) het woord wordt haast uitsluitend gebruikt in de kindertaal.

Beikeskop: Krullenkop.

Bêikker: Soort grote hak met 3 of 4 lange brede tanden om aardappelen te rooien.

Bêikkoiëzer: Bekijzer, primitief apparaat om haren te golven. Een soort tang waarmee de haren gekruld werden, om precies te zijn 'gebêikt'. Golven aanbrengen in het haar gebeurde in de jaren twintig uitsluitend met een 'bêikoiëzer'. Het bovengedeelte van de tang was een gegolfde plaat en de onderkant bestond uit twee stangen. Het ijzer werd verhit in de 'stoof' of boven een gasvlam. Om de hitte te controleren, werd het uitgetest op een stuk 'gazetteppappier'. Zekerheid gaf dat echter niet, want soms was het haar toch nog verschroeid, ros verbrand of in het minste geval 'verblêistert'.

Bêirre: Berd, bord om de achterzijde van een kar af te sluiten.

Bêirrekken: Snijplankje.

Bêirrevvoeïts: Barvoets, blootvoets.

Bêirrewwêit: (Fr. brouette) 1) Type kruiwagen hoofdzakelijk in gebruik bij bouwvakkers; 2) hoeveelheid die dergelijke kruiwagen kan bevatten.

Bêist: 1) Barst (in muur o.a.) 2) barst!: loop naar de duivel!:

Bêistebbollekes: Benaming voor de vruchten van de zwarte nachtschade (Solanum nigrum). Deze kleine zwarte bessen zijn giftig.

Bêit: 1) Plank om iets af te sluiten; 2) bedeinde; 3) aan ’t bêit: aan tafel.

Bêitoiët: Soms, af en toe.

Bekkanst: Bijna.

Bekkeezelt: Lichtjes bevuild (van linnen, kleren) door het gebruik.

Bêkkennieël: Kinnenbakken.

Bêkker: Soort grote hak met 3 of 4 lange brede tanden om aardappelen te rooien.

Bekkost: 1) Bekend, gekend.

Bêlle: 1) Bel; 2) Denderbelle; oorspronkelijke naam later uitgebreid met voorbepalend ‘Dender’ om de plaats te onderscheiden van het naburige Schellebelle. Nu nog in ‘Bellestraat’; 3) stuk land binnen een meander.

         Een Lebbeeks rijmpje:

                     Wies ês zot

                         Bêll’ês bot

                         En Lebbeek ês e voddekkot.

         Soms wordt er aan toegevoegd:

                 en Deiremonne ês den ooverschot.

Bellêibberd: 1) Belabberd, verlegen, onthutst; 2) ‘mê en bellêibberde tong spreeken’: onduidelijk spreken als gevolg van dronkenschap.

Bellêibberde(n): 1) Een belabberde, iemand die zich op een of andere wijze onconventioneel gedraagt; 2) een dronkenman.

Bêllemman: Dorpsaankondiger, kondigde belangrijke (gemeentelijke, notariële, politionele) verordeningen en berichten aan.

Belloeëp: Beloop, ruimte als beloop.

Bêls: 1) Belg; 2) kerel; ‘dad ês ne goejjen bêls’: hij heeft een goed karakter.

Bên: Kipgedeelte van een vrachtwagen.

Bennaa(n): Een bangerd, een angsthaas.

Bennaat: Schuw, bang

Bennaatschoiëter: Bangerik; (letterlijk) iemand die van pure schrik in zijn broek doet.

Bênne: Bende; de bênne Bennot: Waalse boevenbende uit het begin van de 20ste eeuw, genaamd naar haar leider. Nu vrolijke, luidruchtige groep.

Bênneddikse: Benedictie, zegen. ‘je zou hem de bênneddikse geven zonder biechten’ wordt gezegd van een schijnheiligaard.

Bênneg: Vinnig, naarstig.

Bênnegge(n): Een vinnig, naarstig persoon, een goede werkkracht.

Benniest: (komt van ‘niezen’) Waarheid; ’t es benniest: ’t is de waarheid.

Bêrger: Een burger.

Bêrre: 1) Bed, slaapstede; 2) bed (verhoogd perceel) een bêrre wortelen.

Bêrreg: Borg.

Berrêichten: De laatste sacramenten (Heilig Oliesel) brengen of toegediend krijgen.

Bêrremieëster: 1) Burgemeester; opvallend is de vreemde verklanking van 'burge' naar 'bêrre' 2) iemand die opvalt door zijn verzorgd voorkomen.

Bêrrepisser: 1) Een bedplasser, een onrijp iemand, iemand die niet voor vol aanzien wordt; 2) een angsthaas.

Bêrrezieëker: 1) Een bedplasser, een onrijp iemand, iemand die niet voor vol aanzien wordt; 2) een angsthaas; 3) spotnaam voor burgemeester.

Berridderren: Besturen, overleggen, organiseren, uitvoeren.

Beslag: 1) Ophef, pralerij, overdreven opschik; 2) deeg voor wafels of pannenkoeken 3) dierenvoer bestaande uit een mengsel van gekookte en gemalen gewassen en water.

Beslaugen: 1) Een paard van hoefijzers voorzien; 2) Rijk zijn, veel bezitten ‘de familie die moest erven schrokken zich haast een bult, ze vermoedde niet dat hun oom zo goed beslaugen was.

Beslimmen: 1) Iemand te vlug af zijn, iemand voor zijn; 2) iemand in de luren leggen.

Besscheeten: Bescheten. ‘z’ês bescheeten’: ze is zwanger en door de vader van het kind in de steek gelaten.

Besscheir: Omhaal, drukte.

Besschêlmen: Beschimmelen.

Bêssom: Veegborstel voorzien van fijne haren. ‘Over den bêssom getraad zijn’: wordt gezegd van een samenwonend koppel dat niet wettelijk gehuwd is. ‘Z’ ês op eelen bêssom’: zij is piekfijn gekleed.

Bêssomgêlt: Muntstukken die op de grond vallen en die men niet dadelijk terugvindt. Wanneer men later de vloer veegt, vindt men het meestal terug.

Besteeken: Iemands verjaardag vieren; vroeger, iemand met een naald prikken of iemand knijpen ter gelegenheid van verjaardag of naamfeest. Het jaar- of naamfeest werd vroeger gevierd op de vooravond ervan. De festiviteiten werden ingeleid met de volgende woorden: ‘ 't Is vandaag uwen avond en morgen uwen dag, ter ere dat ik u besteeken mag.’:

Bêstel: 1) Verfborstel; 2) veegborstel; ‘ne groffen bêstel’: een borstel voorzien van lange, stijve haren, gebruikt voor buitenwerk; ‘ne foiënen bêstel’: een borstel met fijne, zachte haren om binnenshuis te vegen.

Bêsten: 1) Vrouwenborsten; 2) èèla bêsten: hela kameraad; 3) de beste.

Bêstgerrieël: 1) Borstgareel; trek je bêstgarrieël maar aan: bereid je maar voor, want er zal gewerkt moeten worden; 2) bustehouder.

Bestierder: Directeur van een lagere school.

Bestierster: Directrice van een lagere school.

Bestroeë: 1) Dat wat bestrooid wordt; een boer met veel bestroeë: een boer met veel landerijen.; 2) bestroeë maken: drukte maken.

Betraan: Vertrouwen.

Betraupen: 1) Betrappen; 2) een ziekte krijgen; 3) iets in de schoot geworpen krijgen.

Bêttekken: Beetje.

Bêtten: Meervoud bêttens. 'Bêttens': was een technische term in de lompenfabriek van De Naeyer bij het uitrafelen van de lompen, het waren kleine restjes niet uitgerafelde lompen. Wanneer er te veel 'bettens' waren, diende de uitrafelmachine (effilocheuse) te worden nagekeken en bijgesteld.

Bettin(g)ellen: 1) In aanraking met brandnetels komen; 2) ‘bettin(g)elt zijn’: zwanger zijn als ongehuwde moeder met een vader die zijn verantwoordelijkheid ontloopt.

Bettoeppen: Bedriegen, in de luren leggen.

Bettoepper: Iemand die bedriegt, die je in de luren legt.

Beuf: Zondebok, onterecht het slachtoffer zijn.

Bêzze: 1) Beursgebouw; 2) zaadzak; 3) flauwerik; 4) geldbeugel, da’s oët de volle bêzze: dat heeft veel geld gekost; 5) geef mau bêzze, Zjerraar! Uitroep ten teken van aanmoediging. De uitdrukking is misschien ontstaan toen Gerard (Frans) Bonduel een bekend wielrenner was, met flink wat aanhang in Lebbeke.

Bêzzekken: Washandje.

Bêzzessnoiër: Beurzensnijder, gauwdief.

Bezzêtten: Pleisteren, een mengsel van rijnzand, cement en water aanbrengen op een buitenmuur.

Bezzêtter: Stukadoor.

Bicht: Rommel, bucht.

Bie: Bij, honingbij.

Bieëkêrref: Bijenkorf, bijenkast.

Bieëkweeker: Een bijenhouder, imker.

Bieën: 1) Been; 2) bieden; 3)  het kaartspel pandoeren.

Bieënaager: Een bijenhouder, imker.

Bieënaar: 1) Een beenhouwer, een slager; 2) iemand die op een heel botte, ruwe wijze iets afhandelt; 3) dokter of tandarts die zijn patiënten pijnlijk behandelt.

Bieënaarinne: Slagersvrouw.

Bieënaaroië: Een beenhouwerij, slagerij.

Bieënêit: Beenhard; ‘êi zit bieënêit’: hij zit dik in het geld.

Bieënest: Bijennest.

Bieënoëzekken: Knekelhuisje.

Bieësteek: Bijensteek.

Bieër: 1) Mannelijk varken; 2) beer van een vent, ook met betrekking tot zijn seksuele capaciteiten.

Bieëst: 1) Iemand met beestachtige gedragingen; 2) een beest; 3) een heel gierig iemand.

Bieësteg: 1) Als een beest; 2) gierig.

Bieëstegge(n): 1) Een beestachtig iemand; 2) een gierig persoon.

Bieësteggoiët: 1) Stommiteit, 2)gierigheid.

Bieëstesstaar: 1) Handelaar in vee; 2) (vroeger) iemand die in het slachthuis werkte; 3) begeleider van dieren.

Bieët: Biet.

Bieëtekkoiël: Bietenkuil.

Bieëtekkoppen: Bietenloof.

Biek: Beuk, beukenhout; die trap is in biek: die trap is gemaakt van beukenhout.

Bieken: 1) Lief, vriendelijk, mooi meisje of vrouw; 2) uitverkoren knikker; 3) een bij.

Biekennoyttens: Beukennootjes.

Biekêrref: Bijenkorf, bijenkast.

Bierfloët: Toestand van de penis ten gevolge van een overmatig biergebruik.

Biezebboiës: Schommel.

         Kinderliedje:

                     Biezebboiëze mênnekken

                            Booter in e pênnekken

                            Booter boië de vis

                            Ge kênta nie gelloeëven

                            Oe lêkker da da dis

                         Stokvis.

Biezekken: Afboordsel.

Biezeppèèt: Schommelpaard.

Biggoddie: Krulspeld, haarroller.

Bik: Eten, voedsel; een uitdrukking uit de gewest- en soldatentaal. Het slaat ook op 'naar je smaak' of 'naar je goesting'. 'Da's aan bik': dat eet je graag, dat is je lievelingsgerecht.

Bikken: Eten, smullen. ‘Dau val ni veel te bikken’: daar is weinig te eten.

Biksevlieës: Cornedbeef, ook wel dozenvlees genoemd.

Biktaa: 1) Buk je!; 2) 'Villaa Biktaa': laag huisje; 3) Tammen Biktaa: werd smalend gezegd van mannen die aan de Brusselse trammaatschappij werkten, zij droegen de letters T.B. op hun pet. Dit zijn de initialen van Tramway Bruxellois. 

Bil: 1) Houten spoordwarsligger; 2) biljartbal; 3) metalen bal in speelautomaat; 4) metalen kogel uit kogellager.

Billeklêitser: Pandjesjas, ook 'gatklêitser of kontekklêitser'. In die pandjesjassen waren verschillende modellen; zo waren er de geklede jas of de redingote, het jacquet en het habijt of rokkostuum. De benaming is makkelijk verklaarbaar: de panden of slippen waren zeer beweeglijk en sloegen bestendig tegen de billen of het achterste van de drager. Al wie destijds 'ne billeklêitser' bezat, diende hem aan te trekken om in de processie te gaan.

Billemman: Dikbilrund.

Billettei: Rapport.

Binnebbannen: Dikke lippen.

Binneggaffellen: Slokken, overhaastig eten.

Binnellapken: Rundsvlees van het middenrif tussen longen en buikwand, gebruikt als stoofvlees.

Binnendoen: 1) Inhalen van de oogst; 2) een liefje opscharrellen, versieren.

Binnespeelen: 1) Eten naar binnen spelen; 2) zich verrijken (op een verdachte wijze). Door tijdens de oorlog voor de Duitsers te werken, heeft hij zich binnegespêld.; 3) kaartterm: verliezen.

Binnezwelgen: Overhaastig eten, ‘zêin eeten me alven en gieëlen binnezwelgen’.

Binst: Terwijl, tijdens.

Bis: Vlees (kindertaal) verkleinwoord: bizzekken.

Biskeeren: (Fr. bisquer) Verbaal afgeven op iemand, achterklap vertellen.

Bisken: Treintje bestaande uit één stel (wagon) aangedreven door mazout, werd jaren geleden door de NMBS tijdens de daluren ingelegd.

Bissel: 1) Een pasgeboren kind  2) bissel stroeë: schoof stro.

Bissen: Zittenblijven, niet overgaan.

Bisser: Zittenblijver.

Bisten: 1) Beestje; 2) het pootje of jicht (gewrichtsontsteking, soms ingevolge overdadig drank- of voedselgebruik, is meestal erfelijk).

Bitrauven: Bieten.

Bitter: 1) Bitter; 2) zeer, heel erg: 't is bitter weinig; 3) koud: 't is bitter; 4) een bitter(ken): een glaasje degustief.

Bitterpeeën: 1) Cichorei om koffie te zetten; 2) de wortels waaruit cichorei gemaakt wordt.

Bizzewwieë: De biezenweide: een weide gelegen in de Klein Antwerpenstraat aan de Benoit De Donderstraat.

Blaan: 1) Blauwen, bedrieglijk achterhouden; ‘van aa pree blaan dad ês verkieërt!’; 2) ‘nen blaan’: iemand van liberale signatuur.

Blaastieën: 1) Arduin; 2) ‘blaa stieën speelen’: kinderspel, tikkertje met de variante dat wie zich op arduin bevond, niet aangetikt mocht worden; 3) ‘op den blaa stieën liggen’: dood zijn.

Blaat: Blauw van kleur.

Blaatsel: Blauwsel, gebruikt bij het wassen van witgoed om te bleken.

Blaatsellen: 1) Het strooien van blauwsel bij deuren, om afkeuring uit te drukken omtrent buitenechtelijke verhouding, bij bedrieglijke praktijken of afgesprongen huwelijk; 2) blauwsel gebruiken.

Blaffetier: 1) Blaffetuur, vensterluik; 2) overmatig grote oorschelp.

Blaffong: (Fr. plafond) Zoldering.

Blaggeer: ( Fr. blageur) Stoefer, snoever.

Blaggeeren: Snoeven.

Blak: ‘Blak en bloeët’: goed zichtbaar, opvallend.

Blakke: 1) Brandende, gloeiende; hij lag in de blakke zon te slapen; 2) vlakte, in volle veld; zijn huis staat helemaal alleen, in de blakken.

Blanfiks: (Fr. 'blanc' (wit) en 'fixe' (vast)). Het was de voorloper van de latexverf, vervaardigd uit een wit poeder (een soort krijtwit) en warm water.

Blanfiksen: Verven met blanfiks; een plafond verven heette toen 'nen blaffon(g) blanfiksen'.

Blaur: Een sloor, een simpel vrouwmens.

Blauremmie: Sloor, simpel vrouwmens.

Blaurewwit: Een flapuit, iemand die maar spreekt zonder nadenken.

Blaus: 1) Blaas; 2) blaar; 3) mep, oorveeg; 4) verzinsel. Iemand een blaus in de nek slaan: iemand wat wijsmaken, op de mouw spelden; 5) iemand die stoeft, snoeft, grote Jan.

Blauzen: 1) Blazen; 2) blaren; wie zijn gat verbrand, moet op de blauzen zitten; 3) opscheppen, pochen; 4) luidruchtig winden laten.

Blauzer: 1) Een snoever; 2) een trompetter, een bespeler van blaasinstrumenten; 3) verwaand iemand; 4) haarföhn; 5) klein elektrisch verwarmingstoestel dat warme lucht blaast.

Blêisterren: Licht verbranden, verschroeien; blêister betekent eigenlijk 'glans' of 'schittering'.

Bleiter: Iemand die veel weent. 

Bleiten: Lawaaierig wenen, krijsen.

Blêkke tien: Ruiten tien (kaartspel).

Blênne: 1) Blinde vrouw; 2) het meervoud van blinde (blinden).

Blênne mier: Muur zonder ramen of deuren erin.

Blênnen: 1) Blinde man; 2) wanneer in een kaartspel dat normaal met zen vieren wordt gespeeld, de vierde speler ontbreekt, behoort het hoopje kaarten dat op de tafel wordt gelegd aan de zogenaamde blênnen.

Bleu: Schacht, nieuwe soldaat, beginneling.

Blieëk: 1) Grasruimte waarop het linnen te bleken werd gelegd; 2) ‘êi zie blieëk op zêinne kam’: die ziet er nogal ziekjes uit.

Blieëkschoiëter: Iemand met een bleke gelaatskleur.

Blikken: Een troefkaart tonen bij het kaartspel.

Blink: Schoensmeer.

Blinkbêstel: Borstel met steel om schoensmeer op schoenen te smeren.

Blinkdoeës: 1) Overdreven opgedirkt, geschminkt, ‘doië dochter van Zjef das een echte blinkdoeës’; 2) Spottende benaming voor een polshorloge ‘en oe laut êst op aa blinkdoeës?’

Bloeë: Blode, schuchter, verlegen.

Bloeët: 1) Bloot, naakt; 2) ook gebruikt in het kaartspel; ‘'k êm de vraa bloeët’: ik had uitsluitend de dame (van een bepaalde kleur):

Bloejjen: Bloeden. ‘ge zilt er vee bloejjen’: je zal er voor bloeden. (je zal er voor boeten.):

Bloëken: 1) Blaadje; 2) blaadje sigarettenpapier.

Bloemmekkesvlieës: Roodwit getinte huid als gevolg van het feit dat men te dicht bij de Leuvense stoof had plaats genomen.

Bloetbloiën: Bloedblaar.

Bloiën: 1) Blaar; 2) blaas- of koortsuitslag; 3) blij ‘nen bloiën doeën’: een dode waar niet om getreurd wordt.

Bloië toe: Welbesteed; hij is gevallen,bloië toe: het is zijn verdiende straf.

Blok: Klomp, houten schoeisel.

         Kinderliedje:

                 Kap ik mijn wilgenblokjes

                 Paarsgewijs uit de boom.

                 'k Zie onderbroek of rokjes

                 Haperen aan de zoom.

Bloklèèr: Leren riem bovenop platte blokken (klompen)

Blom: 1) Bloem (meel) 2) bloem. Een blom van een vrouwmens: een aantrekkelijke vrouw.

Blommekkee: Ruiker, bloementuil; woord ontstaan door de samenvoeging van 'bloemen' en het Franse woord 'bouquet'.

Blommekken: Zijn of haar blommekken verliezen: zijn of haar maagdelijkheid verliezen: ( oude rechtsterm: gedefloreerd worden) .

         Bekend is het liedje van vroeger:

                 Kêm en blommekken geplukt al in de woië…

                         Êst da va moië? (x2)

         Tweede langere versie:

                 Kêm en blommekken geplukt al in de woië…

                         Êst da va moië? (x2)

                         Kêm en blommekken geplukt al in de woië…

                         Êst da va moië? (x2)

                         En noeët of vazzellèèven ne siggaaremmauker au mêin zoië (x2)

Blommennist(er): Bloemenkweker of bloementeler.

Blommennisteroië: Bedrijf waar bloemen gekweekt worden.

Blommennof: 1) Bloementuin; 2) ‘recht in mêinen blommennof’: zegt iemand die bij het kaartspel veel of goede kaarten heeft van wat door iemand anders troef gemaakt werd.

Bloozaut: Bloosaard 1) Iemand die blozende wangen bezit; 2) rode appel.

Bloskes: Blaasjes. 1) Het regent bloskes: het regent hard. 2) bloskes mauken: zeepbellen blazen; 3) ‘Iemand bloskes woiësmauken’: iemand leugens vertellen.

Bobboiën: Filmspoel uit de bioscoop. Mêin bobboiën ês af: ik ben erg moe.

Boddink: Broodpudding.

Boechel (Fr. boucle) Gesp; bedoeld wordt een grote gesp voor een gordel van een regenjas of mantel. Die gordel noemen de meeste mensen 'ne sêntier'.

Boecht: Bucht, rommel.

Boeëlle: 1) Dwaas, onberedeneerd vrouwmens.

Boeëm: Een man als een boom, sterk iemand.

Boeëmoiët: Boonwijk, wijk te Sint Gillis-Dendermonde.

Boeën: 1) Afbieden; 2) boon.

Boeënak: Landbouwwerktuig met gekromd blad dat gebruikt wordt om aardappelen aan te aarden of om voren tussen de verschillende bedjes met groenten te maken.

Boeënesstauk: 1) Stok om de boon(plant) te laten klimmen; 2) lang en mager persoon.

Boeënkodde: Bonenstaak, vroeger haalde men die gewoon uit de knotwilgen langs de weiden en grachten. (kodde = lange, dunne staak).

Boeërekken: 1) Afboordsel; 2) kleine boor tot enkele mm.; 3) afscheidingsreep die eertijds gekleefd werd tussen het behangpapier en de 'komminnezzong'.

Boeërlêik: Behoorlijk; ‘echt boeërlêik wau’: echt en behoorlijk waar.

Boef: 1) Juist of precies; 't is er boef op, 't is er boef naast; 2) op de 'willen boef’: lukraak.

Boeffen: Vreten, overdadig eten. Zie maar dat je je niet overboeft!

Boeffer: 1) Vreter, smulpaap; 2) beroepsmilitair; een beroepssoldaat die destijds op zending diende te eten uit een 'gammêl' noemde men: een gammêllenboeffer.

Boefmaakes: Pofmouwen.

Boeïlle: Ruzie.

Boeïlt: 1) Bult; 2) rug.

Boeïlten: 1) Zware lasten dragen (op de rug) 2) hard werken, zwoegen.

Boeïnne: Onmin, ruzie.

Boeïzjevvol: Boordevol.

Boekkel: (Fr. boucle) Lange hangende krul tot in de hals of tot op de schouders.

Boekkee: 1) Bloemenruiker; 2) apotheose van een vuurwerk.

Boëkspek:  Speklaag van het varken die gebruikt werd om tot vet te smelten.

Boëlen: Zeven van gemalen graan. Hoe meer maal men het meel boëlde hoe fijner het meel werd, omdat men steeds fijnere zeven gebruikte.

Boellong: Dikke schroefbout.

Boemmellèèr: Een kroegloper, iemand die veel en tot in de vroege uurtjes in de kroeg zit.

Boemmestevvol: Boordevol, 

Boën: 1) Betten, een wonde of de ogen met een nat doekje zachtjes bevochtigen; zijn oog moet hij driemaal daags boën; 2) een boën onderrok: een baaie onderrok.

Boenk: Slag.

Boenkaa(t): Begeleidende uitroep bij val.

Boenken: Slaan, botsen.

Boenker: 1) Tomaat van grote omvang; 2) iemand die er hard tegenaan gaat, die erop losslaat.

Boënten: Baantje; het verkleinwoord van baun.

Boer: 1) Een landbouwer; 2) een ongemanierd iemand.

Boerejaur: Jaar waarin alles lukt.

Boerettieënen: Boerentenen, gezegd tegen een soort grote boon die men in hutsepot gebruikt.

Boerinne: 1) Een landbouwersvrouw, boerin; 2) smalend voor een vrouw zonder manieren.

         Kinderliedje:

                     ’t Rèègert, ’t rèègert

                            De pêinnekkes wêirren nat

                            Dau kwaumen twieë boerinnekkes

                            Dêi vielen op eele gat

                         Soiëkerlat.

Boës: 1) Buis; 2) hoge zijden hoed; 3) onvoldoende op een examen; 4) achterste gedeelte van een Leuvense stoof waarop men allerlei zaken kon warm houden; 5) horizontale buis van het frame van een herenfiets: gatspuiters zegden wel een tegen een knap meisje bij het huiswaats keren met de fiets aan de hand: ‘ge moogd oëk op mêin boës zitten’.

Boësken: Inktpatroon voor een vulpen.

Boesterrink: Haring, verbastering van 'boeksharing' bokking (licht gerookte haring).

Boëten: 1) Buiten; 2) den boëten: het platteland.

         Kinderlliedje:

                     Kindere van den boëten

                            Tês goe weer

                            De voogelkes doië floëten

                            Ter ieëre van Ons Ieër.

Boëtenornans: Buitenmaats, buitengewoon.

Boëteppieren: Buitengooien, iemand met geweld aan de deur zetten.

Boëtesslauper: 1) Een auto die 's nachts buiten staat; 2) een onverzorgd iemand; 3) dakloze.

Boëtewweirker: Buitenwerker, bouwvakker.

Boëvank: Bijvang, gesloten ruimte achter het huis.

Boëzen: 1) Overvloedig drinken; 2) niet slagen in een proef.

Bogget: Krachtterm: bij God! Bastaardvloek; 'beggart' en 'bêgget' zijn minder sterke vormen.

Boggot: Krachtterm.

Boiëgank: Bijgang, terrein rond het huis, hof, koer, plankier, alles wat er in de onmiddellijke nabijheid van het huis ligt.

Boiës: Schommel.

Boiëslauper: Persoon met wie men het bed deelt.

Boiëter: 1) Iemand die anderen afblaft; 2) iemand met een spraakgebrek, met een lichte vorm van stotteren.

Boiëter(s): Tand(en) (kindertaal) ’t ventje huilde de hele dag, zijn boiëterkes deden zeer.

Boiëzen: Schommelen; bieze boiëzen: een kind bij de armen nemen en op de knie heen en weer mee schommelen.

         Een oud aftelrijmpje luidt:

                         Bieze boiëze klokkemmarsjang,

                         Mê Pausen zêin de daugen lang.

                         Oe lang zêlle ze dieren?

                         Vierentwintig ieren.

                         Nog ne snok van Jan zêinen blok,

                         En laat ze daarmee maar vliegen.

                         Vliegen gelêik as een doëf.

                         ‘t Gaut er boeëlêik oët.

                         Sinte-Pieter èèt en floët.

                         Oët, sproët!

Boiëzze: 1) Dekzeil; 2) regenvlaag; Oei! Wat een donkere lucht. 't Zal een boiëzze gaan doen.

Bojjeemer: 1) Inwoner van Bohemen in  Tsjechië; 2) een zigeuner; 3) iemand met een heel slonzig uitzicht en dito kledij; 4) een raar, ongewoon iemand; 5) woonwagenbewoner.

Bok: 1) Bok; 2) iemand naar den bok doen: iemand bedriegen 3) koppigaard; 4) domoor; 5) iemand met hoge seksuele capaciteit.

Bokkebaut: Sikbaardje.

Bokkee: 1) Boeket bloemen; 

               2) laatste schot vuurpijlen apotheose bij een vuurwerk.

Bokkeggaut: Iemand die mokt.

Bokken: 1) Meervoud van bok; 

               2) mokken, koppig zijn.

Boktand: Kies of maaltand.

Bol: 1) Snoepje; 

         2) hoofd; het hoog in zijn bol hebben verwaand zijn; 

         3) verstandig iemand, bolleboos, knappe bol; 

         4) platte, kaasvormige schijf uit het bolspel.

Bolderroët: 1) Een flapuit; 2) levensgenieter, soort ‘Don Juan’.

Bollekkêt: Grote, dikke knikker, bonket.

Bollewoiëten: Een guitig iemand.

Bollie: 1) Soepvlees; 

             2) ook gebruikt in de uitdrukking ‘ieëten bollie’: een seksueel temperamentvol iemand.

Bolloiën: 1) Balein van walvis; 

                 2) staafje van staal of hoorn; de bolloiën van een paraplu of corset.

Bollong: Dikke schroefbout.

Bolster: 1) Omhulsel van vruchten (noten) 

               2) gezwollen, opgeblazen; een bolster gezicht.

Bolvekoys: Term uit het knikkerspel, die de tegenspeler verbiedt hinderlijke voorwerpen uit de weg te ruimen alvorens te schieten (behalve kuisen) werd geroepen door de tegenspelers het kwam erop aan als eerste koys of bolvekoys te roepen.

Bombardong: 1) Sousafoon: koperen blaasinstrument met een krachtig basgeluid genoemd naar de Amerikaanse componist John Philip Sousa (1854-1932); 2) bespeler van voornoemd blaasinstrument ‘Zjêf de Moeëts was bombardong van ’t mêzziek’.

Bomma bomma: Ongelijke brokken zwarte suiker; werd verkocht tijdens o.a. kermissen, door zwarten die, omdat ze vanuit de Congolese havenstad Boma kwamen, aldus genoemd werden. De waar die ze verkochten kreeg dezelfde naam.

         Hun waar prezen ze aan als volgt:

                         Bomma bomma,

                         Stiksken bovenop,

                         Goed voor de dikke 'têit'.

Bommezzoië: Bombazijn; sterk weefsel; thans van katoen, of met linnen ketting en katoenen inslag, aan de achterzijde geruwd, veel gebruikt voor voering, werkmansondergoed.

Bonbon: Metalen fles gevuld met vloeibaar gas; nen bonbon assiet.

Bonnaavraa: Stofhoos, wervelwind, opjagend stof.

Bonnêt: Soldatenmuts met kwast.

Bonzjoeren: (Fr. bonjour) Met veel lawaai en gebaren iemand ergens buitenzetten: ‘z’emmen êm dau boëte gebonzjoerd’.

Bookaumer: Zware houten hamer, soms  met houten of ijzeren tanden, die wordt gebruikt bij het aanleggen van dorsvloeren of bij de bewerking van vlas.

Booken: 1) Boterham (kindertaal); 

                2) met zware houten hamer ‘bookaumer‘ met houten of ijzeren tanden het vlas bewerken.

Boonink: Boning, gezouten, gedroogde kleine schelvis,  waarmee tijdens kermissen in herbergen geleurd werd; ‘zoeë zaat as  boonink’: zeer zout.

Booteren: 1) Boter bereiden, karnen; wanneer iemands achterwerk jeukt en hij of zij er heftig aan krabt, zegt men ‘'t Zal een goed boterjaar zijn’ of ‘De boter gaat opslagen’; 

                 2) op een te grote fiets rijden, waardoor de voeten met moeite aan de trappers reiken en men bij het fietsen noodgedwongen sterk heen en weer wiegt met bovenlijf en heupen.

Booterkot: Plaats in de woning waar de boter bereid wordt.

Bootermarsjang: Handelaar in boter.

Bootermêllek: Karnemelk.

Booterpappier: Min of meer doorzichtig, vetachtig papier.

Bootervat: Karn.

Boovenneirems, boovesseirems: 1) Kaatsterm: slaan met opgeheven arm, bovenarms; 

                                                         2) ‘'t Zat er dau boovenneirems op’: het was daar slaande ruzie.

Bordier: (Fr. bordure) Boordsteen, stoeprand.

Bordoo: Paarsrood.

Bordvèèger: Bordwisser.

Borriekom: Bevel tot het paard dat gepaard ging met een lange haal aan de linkerteugel, om het paard linksaf te doen slaan.

Bosdoëf: Houtduif.

Boskannaarie: Europese kanarie.

Bosken: 1) Bosje; 

               2) baasje; boskesbier: bier van de baas, traktatie; 

               3) ‘boske schieten’: knikkers in cirkel verzamelen en ze er proberen uit te schieten.

Bosschoizze: Bosschage, struikgewas.

Bostroeë: Baasrode.

Bot: 1) Brede, platte schop met licht opstaande zijwanden; 

        2) bussel, een bot prei, een bot stro; 

        3) onbeschoft; Kan die vent iemand bot antwoorden!; 

        4) stomp; die beitel staat bot; 

        5) laars; ergens zijn botten aan vegen: het aan zijn laarzen lappen. Kust mijn botten: loop naar de maan; 

        6) knop van bomen of planten; 

        7) bots; er komt geen bot aan de bal: hij botste niet. In het kaatsspel mag de bal wel gespeeld worden 'met' de eerste bot, maar niet meer 'met' de tweede.

Bots(ken): Straks.

Botteklank: (Fr. bataclan) 1) Onnodig tuig, gepak, overtollige bagage.; 2) te omslachtig gedoe, beslag.

Botten: 1) Botsen; 

              2) beenderen. Hij heeft een stuk in zijn botten: hij is dronken. Hij viel met zijn botten in de gracht.; 

              3) ontluiken: de bloemen en struiken beginnen te botten.

Botvink: Gewone vink.

Bovvèès: (Fr. mauvaise) Kaatsterm, gebruikt wanneer de bal buiten de lijnen terechtkomt.

Boylle: 1) Afscheiding in stal; 

             2) poort aan een weide.

Boynten: Baantje, wegeltje.

Boysken: Buisje; metalen buisje waarin het resterend deel van een griffel werd aangebracht.

Boytserkes: Autoscooter.

Boytsen: 1) Stuiten van de bal; 

                 2) aanrijding.

Boytsottoos: Autoscooter.

Bozzaar: (Fr. bazar) 1) Minderwaardig product; heeft te maken met vroegere reputatie van warenhuizen als ‘Au grand bazar’, waar vaak artikelen van minderwaardige kwaliteit goedkoop verkocht werden; 

                                    2) maandstonden.

Bozzeerink: (Fr boiserie ) Lambrisering, houten bekleding.

Bozzjies: 1) Ontstekingskaarsen (auto) 

                 2) kaarsen; 

                 3) neusslijm dat op de bovenlip droop.

Braa: Erg; braa veel, braa weinig, braa goed, braa slecht.

Brakkeeren: (Fr. braquer) Het draaien van de wielen: die auto brakkeert niet kort, daarom is het moeilijker om hem te parkeren.

Brakkemman: 1) Woonwagenbewoner, 

                         2) zigeuner; 

                         3) wildvang, slordigaard, viezerik, ruigaard, ongemanierde.

Branneg: Branderig, onderhevig aan of gevoelig voor ontstekingen.

Brannegge: Een heet vrouwmens.

Brant: Uitslag in het gelaat, acné.

Branzjellee: (Fr. bracelet) Armband.

Bras: 1) Varkensvoer; 

           2) voedsel van slechte kwaliteit.

Braskalle: Alleseter, vreter.

Braskoëp: Braskuip, trog of voederbak; wordt ook smalend gebruikt wanneer iemand zijn bord bemorst achterlaat.

Brèèm: 1) Braam, onzuivere snede; 

              2) braamstruik.

Brèèmbees: Braambes.

Brêidden: 1) Buik; ‘zêinen brêidden villen’: zijn buik vullen of veel eten; 

                  2) ongemanierd manspersoon, ongelikte beer.

Brêik: 1) Wildvang, wildebras, iemand die niets ontziet, roekeloos persoon; 

           2) brak, ‘zoeë zaat as brêik’: zeer zout; 3) wild spelend kind, ravottend kind.

Brêikken: Wild ravotten.

Brês: Hoop, menigte; een brês volk.

Brês-a-batti: (Fr. à bride abattue) Met vrije teugel; vierklauwens, ongeordend. Dit woord werd overgenomen door de soldaten die dienst deden bij de cavalerie (paardenvolk) en waar destijds alle bevelen in het Frans gegeven werden. De boer achtervolgde de bende appeldieven, die brês-a-batti over de velden wegvluchtten.

Brêssen: Zich afjakkeren, labeuren, hard werken.

Brêsteg: 1) Bronstig, vurig, hevig; 

                2) ruw te werk gaand, onbezonnen, onvoorzichtig en driftig handelend.

Brettêls: (Fr. bretelle) Bretellen, ‘bêi zêin brettêls pakken’ : bedriegen.

Brieët: 1) Breed; 

             2) armoedig; zêmment ni brieët: zij leven nogal armoedig. Zij moeten moeite doen om rond te komen.

Brifkes: Papieren geld.

Brik: (Fr. brique) Baksteen. Vandaar de uitdrukking:‘'t Ês zoeë êit as brik.’: het is zo hard als steen.

Brikkaljong: (Fr. briqaillon) Steengruis of steenslag, vervaardigd uit stukgeslagen bakstenen en brokken beton.

Brikkee: Aansteker.

Brikket: (Fr. briquette) Samengeperste klomp kolengruis of steenkoolafval.

Briljantin: (Fr. brillantine) Smeersel om haar glanzend te maken. Met behulp van 'briljantin' kleefde men in de jaren dertig het haar heel plat tegen het hoofd.

Brillekkas: 1) Scheldnaam voor een persoon die een bril draagt; 

                    2) brillendoos.

Brissellèèr: 1) Brusselaar; 

                     2) iemand die het hoog in zijn bol heeft.

Broë: Brui, kuit.

Broebbellèèr: Een brabbelaar, een kromprater.

Broebbellen: 1) Borrelen ‘de mêllek kokt, ze broebbelt al’; 

                       2) brabbelen, onverstaanbaar praten, flauwe kul vertellen.

Broebbellevvol: Helemaal vol, tot de rand gevuld, er kan niets meer bij.

Broë brigge: Overbrugging van de Brabantse beek in de Koning Albert I-straat.

Broejjen: 1) Het broeden van vogels; 

                 2) sluimeren, gaande zijn.

Broekpaulink: Penis.

Broekpisser: 1) Een broekvent; 

                       2) een angsthaas; 

                       3) iemand die in zijn broek plast.

Broekschoiëter: Bangerik, schrikachtig iemand.

Broën weer: Herfstweer in de zomer.

Broiël: Halster: kopstel van riemen of touwen waarmee een dier kan geleid worden.

Broiëzel: Brijzel, kruimel ‘beeter en brok as en broiëzel’: beter een groot dan een klein stuk.

Broiëzellen: Met de hand fijnmaken van oud brood om vleesbrood te maken.

Brok: 1) Brok; ‘beeter en brok as en broiëzel’: beter een serieus deel dan een kleinigheid; 

           2) ‘en goej brok’: een volslanke vrouw, een tamelijk corpulente vrouw; 

           3) ‘en felle brok’: een knappe niet te magere vrouw.

Brokkelpak: Een papieren puntzak gevuld met gebroken ijskoekjes.

Brol: Zaak zonder waarde, minderwaardige artikels, rommel.

Bromsel: Schuim van gestolde bloedrestjes uit soepvlees.

Bros: 1) Nul, niets. De uitslag van die voetbalwedstrijd was ‘bros-bros’.; 

           2) kortgeknipt kapsel, gemillimeterd haar; 

           3) 't is bros: 't is regenachtig, triestig weer.

Brossellink: Verzamelwoord voor afval van hout, koekjes, enz.

Brossellen: 1) Pruttelen, sudderen. De aardappelen beginnen al te brossellen, nog vijf minuten en ze zijn klaar.; 

                     2) kruimels laten vallen.

Buffel: Iemand die overvloedig eet, vreet, schranst.

Buffêtstoof: Kachel met verschillende ovens en als meubel opgevat.

But: (Fr. butin) buit. Hij heeft zijn but binnen: hij heeft zijn buit binnengehaald.

Buvvaar: (Fr. buvard) 1) Vloeipapier dat we in het dialect verkeerdelijk 'kladpapier' noemden.; 

                                    2) onderlegger.

Bwoit: (Fr. boîte) 1) Een doos waar draden van een elektrische leiding samenkomen; 

                             2) brievenbus; 

                             3) versnellingsbak van o. a. auto’s enz…

Daa: Dauw.

Daag: Duw.

Daagen: Duwen.

Daan: Het vormen van dauwdruppels op planten.

Dadda: Stokpaardje, lievelingsonderwerp.

Dadde: Dat.

Dagêinnacht: Zetel die kon omgebouwd worden tot bed, divan.

Daggier: Uurloon,

Dagligt: Neonverlichting.

Dagsêlle: Goedendag, begroeting.

Dagwant: Dagwand, oude landmaat, zoveel als een man in één dag omploegen kan; 1 roej = 1/3 are; 100 roej = 1 dagwant; 1 dagwant = 1/3 hectare; 1 bunder = 4 dagwant.

Dal: (Fr. dalle) Vierkanten cementen tegel; meervoud dals.

Dam(mer): Werktuig om grond aan te stampen.

Damzjan: (Fr. dame-jeanne) Mandenfles.

Danzjerrees: (Fr. dangereux) Gevaarlijk.

Danzjerreeze(n): (Fr. dangereux) Een gevaarlijk iemand, soms smalend gebruikt in de betekenis van totaal ongevaarlijk.

Dat: Het zij zo. Je zal daarvoor gestraft worden! Dat!

Dau: Daar; dau êst: daar is het.

Dauneggontrent: Daar en omtrent, daar ongeveer.

Dau ni van: Daar gaat het niet om.

Daus: Daas, steekvlieg.

Dauvee: 1) Tevoren; dauvee woonde hij in de Stationsstraat; 2) daarom; dauvee kreeg hij een klap om de oren; 3) daartoe, daarvoor; dauvee moet je ergens anders zijn.

Dauver: Daver. Hij zat met 'n dauver op zijn lijf: hij was erg bang.

Dauzjust: Pas, zo net.

Deddieë: Deel van de krachtterm ‘nondeddieë’ (Fr. nom de Dieu).

Dee: 1) Door; êi zitter dee: hij zit er door, hij is bekaf; 2) êi êster dee: hij is geslaagd, hij heeft de examens op het einde van het schooljaar met goed gevolg afgelegd.

Dee en dee: Door en door. Hij was dee en dee nat: doornat.

Deedenbant: Doorgaans, over het algemeen.

Deedjêikken: Doordrijven, doorzetten, doorjagen, doorslaan.

Deedoen:  Malen, verkleinen

Dee-êmmen: Begrijpen, doorzien.

Deegeddaun: 1) Slim, leep, listig. Hij laat zich niet het vlees van zijn bord eten, daarvoor is hij veel te deegeddaun: daarvoor is hij veel te slim; 2) gemalen door een roerzeef.

Deegen: Deugen.

Deeken: 1) Deken, geestelijk hoogwaardigheidsbekleder; 2) bedbedekking; 3) snaakse kerel; ‘ja, mêinnen deeken’.

Deekommen: 1) Doorkomen. ‘Êi komter ginder dee’: hij komt ginds; 2) genezen. ‘Êi zal der wel deekommen’: hij zal wel genezen.

Deemit: Stof voor werkkledij.

Deerjauger: 1) Iemand die veel en gulzig eet, maar zijn magere figuur behoudt; 2) geldverkwister.

Deerloeëp: 1) Uitweg over andermans eigendom; 2) diarree.

Dèèren: 1) Deren; 2) deuren.

Deerslag: 1) Drevel; 2) identieke kopie van een geschreven of getypte tekst, gemaakt door een blad carbonpapier tussen de bladeren te steken.

Deeschieten: Doorschieten 1) Sterk en snel langer worden (van de stengel) 2) het doorwassen van aardappelen; 3) het ladderen van nylonkousen; 4) snel ergens doorheen glippen.

Deesteken: 1) Doorsteken; 2) iemand een onaangename waarheid in het gezicht slingeren, verwijten.

Deetêirren: 1) Doortrappen: zo hard op iets trappen dat het begeeft; 2) doortrappen, zwakzinnig worden; 3) bij het fietsen hard op de trappers duwen, hard rijden; 4) zijn voetzolen van het lange stappen stuk wandelen.

Deetrappen: 1) Doortrappen; 2) zwakzinnig worden.

Deetrapper: 1) Iemand die niet goed wijs is; 2) fiets met vaste pijjon(g).

Deetrekken: 1) De waterspoeling van het toilet gebruiken, 2) iemand op een negatieve manier omschrijven; 3) iemand helpen o.a. bij een examen.

Deezeg: Lusteloos zijn na een overvloedige maaltijd; deezeg gedronken zijn: ten einde krachten zijn na langdurig en overvloedig drankgebruik.

Deezwêlgen: Doorslikken.

Deffrênt: (Fr. différent) Verschillend.

Dêidden: 1) Derde; 2) drie opeenvolgende kaarten in het kaartspel; 3) ‘ne valsen dêidden’: a) geen drie opeenvolgende kaarten; b) spottend gebruikt voor een trio dat niet samen hoort.

Dêiggerrèèr: Iemand die ter plaatse trappelt, die niets bereikt.

Dêiggerren: 1) Op een lompe onhandige wijze lopen ‘hij is in de modder aan ’t dêiggerren’; 2) Stuntelig werken, aanmodderen; 3) Besluitloos ter plaatse trappelen.

Dêik: Dak

Dêiklieëst: Daklijst.

Dêikschoiëter: Stadsduif, duif die na de wedstrijd niet in het hok wil.

Deiremonne: De Oost-Vlaamse stad Dendermonde.

Deiremontnèèr: Een inwoner van Dendermonde. Wanneer men geen enkel punt, geen enkele slag behaalt in het kaartspel zegt men: Na zêidde Deiremontnèèr.

Deiremontnêis: Een inwoonster van Dendermonde.

Dêirven: Durven.

Deîsterrèèr: Prutser, knoeier, iemand die er geen verstand van heeft, die er geen weg mee weet.

Dêisterren: 1) Prutsen, knoeien, morsen ‘dat kunt ge geen proper werk noemen, dat is gewoonweg dêisterren’; 2) pletten, mals maken ‘hij is zijn aardappelen alweer aan het deîsterren’; 3) aarzelen, trappelen, besluiteloos rondstappen.

Dêitten: Dadel.

Deiven: Durven.

Dêizzellink: Morzel, brijzel.

Dêizzellen: Verbrijzelen.

Dêkingst: 1) Dekhengst; 2) seksueel zeer actief man.

Dêkker: ‘‘n dêkker dienen’: Het slachtoffer, de dupe zijn.

Dêkstier: 1) Een dekstier; 2) wordt gezegd van iemand met grote seksuele bedrijvigheid.

Dêlkoo: (Fr. delco) Mechanische schakelaar die er voor zorgt dat de bougies om beurt een stroomstoot krijgen waardoor er een vonk ontstaat, en zo de benzine doet ontbranden.

Dêlper: 1) Dorpel, drempel; 2) handelsfonds, waarde in klandizie van een handelszaak, ne goejjen dêlper: een goed beklante zaak; 3) Tegen 'n dêlper pissen: zich als huwelijkskandidaat presenteren.

Demmie: Pint bier van ½ liter, achteraf gewoon een glas bier. In de jaren dertig bestelde men in 't café een pint van 't vat of nen demmie (bier uit het flesje).

Dêmpeg: 1) Aamborstig van paarden, mensen; kortademig, een moeilijke ademhaling kennende; 2) ‘dêmpeg geeten’: overdadig gegeten hebben.

Dêmsterren: Deemsteren, het vallen van de avond.

Dênwieë: Tasmuurtje: de lage wand, 1 à 1m 20 hoog die dorsvloer scheidt van de tasruimte in de schuur.

Dêppannuir: (Fr. dépanneur) Takelwagen.

Dêppêsjendrauger: (Fr. dépêche) Telegrambesteller.

Dernift: Doortrapt, geslepen, vernuftig.

Dêrrajjuir: (Fr. dérailleur) Versnellingsapparaat.

Dêrrep: Dorp; hij woont in Lebbeek dêrrep: in het centrum van de gemeente Lebbeke. Je bent van, gaat naar of woont op‘’t dêrrep’: het dorpsplein.

Dêrtrekken: Schudden van kaarten. Dêrtrekt de kaut mau ne kieë goed.

Dervokt: Afgeleid van 'vaak': slaap; door en door slaperig.

Dêssen: 1) Dorsen van graan, enz.; 2) ook gebruikt wanneer onwelluidende muziek geproduceerd wordt; 3) kloppen of slaan.

Dêssêin(g): (Fr. dessin) Tekening, motief, patroon op behangpapier, stoffen e.d.

Dêssers: Deel van de Brusselsesteenweg (Dêssers: voorheen smidse en garage langs die straat).

Dêssink: Pak slaag, rammeling.

Dêstel: 1) Dissel; 2) soort hakbijl; 3) distel.

Dêstelvink: Putter, soort vink die men vaak ziet in de buurt van distels en paardenbloemen.

Dêvvie: (Fr. devis) Bestek, raming van schade voor de verzekering.

Devvinne: 1) Duivin; 2) echtgenote.

Devvoeëren: (Fr. devoir) Zijn devvoeëren doen: zijn best doen.

Dewwêlksten: Dewelke.

Dêzzegge(n): Een flauw iemand.

Dêzzellen: Vernielen of vernietigen. 't Es grat gedêzzelt: 't Is helemaal vernietigd.

Dêzzêrtèèr: 1) Deserteur, vaandelvluchtige; 2) een verrader; 3) iemand met het lef en de geestesgesteldheid van een deserteur.

Dieëzekken: Verlegen, bedeesd persoon.

Dief: 1) Een dief; 2) clitoris.

         Een klein liedje:

                     Kom Karlinnekken, kom Karlinnekken kom,

                            Gei appelsienendief,

                            Ik êm aa tog zoeë lief.

Dieppoo: (Fr. depôt) 1) Stapelplaats; 2) filiaal van brouwerij; 3) stamcafé, vertrouwde plaats.

Dievelken: 1) Kleine, ronde kolenkachel op lage poten (o.a. gebruikt om de was af te stoken) 2) ‘dievelken brannen’: alcohol stoken met toevoeging van suiker; 3) laag wagentje voorzien van twee wieltjes waarmee goederen gelijkvloers vervoerd werden over korte afstand; 4) snoepje, van binnen keihard, buiten omgeven door chocolade; 5) clitoris.

Dievel(linne): Een duivels persoon.

Dievelsteirek: Zeer sterke, zwarte stof voor werkkledij, gebruikt als tussenstuk bij fluwelen vesten.

Diffissille(n): (Fr. difficile) Een kieskeurig iemand.

Dijjanebbal: (Fr. qui à la balle) Meisjesspel. Één meisje, dat met de rug naar de andere spelers staat, gooit de bal over het hoofd en de andere spelers proberen hem op te vangen. 

Dik: 1) Groot, rijk; nen dikken boer; 2) kwaad; maak je niet dik, dun is de mode.

Dikke(n): 1) Binden: de saas dikken: saus binden; 2) een corpulent iemand.

         Een kinderliedje:

                     Den dikken ên de maugerren en den ooleffant

                            Spêlden op en floytten en da was plezant.

                            Het floytten was kappot

                            En goië zei zot.

Dikkennêik: Een snoever, een hoogvlieger.

Dikkennoet: Aanroep in de betekenis van ‘hela gij daar’ (sympathieke ondertoon).

Dikkeppoins: Scheldnaam voor dikbuikig iemand.

Dikke(r)s: Dikwijls; dikke(r)s en veel: dikwijls en veel.

Dikkoeër: Bof.

Dikkooverdinne: Rechtdoor, zonder omwegen.

Dille: Nen dille koeëp: een voordelige koop, zaakje.

Dillen: Zêin dillen uitlauten: 1) Zich uitleven in spel en vermaak; 2) zich buitensporig gedragen.

Din(g)en: 1) Kleren; een stuk in zijn din(g)en: dronken zijn; 2) ‘voël din(g)en’: onkuisheid; 3) din(g)en wordt vaak gebruikt in de plaats van een woord dat iemand niet te binnen schiet; hoe heet die man weer? Eh … din(g)en. Toe!

Dinder: Metselaarsknecht.

Dinken: Denken, menen; ‘me dinkt moië’: me dunkt; ‘dinket aa’: dunk je?

Dinnen: 1) Een mager man; 2) het uitdunnen van planten.

Dip: Dupe. Den dip van de historie zijn: de dupe, het slachtoffer, de zondebok zijn.

Dippen: Dubben, piekeren, ingespannen denken.

Dis: Gestoelte in de kerk waarin: a) in het koor, de geestelijkheid plaatsnam en b) vooraan in de kerk, de notabelen plaatsnamen.

Disponniebel: (Fr. disponible) Beschikbaar.

Djanter: Klungelaar; ‘op zêin djanter zijn’: op zijn sukkel zijn.

Djêik: Alleen in uitdrukking; ‘nen aan djêik’: een zeer oud manspersoon; afkomstig van Engelse voornaam Jack.

Djêin(g)ellen: 1) Bij kopen scherp afbieden; 2) zeuren, zaniken.

Djêinsellèèr: Iemand die staat te wachten zonder stil te blijven staan, die steeds in beweging is.

Djêinsellen: Drentelen, ter plaatse trappelen, een aarzelende houding aannemen.

Djoebben: 1) Dompelaar, onnozelaar, halve gare, sukkelaar ‘erger je niet aan wat hij zegt ‘’t ês mau ne simpelen djoebben’; 2) woord krijgt ruimere betekenis naargelang het bijvoeglijk naamwoord dat er voorgevoegd wordt: ‘ne goejjen djoebben’: goedzak.

Djoempelbêzze: Een geheim of verdoken spaarpotje. Van iemand die als niet vermogend overkwam, maar van wie men vermoedde dat hij of zij een appeltje voor de dorst had, zei men ‘dad ês ieënen da mê en dikke djoempelbêzze zit.’

Djoempellèèr: Dompelaar, stakker, sukkelaar.

Djol: Schop.

Dobbellefran(g): Vroeger een muntstuk van twee frank.

Dobbellen braubander: Wentelploeg: ploeg waarmee men heen en weer kan ploegen.

Dobbel ploeg: Ploeg met twee scharen waarmee men twee sneden tegelijk ploegde.

Dodden: ‘Nau de dodden doen’: vernielen. ‘'t es van de dodden’: het deugt niet, het is slecht, fataal.

Doddekken: 1) Dotje; doekje waarin men iets zoets (suiker) bond en dat men schreiende zuigelingen in de mond stak om te sussen; 2) propje; een doddeken watten; 3) iets wat lief, klein en mooi is: een doddekken van een kind; 4) kleine samenhangende of samengebonden hoeveelheid haar, staartje, haarstukje, wrong.

Doddemmêim: Doekje waarin men iets zoets (suiker) bond en dat men schreiende zuigelingen in de mond stak om te sussen.

Doddoo: (Fr. dodiner) Wiegen, gebruikt in de kindertaal, uitsluitend in de uitdrukking: doddoo doen: slapen.

         Wiegeliedje:

                         Doodoo kinnekken doo,

                         Slopt êin doedaa oëgskens toe.

                         Hedde gieëne  vauk ge moet nie slaupen.

                         Hedde gieënen onger ge moet nie gaupen.

                         Doodoo kinnekken doo.

Doebberren: 1) Verstrooid handelen; 2) zonder kennis van zaken handelen.

Doeëdoiëzekken: Lijkenhuisje.

Doeëmis: Hoogmis.

Doeëpen: 1) Dopen; 2) water bij de melk voegen.

Doeëtdoen: Slachten van dieren voor consumptie.

Doeëtvroeter: Iemand die dag in dag uit heel hard werkt en het zuurverdiende geld oppot.

Doef: 1) Slag, stoot, duw, val; 2) drukkend, bevangend, benauwend, gezegd wanneer er gebrek is aan frisse lucht; 3) ‘nen doef doen’: a) een slag slaan; b) geslachtsgemeenschap hebben.

Doeffe: ‘Doeffe zitten’: ten einde krachten zijn (sportterm).

Doeffellink: Pak slaag.

Doeffen: Slaan, kloppen, stoten.

Doeffer: Motorrijwiel (woord wellicht ontstaan door klanknabootsing).

Doeïnnellêik: Doenbaar, te doen.

Doeïts: Duts 1) Sukkel, stumper; 2) grote ketel waarin o.a. de was afgekookt werd.

Doëker: Iemand die altijd wat te verbergen heeft, gluiperd, iemand die niet vrijuit spreekt, onbetrouwbaar iemand.

Doel: Kluit: de wortels aan een plant met de aanklevende aarde.

Doëm: 1) Engelse lengtemaat 2, 54 cm.; 2) ‘da’s van den doëm’: dat is lekker eten, dat is van uitstekende kwaliteit.

Doempen: Roken.

Doemper: 1) Zeer grote neus met wijde gaten; 2) een roker; 3) iemand die door harde inspanning, transpireert; 4) hij die ondanks de harde inspanning, in een wedstrijd niet kan volgen.

Doemperkes: 1) Aardappelen gestoofd in vet en ajuin, gegeten met diverse soorten haring; 2) geluidloze, onwelriekende, in het geniep geproduceerde 'afgenneepen' winden; 3) soort paddenstoelen namelijk stuifzwammen o.a. de aardappelbovist, waaruit stuifmeel ontsnapt wanneer erop geknepen wordt.

Doenink: 1) Wijze van doen; 2) eigendom, hoeve, woonst.

Doesj: Grote ketel waarin varkensvoer of het wasgoed gekookt werd.

Doëvekkeef: Duivenmand gebruikt bij het transport van duiven.

Doëvekkeet: Duivekeet, straatnaam die ontstond omdat in die straat een duivenkeet of duifhuis stond. Dit bijgebouw van het Hof ten Bossche stond op het grondgebied St.-Gillis.

Doëvekkot: Duiventil. Bij Marie is dat een echt doëvekkot: bij Marie daar loopt iedereen zo maar binnen en buiten alsof ze er thuis zijn.

Doëvesjapper: Duivenmelker.

Doëvestront: Duivenmest.

Doezekken: 1) Troetelnaam voor zacht, gewillig, meegaand vrouwmens of kind; 2) naïef vrouwmens; 3) ‘ e protte doezekken’: koosnaampje voor kinderkontje of kind.

Doiën: Groeien, gedijen van groenten.

Doiënen: Die daar.

Doiësel: Dissel, disselboom: boom tussen de paarden van een tweespan.

Doïezen: 1) Deinzen, achteruitgaan; 2) achteruitrijden.

Dok: Metalen pin met één afgeplat uiteinde die aan de binnenzijde van de ramen in de muur geslagen werd om de ramen op hun plaats te houden.  

Dokken: 1) Betalen; 2) roepnaam van Judocus.

Doktooren: Langdurig bij de dokter in behandeling zijn.

Doktorken speelen: De eerste seksuele ontdekkingen verrichten (in de kindertijd).

Dollekken: 1) Spitsmuis; 2) baby; wat een lief dollekken: wat een aardige baby; 3) korte, stenen pijp.

Dom: Loom, lusteloos, moe.

Domst: 1) Bakmeel; 2) gist.

Donderbaut: Donderbaard of donderkruid ook huislook genaamd. Latijnse benaming: sempervivum tectorum. Plant die op de daken groeide en zeer weinig water en grond nodig had; bedoeling was de daken te verstevigen. Plant die op de daken werd geplant om, volgens het volksgeloof, het huis te beschermen tegen donder en ander gevaar. Eén der verordeningen van Karel de Grote luidde als volgt: de tuinman moet op zijn huis donderbaard hebben. Het is dus een bijgeloof dat al meer dan elf eeuwen stand houdt.

Donderbisten: Donderbeestje, zeer klein zwart vliegje, zoals er bij onweerachtig weer in grote menigten neerstrijken.

Donderkroët: Donderbaard of donderkruid ook huislook genaamd.

Dondervaut: Donderbaard of donderkruid ook huislook genaamd.

Donsdaugen: Hondsdagen. De warmste periode van het jaar waarin de hondster gelijktijdig met de zon opkomt; volgens onze kalender van 19 juli tot 18 augustus.

Donst: 1) Bakmeel; 2) gist.

Doo: Een simpele ziel.

Door: Eierdooier.

Doorekken zetten: Met de kneukels cirkelvormige bewegingen op de schedel beschrijven (plagend bedoeld).

Doorisken zetten: Met de kneukels cirkelvormige bewegingen op de schedel beschrijven (plagend bedoeld). Plagend werd aan de kinderen gevraagd ‘nen dooris of ne kêizzestieën?’

Dop: 1) Stempelcontrole, Vroeger moesten de werklozen zich 2 maal daags aanbieden, later werd dit 1 maal per dag, nadien kwamen zij nog 1 keer in de maand naar de contole en nu is het volledig afgeschaft.; 2) het gebouw waarin stempelcontrole verricht wordt; 3) een dop hoog: klein van gestalte.

Doppen: 1) Stempelen, werkloos zijn; 2) dopen of soppen van brood in koffie of melk.

Dopper: Stempelaar, werkloze.

Dot: 1) Voor de vrouwen regelmatig naar de kapper gingen, droegen de vrouwen hun haar meestal in een 'wrong' of 'dot'. Toen dit kapsel omstreeks 1960 nog eens in het modebeeld verscheen, noemde men het een 'sjinjon' (Fr. chignon).; 2) een lapje gevuld met suiker of peperkoek dat als fopspeen gebruikt werd. Vandaar het woord 'doddemmeim'.

Doyts(er): 1) Een Duitser; 2) figuurlijk iemand die op een valse manier gebruikt maakt van zijn (onrechtmatig verworven) macht.

Dozzekken: Iemand die klein van gestalte is.

Dracht: 1) Omstandigheid of keer dat een vrouw of een vrouwelijk dier draagt, zwanger is; 2) het dragen van kleren: een goeie dracht: gezegd van een kledingstuk dat sterk is, niet zo vlug verslijt.

Drafken: Drafje; op een drafken: inderhaast.

Draggonder: 1) Lichte cavalerist; 2) grote, zware en heerszuchtige vrouw, manwijf; 3) iemand die nooit thuis is, drijver; 4) vloeken gelijk een draggonder: heftig vloeken.

Dreevel: 1) Puntige ijzeren bout om spijkers aan te drijven of gaten in plaatijzer te slaan; 2) stamp, slag, trap.

Drêiffen: Onrustig rondlopen, op weg zijn naar nergens.

Drêiffer: Een onrustig iemand, iemand die zich nergens thuis voelt, voortdurend op weg is.

Drêinsellen: Een afwachtende houding aannemen, aarzelen, ter plaatse trappelen, drentelen.

Drêits: 1) Slag, draai; 2) stortvlaag (Brussels dialect) drache nationale; 3) spuw van een persoon die tabak pruimt.; 4) uitwerpselen van een vogel.

Drêitsen: 1) Spatten, spattend werpen of slaan; 2) hard regenen.

Drêitsnat: Doornat.

Drêmmen: Dringen, drummen, duwen.

Drêmmer: 1) Die dringt, drumt, duwt, zich opdringt; 2) geniepigaard, gluiperd; een wrokkig persoon; 3) schuine steunpaal die dient om een hoekpaal recht te houden.

Drêssik: Grove eg om de akker los te woelen voor het eggen.

Drêssikken: Grof eggen, de dikste kluiten breken om nadien te eggen.

Drêugsel: Droogsel, droogmiddel in verven.

Drieëgen: Dreigen.

Driftegaut: Een driftig, heftig man.

Drikken: 1) Drukken; 2) liegen; ‘ei ês ont drikken zonder papier’: hij is aan het liegen.

Dril: Weg, stap ‘op dril zijn’: weg zijn, op stap zijn.

Drinkpot: Recipiënt waarin gevogelte te drinken krijgt.

Drip: 1) Het druppen van een dak; 2) het gedeelte naast een woning waarop het regenwater viel dat van de dakpannen droop. Het was zo dat de drip op uw eigendom moest vallen. Daarom voorzag men vroeger tussen twee woningen een opening van ongeveer een halve meter.

Dripnees: Druipneus.

Drippel: 1) Regendruppel; 2) een borrel jenever of andere geestrijke drank.

Drits: Draai of slag ‘‘k zal aa nen drits rond aa oeëren geeven’: ik zal u een draai om uw oren geven.

Droë: 1) Draai, bocht; 2) klap, slag; 3) ‘aun iet nen droë geeven’: iets persoonlijk interpreteren of op eigen, vaak onjuiste manier uitleggen; 4) ‘zeinen droë ni vinnen’: zich onwennig voelen.

Droeëge(n): 1) Een humorloos iemand; 2) droeëge sossissen: gedroogde worsten.

Droeëger: 1) Twee rollen op een wasmachine waartussen het linnen gedeeltelijk gedroogd wordt; 2) centrifuge.

Droëlinks: Draaierig.

Droës: Draden het meervoud van draut.

Droeze(n): 1) Onnozelaar, simpele van geest; 2) droes is Middelnederlands voor duivel; vandaar iemand met het uitzicht van een duivel.

Droiëdraut: 1) Sterk garen bestaande uit drie draden; 2) elektrische kabel met drie draden.

Droiëkantegge(n): Moeilijk handelbaar iemand, dwarsdrijver.

Droiëkaut: Driekwart duim ca. 19 mm. Wordt vooral gebruikt om de dikte van planken en buizen aan te duiden.

Droiëkeeningen: Driekoningen.

         Kinderliedje:

                     Droiëkeeningen, droiëkeeningen,

                     Geef moië ne nieven oet.

                            Mêinen ouden is versleeten

                            Mêi moeder magget ni weeten

                            Mêi vauder èèt et gêlt

                            Op de roeëster getelt

Droiëver: Een onrustig iemand, iemand die zich nergens thuis voelt, voortdurend op weg is.

Droiëwielkêrre: Boerenkar met drie wielen.

Droiëwielvellooken: Kinderfietsje met drie wieltjes.

Drolleg: Koddig, kluchtig, eigenaardig.

Drollegge(n): Rare kwast, raar iemand.

Dronkaut: Een dronkaard.

Dunnellêik: Doenbaar, uitvoerbaar, mogelijk.

Duts: Een sullig persoon.

Duur de komprennuur: (Fr.) 1) Hardleers, niet willen snappen; ‘Ei ês duur de komprenuur’: het duurt lang voor zijn frank valt; 2) dom zijn.

Dwauze(n): 1) Een dwaas; 2) een domoor.

Dwauzekloeët: Een onnozelaar.

Dwauze trien: Dom vrouwmens.

Dwèès: 1) Dwars, tegendraads. ‘Zoeë dwèès as ne gieëseltoep’: erg tegendraads; 2) dwars, schuin; je mag de straat niet dwèès oversteken.

Dwèèze(n): Een dwarsligger; een koppig, dwars iemand.

Edreddon(g): (Fr. édredon) Eiderdons, zachte bontveren van de eidergans die gebruikt worden als vulling voor een beddek.

Eeg: Eeg tegen meeg: tegen heug en meug (komt van de naamvan de raven van Wodan: Hugin en Munin).

Eel: Haar (voornaamwoord).

Eenink: Honing.

Eer: Uier; ‘doië koej èè ne schoeënen eer’.

Èère: Aarde.

Èèrebbaun: Aardeweg.

Èèrebbees: Aardbei.

Èèrevloer: Aarden vloer of vloer van tegels in gebakken aarde. Vaak waren de tegels rood, maar meestal donkerblauw met tussen de tegels witte voegen. Het onderhoud en reinigen van nen èèrevloer was zeer lastig. Om die reden werd destijds rond het open haardvuur en de Leuvense stoof met lange buis, wit zand op de grond gestrooid. Dit zand moest beletten dat bij het koken en braden door het spatten het vet op de vloer terechtkwam en er zou indringen. In dit wit zand werden dan met een fijne borstel figuren of golven aangebracht.

Èèrewinne: Heftoestel met zwengel.

Èèrink: Haring, soorten haring: :

a) ‘bakkèèrink’: gezouten haring,

b) ‘lammekke zoet’: ongezouten haring,

c) ‘broënen èèrink’: gerookte haring,

d) ‘peekellèèrink’: gekaakte haring opgelegd in pekel werd vroeger per stuk verkocht uit houten tonnetjes,

e) ‘opgellèèden èèrink’: haring opgelegd in azijn (wordt hedendaags pekelharing genoemd),

f) ‘rollemops’: haring van de graten ontdaan, opgevuld met ajuin en daarna opgerold opgelegd in azijn of mayonaise.

         Volksliedje:

                         Dau an(g) ne peekellèèrink aun

                         Êi èèt er e striksken au geddaun

                         Êi an(g)t er in de Meelestraut te zwieren.

         Tweede versie:

                 Dau an(g) ne peekellèèrink aun

                 Kêm êm en broeksken au geddaun

                         Êi an(g)t er mê zêin knoppen aun te zwieren (x2)

                         Dau an(g) ne…

Èèsgat: Stuikgat van boom, woord is afkomstig van 'aarsgat', wat 'achterste' betekent.

         Driekoningenliedje:

                         Op droiëkeeningenauved sloeg den bakker zijn woiëf

                         Al met een dikke klipper zoeëdauneg op eer loiëf

                         De klipper doië waa ni breeken

                         De vraa doië waa ni spreeken

                         De klipper doië brak

                            De vraa doië sprak

                            En de man viel op zijn èèsgat (later kèèsgat)

Eetalloyzje: (Fr. étalage) Uitstalraam.

Eetkaumer: (Vals) gebit. Tegen iemand die vroeger met een slecht gebit rondliep en nu een mooi vals gebit heeft zegt men wel eens: heb je een nieuwe eetkaumer gekocht.

Eetployts: 1) De eetkamer; 2) de meubels om in een eetkamer te plaatsen ‘Lowie èèt êm en schoeën eetployts gekkogt’.

Èèverrechts: 1) Averechts, tegendraads; 2) breisteek; 3) in een slecht humeur, slechtgeluimd.

Eeverroiët: De overheid ook de oversten, meestal bedoelde men hiermee de officieren in het leger.  

Eezel: 1) Dommerik; 2) ezel. ‘Nen eezel zwêt van( ’t) schoiëten’: gezegd van iemand die vlug moe is.

Eezelsbank: 1) Bank in lagere scholen waarop de gestrafte leerlingen, op de knieën, moesten gaan zitten; 2) bank waarop de achterblijvers zaten.

Eezelsbêzze: Een soort snoep, langgerekte, slappe snoep met witte malse vulling.

Eezelsoeëren: 1) Vouwen aan de hoeken van  bladeren van schrift of boek; 2) uit stof vervaardigde lange oren die men gestrafte leerlingen destijds om het hoofd bond. Ze moesten dan in de hoek of vooraan in de klas staan. Dit als afschrikmiddel voor mogelijke kandidaat-belhamels.

Eezelstong: Uit rode stof geknipte, lange tong die de babbelaars in de klas omgebonden kregen.

Êffen: 1) Drinken; 2) handtastelijk zijn (bij de vrouwen) 3) ‘effen staun’: schuldenvrij zijn.

Êffennaf: 1) Echt: da’s naa êffennaf de strafste stoeët da’k al gezzien êm; 2) iemand die steeds de indruk geeft hemel en aarde te zullen bewegen.

Êffezzêtten: Schuld betalen. Geen sprake van je te betalen bij de volgende levering, ik wil me meteen êffezzêtten.

Êfteppiet: Wordt gezegd van kruiden en groenten die seksueel stimuleren.

Egde: Eg.

Êgteg: Echt, zeker, juist ‘geloof me maar! Wat ik zeg ‘’t ês êgteg wau’.

Êgteg en têgteg: Zeer zeker waar, de waarheid van wat men zegt nogmaals benadrukken.

Êidersêm: Herdersem, deelgemeente van Aalst.

Êidoet: Jawel, het is zo (= hij doet: een bevestginende zin).

Eik: Bah! Uitroep van walging; ei kak!

Eiken: Een aai, streling (kindertaal). Vooruit manneken, geef je moeke eens een schoon eiken.

Êikkellèèr: Stotteraar.

Êikkellen: Stotteren.

Eikkes: Drukt afkeer uit, gebruikt tegenover kinderen om hen afkerig of vies van iets te maken. ‘ba! da's eikkes!’ dat is vuil, dat is vies, dat is iets wat je niet moet aanraken.

Eimpêrmeejaabel: (Fr. imperméable) Regenjas.

Eimport wa: (Fr. n’importe quoi) Om het even wat.

Èinderrik: Eendekroos.

Êin'doet: Hij niet (= hij en(= niet) doet).

Êinne: Eend.

Êinneggat: 1) Eertijds verzamelden de kinderen kersenpitten (kêizzestieënen) die gebruikt werden bij een kinderspel. Eén nam er enkele ongeteld in de hand en vroeg aan de tegenspelers ‘paar of onpaar?’ vooraleer de gok te wagen, kneep men de huid van de gesloten hand samen; zo kreeg men een êinneggat. Zo voelde men dan zogezegd beter of er een paar of onpaar aantal kersenpitten inzat. Raadde men het juiste aantal, dan kreeg men de kersenpitten. Was de gok fout, dan moest men het aantal dat in de hand verborgen zat bijgeven.; 2) een beebob haardracht.

Êinnekkesnêst: Hannekesnest, warboel, rommel; Hanne is de naam van de ekster. Deze vogel heeft de reputatie niet alleen een vrij slordig nest te bouwen, maar ook allerlei voorwerpen, op de straat of in het veld gevonden, in dat nest te laten rondslingeren.

Êinnesstront: 1) Eendenstront; 2) in het knikkerspel drie (of meer) knikkers bijeen, met een vierde er bovenop. Wie êinnesstront zei, daagde de tegenspeler(s) uit van op zekere afstand naar het hoopje te schieten. Alle knikkers die de êinnesstront niet raakten, waren voor de uitdager. Trof de tegenspeler de êinnesstront, dan waren al de knikkers voor hem.

Êinnewwêis: Eind weegs; om die woning te bereiken, moet je nog een êinnewwêis gaan.

Êinnewwoëten: 1) Zonderling iemand, rare kwast, 2) inwoner van Hamme; 3) Vlaamse gaai.

Eins: (Eng. hands) Handspel in het voetbal.

Êippeg: Kras: ‘da’s nog een êippeg mannekken’.

Êippegge(n): Begerig, gretig iemand.

Eir: (Fr. air) 1) Hooghartige houding; 2) melodie; op de eir van…: op de  melodie van… :

Eireffol: Handvol knikkers, snoep enz.

Eireg: 1) Stout; 2) erg.

Eirekken: Liedje ‘zing ne kieë en eirekken’: zing eens een liedje, een melodietje.

Eiremmen: 1) Armen (lichaamsdelen) 2) van 'n eiremmen begraven worden: begraven worden op de kosten van het Sint-Vincentiusgenootschap nu het O.C.M.W. (bij gebrek aan eigen financiële middelen).

Eiremmênseggat: Een tenger, mager achterwerk; een achterwerk van arme mensen.

Eiremmoej: Armoede. In dat huishouden is het ‘eiremmoej tarroef’.

Eiremtierlêik: Armtierig.

Êirpel: Woerd, mannetjeseend.

Êirrettitse: 1) Vinnig, beweeglijk meisje; 2) een serpent van een vrouw; 3) salamander.

Êirrettoeïts: 1) Vinnig, beweeglijk meisje; 2) een serpent van een vrouw; 3) salamander.

Êirrewweîrre: Geharrewar, ongedisciplineerd gedoe ‘vele plaatsen in de zaal waren voorbehouden; was het daar een êirrewweîrre om je stoel te vinden’.

Êirrewwêis: Hierwaarts; waarom heb je me êirrewwêis geroepen?

Êissekkes: Hersenen, hersenen van dieren beschouwen sommigen als een lekkernij.

Eit: Erwt. Er geen eit kunnen tussenwerpen: het gesprek niet naar je toe kunnen halen, iemand woordenvloed niet kunnen onderbreken. Het kan me geen eit schelen: het kan me geen zier schelen.

Êit: 1) Hart; 2) hard.

Êitbees: Aardbei.

Eiten: 1) Erwten; 2) hij heeft zijn eiten gekregen: hij heeft een flink pak slaag gekregen.

Eitentêller: Muggenzifter.

Eitentrêikker: Prutsvent.

Êitgauwwêg: 'Hard gauw weg'; overhaastig gebakken met als gevolg te hard.

Eitroiës: Rijshout gebruikt bij het planten van erwten om het in de hoogte groeien te vergemakkelijken.

Êitteffrêitter: 1) Letterlijk een hartenvreter; 2) lastig, onaangenaam mens, een treiteraar; 3) hardvochtig iemand.

Êittekkop: Een koppig iemand, iemand die moeilijk toegeeft.

Êitteklop: Harteklop  ''n êitteklop êmmen': staat voor bang zijn of schrik hebben.

Êitterrejaugen: Kaartspel, hartenjagen.

Êitterren: Harten in een kaartspel.

Êitvoël: Klimop.

Êksel: Jeuk.

Êkselpoeïer: Poeder dat jeuk veroorzaakte en als grap gebruikt werd. De gedupeerde had meestal geen reden tot lachen.

Ekspaur: Biersoort lichter dan pils.

Êksprês: (Fr. exprès) 1) Spoedbestelling: nen êksprês; men sprak ook van 'per êksprês'; 2) gewild, moedwillig; iets êksprês doen.

Êkstremmênt: Instrument (vooral muziekinstrument).

Êkzempel: (Fr. exemple) Voorbeeld.

Êlle: 1) Hel; 2) el, oude lengtemaat, ca. 70 cm. Dialectische benaming van de oude maat 'el'. Voor de invoering van het tiendelig stelsel, tijdens de franse overheersing omstreeks 1800, was de el de enige maat die gebruikt werd om weefsels, linten en dergelijke af te meten. En werd meestal afgemeten met de arm. Het stemde zogezegd ongeveer overeen met een armlengte, vanaf de vingertoppen tot aan de schouderknook.

Êlledonker: Pikdonker, zeer donker.

Êlleggoet: Alle goederen die 'aun d'êlle' werden verkocht. Dat waren alle materialen bestemd voor boven- en onderkleding, voor bedbedekking, gordijnen, enz. iemand die êlleggoet verkocht, was 'nen êlleggoetmarsjan(g).

Êllekkopterkes: Vruchtjes van de esdoorn.

Êlle(n)triek: Elektriciteit.

Êlletrikstauk: Paal waaraan de draden van het openbaar elektriciteitsnet bevestigd worden.

Êllevvierelloiëk: Rijke dode die om elf uur begraven werd.

Êlsen: Priem, els.

         Kinderliedje:

                     As moiëne pee

                            Schoenlappen dee

                            Stakker oië mê zei êlsen

                            Lossendee.

Êlt: 1) Helft, geef me 'n êlt van die appel; 2) held; 3) held; meestal negatief gebruikt namelijk om het ontbreken van moed en dapperheid te benadrukken ‘tês ne vrieën êlt’.

Êm: 1) Heb; 2) hemd.

Êmmen: Hebben.

Êmmer: Hebberig, hebzuchtig iemand. Da's nen êmmer, êi èè noeët genoeg!’

Êmtrok: Jas.

Êngellemmis: Mis bij begrafenis van een kind.

Êngelse sleeter: Verstelbare sleutel om moeren vast en los te draaien.

Êngels kieken: Krielkip.

Ênne: 1) Een eind, een stuk; een ênnekken touw; 2) een stuk weegs; dat is nog een ‘gieël ênne’ tot bij de kerk; 3) levenseinde; hij zal het niet lang meer trekken, hij is op zijn ênne.

Êps: 1) Ham, hesp Iemand uit Lebbeke die vleeswaren verhandelde had als bijnaam ‘êpsken’ het was Frans Heyvaert van de Hogeweg.; 2) êpsen achterwerk. Wanneer een klein vernepen mannetje een zware vrouw vergezelt, wordt gezegd ‘da’s pessies ne roenker op een boerennêps.’

Êrdoeïns: Opnieuw.

Êrrek: 1) Schurk; 2) hurk.

Erriekom: Ook borriekom; herom; woord dat gebruikt wordt om een paard links te doen gaan.

Êrzats: (Dui. Ersatz) Minderwaardige producten ter vervanging van betere.

Êsprês: (Fr. expres) Met opzet, opzettelijk.

Ewwa: Een beetje.

Êzzel: 1) Lomperik; 2) horzel.

Faar: (Fr. phare) Soort lamp, verstraler.

Faas: Glazen stolp, die diende om over een heiligenbeeld of kruisbeeld te zetten.

Fabbrie: Bakkebaard.

         Liedje:

                            Met zoiën fabbrieën

                         Tot au zêin knieën

                         Met zêinen baut

                         Van oiëzerdraut.

Faffoeïl: 1) Een deugniet, 2) een snob, 3) iemand die negatief afwijkt van de algemene gangbare norm, gemelijk, onbetrouwbaar iemand.

Fakkei: (Fr. faconnier) Beslagmaker, snob.

Faktèèr: (Fr. facteur) Postbode, brievenbesteller.

Fallekkant: Noodlottig, met slechte afloop.

Fallie(ken): (Fr. faille) Fout, faillie. ‘Ei èèt een fallieken vee’: hij wordt geconfronteerd met tegenslag, met ongeluk. Zoië èèt e fallieken vee: zij is ongewild zwanger.

Fars: (Fr. farce) 1) Vrank; ‘e fars joenk’; 2) een poets; iemand een fars draaien; 3) een fars voorhebben: iets ernstigs aan de hand hebben.

Farse(n): 1) Een uitdagend, vrank iemand; 2) farse verkoeëpen: zichzelf in de kijker zetten, complementen verkopen.

Fas  (‘t ): Het ruggenmerg in de nekwervels. Die bouwvakker stortte van de in aanbouw zijnde muur en viel op het hoofd. Hij was 't fas af en stierf onmiddellijk.

Fassaade: (Fr. façade) 1) Voorgevel; 2) aangezicht; van iemand die er met een kwetsuur aan het gelaat bijloopt, zegt men  ‘Êdde gezien oe da zen fassaade geschallottert ês?’

Fassaadekkleîtser: Een minderwaardige huisschilder, kunstschilder van wie het werk minderwaardig was.

Faur: (Fr. fort) Sterkte; dat is zijne faur: dat is zijn sterkte, zijn specialiteit, dat doet hij ook graag; pandoeren dat is zijne faur.

Faus: Zijden muts die de welstellende boeren droegen op zondag.

Fazzantennaun: Een fazantenhaan.

Fazzanteppoeële: Een fazantenhen.

Feezellèèr: Fluisteraar, heeft eerder een negatieve bijklank, gezegd wordt: ‘feezellèèrs goën nau d'êlle’.

Feezellen: 1) Stil, zacht spreken, fluisteren; 2) uitrafelen (vezelen) zijn trui begint onderaan helemaal uit te feezellen.

Fêingellen: 1) Sleuren, bv. aan een hard stuk vlees; 2) eentonige geluiden aan een strijkinstrument ontlokken, vijlen.

Fêlletton(g): (Fr. feuilleton), Vervolgverhaal, vervolgserie. In de jaren 1950 werden er in verschillende kranten fêllettongs gepubliceerd. In de jaren 1970 werden een aantal fêlletongs op de TV vertoond.

Fennoiën: (Fr. venin), 1) Venijn, vergif; 2) ongedierte dat planten of bomen verwoest; gans zijn tuin zit vol fennoiën; 3) fig. boosaardig, nijdig en grimmig mens. 4) Wijn op bier is plezier, bier op wijn is fennoiën.

Fennoiënigge(n): Venijnig, nijdig of boosaardig iemand; ‘een fennoiënigge teef’.

Fernoiën: Zie fennoiën.

Fernoiënigge(n): Zie fennoiënigge(n).

Fiddok, feddok: Leperd, ietwat verdacht en onbetrouwbaar iemand. Het woord is afkomstig van het rond 1920 veelgelezen boek ‘Vidocq’, de galeislaaf. Vidocq was inderdaad aanvankelijk een oplichter, daarna een tipgever voor de politie en achteraf zelf politieman. Later valt hij in ongenade en beëindigt hij zijn loopbaan als particulier detective. Hij is zowat de grondlegger van het systeem van de betaalde verklikkers.

Fieërkont: Fier meisje of vrouw, iemand die zich opzet, die begaan is met haar uiterlijk.

Fikfakken: Vrijen, flirten. Trouwen zal hij met haar zeker niet, alleen wat fikfakken.

Filloe: Geslepen, onbetrouwbaar iemand; ‘ne lieëpe filloe’: iemand die zich niet te grazen laat nemen.

Finnaul: 1) Uiteindelijk, finaal; de vergadering dreigde in volle ruzie te eindigen, maar finnaul kwam alles goed; 2) 't finnaul: de finale, de ontknoping.

Finne: Roepnaam voor een meisje, ook spottend ‘finne-windop’.

Fis: Bunzing.

Flaa: 1) Flauw, ‘flaa mêit’: weinig zaaks, gering; 2) ‘en flaa’: een kleinzerige vrouw; 3) ‘ne flaan’: een kleinzerig man.

Flaan: 1) Een flauw iemand; 2) iemand die vlug onrecht is aangedaan.

Flaas: Vleier, pluimstrijker.

Flaazemmauker: Vleier, stoefer, snoever.

Flak: Vlak, pal; ‘flak op de paul’: pal op de doelpaal, ‘flak nêvvest de gool’: juist naast het doel, ‘êi zoiët flakaf’: hij zei het zoals het was, ‘flak in de roeës’: precies in de roos, ‘flak oët’.

Flambie: (Fr. flambeau) Flambouw, fakkel, toorts.

Flammakken: Vleien.

Flammakker: Een vleier.

Flawwoiën: 1) Sloop van oorkussen; 2) marterachtig dier, fluwijn, steenmarter  

Flêbbit: Flebitis, aderontsteking.

Fleer: (Fr. fleur) Bloei, fleur. Hij is in de fleer van zijn leven.

Fleeremmoës: Vleermuis.

Fleeris: Ontsteking van de pleura, pleuris, pleuritis. Je hebt nat en droeëg fleeris. Bij nat fleeris zit er water rond de longen. Droeëg fleeris is pijnlijker, het risico is echter even groot. Fleeris had vroeger vaak te maken met tuberculose.

Flees: Straks, zo dadelijk.

Flêidderkaas: Vleister.

Flêidderkont: Vleister.

Flêidderrèèr: 1) Een vleier; 2) een persoon die heimelijk doet om iets te bekomen; 3) een katoenen borstel die gebruikt werd om binnenshuis te vegen.

Flêidderrêis: Vleister.

Flêidderren: 1) Vleien, flikflooien; 2) aaien.

Flêim: Lef.

Flêisseppèèr: Peer met lange hals van het perenras conference.

Flem: Voor de flem: niet ernstig.

Fleeren: Vleien.

Flierefloëter: Een flierefluiter, een pierewaaier, iemand die door nietsdoen van het leven geniet.

Flik: 1) Kortstondig, met bekwame spoed in orde brengen; ‘das mau ne flik wêirk’; op een sakker en een flik is dat gerepareerd: op een sakker en een vloek is dat gerepareerd; 2) politieagent.

Flikker: 1) Naakt, in zijn blootje; ze ging in haar blote flikker zwemmen; 2) dans; ‘ne flikker slaugen’: een dans doen; 3) een homo.

Flikkerren: 1) Glinsteren, schitteren; 2) iets met bekwame spoed in orde brengen, afhandelen of uitvoeren. Toen de garagehouder de defecte motor onder handen nam, was het vlug geflikkert.

Flip: Peersoort, dobbel flip: dubbele filip, peersoort.

Flis: (Fr. floche) Kwast, kwispel op een kermismolen. De flis trekken. Die kleuter was in zijn nopjes, hij mocht een gratis ritje maken op de paardemolen. Hij had immers de flis getrokken.

Flissoiën: Flerecijn, reuma. Van 't flissoiën weten: aan reuma lijden.

Flit: (Fr. des flûtes): 1) Dat mag je vergeten. Meiren bringen! Flut!; 2) een verzinsel, een onwaarheid; iemand een flit wijsmaken; 3) hoorntje, gebakje met kreemvulling.

Flodderkont: Vleister.

Flodderrêis: Vleister.

Floer: (Fr. velours) Fluweel.

Floere pollekkes: Iets met floere pollekkes aanpakken: iets voorzichtig aanpakken.

Floët: 1) Een fluit; 2) een penis; 3) een nul, een niemendal.

Flok: 1) Niet vast; 2) een peer kan flok zijn; halfrot, beurs; 3) op zêin flok zitten: luieren.

Florreeren: 1) Bloeien, gedijen; 2) pronken.

Flos: Vleier, vleister.

Floyttensbier: Flauw bier; bier van 'pisser-aag-vast'.

Floyttensmellek: Afgeroomde melk. Melk waar men water aan toegevoegd had.

Fluir de matras: Tabak van slechte kwaliteit.

Foef: 1) Slimmigheid, leugen al of niet om bestwil; 2) vrouwelijk geslachtsorgaan, vagina.

Foeffellèèr: 1) Een knoeier; 2) iemand die heimelijk bezig is; 3) iemand die corrupt is; 4) oneerlijk, onproductief persoon, onkundige, de naam vakman onwaardig.

Foeffellen: 1) Op een onproductieve wijze bezig zijn; 2) verdoken weg met iets bezig zijn; 3) iets doen op een oneerlijke of onkundige manier, met gebrekkige vakkennis.

Foeïl: (Eng. foul) 1) Fout in het voetbalspel; 2) de vrije schop die volgt op die fout. Die foeïl is slecht getrapt.

Foeïlle: Foelie; in vla wordt foeïlle en kannieël (kaneel) gebruikt.

Foers: (Fr. fourche), Fietsvork.

Foert: Uitroep, verrek.

Foiëchel: 1) Wilgenfluitje; 2) metalen blokfluitachtig instrument.

Foiëfel: 1) Wilgenfluitje; 2) metalen blokfluitachtig instrument.

Foiënaut: 1) Leperd; 2) nauwgezet, secuur persoon, iemand die alles tot de kleinste details afwerkt.

Foiënen: 1) Leperd; 2) nauwgezet, secuur persoon, iemand die alles tot de kleinste details afwerkt.

Foiënentieën: 1) Leperd; 2) nauwgezet, secuur persoon, iemand die alles tot de kleinste details afwerkt.

Foiënoole: Fijne oliesoort gebruikt om machines te smeren.

Fon : (Fr. au fond) In de fon: figuurlijk in de grond. Ze kan wel eens uitvliegen, maar in de fon is ze een doodbraaf mens.

Fondaa: (Fr. fondant), Harde zwarte chocolade.

Fondaasoëker: Fondantsuiker.

Fondeerink: Grondvesten of grondwerken.

Font: (Fr. fonte) Gietijzer.

Fooskeu: (Fr. fausse queue) Verkeerde stoot meestal bij het biljarten.

Forsebballen: Spierballen ‘amai doië turners oën noggal forsebballen ee’.

Forseg: Krachtig, sterk.

Forsegge(n): Krachtig, sterk iemand.

Fort: 1) Versterkte vesting; 2) groot, struis vrouwmens.

Fotterren: Vorderen zoals het hoort, vooruitgaan.

Frak: Lange jas.

Frammasson(g): (Fr. franc-maçon) Vrijmetselaar.

Frank: Astrant, vrank; ‘een franke toot’: gezegd van iemand die ongezouten zijn mening geeft.

Franse lêister: zanglijster.

Frei: (Fr. frein) Rem.

Freiblokskes: Remblokjes.

Frêit: Vulgariserend gebruik voor eten, voedsel. 'Kol en mansjêt en toës gieëne frêit’: gezegd van iemand die minder welstellend is dan zijn uiterlijk laat vermoeden.

Frêitten: 1) Kaartspel; 2) veel eten, vreten.

Frêtter: Een veelvraat.

Frêitzak: Vreter.

Fribbellen: Tussen de vingers wrijven en draaien.

Frikkaddêllen: Gehaktballen.

         Een oud aftelrijmpje klinkt zo:

                     Onder de griene boeëmen

                            Loië en Engels schip,

                            De landman ês gekkoomen

                            Êi was zoeë roiëk azzik.

                            Oië droeg nen oet va ploëmen

                            Nen oet van ’t beste goet.

                            Ên gieël de stat moe roëmen

                            Vê zoeë ne vrieë vent.

                            Ik zal aa gon vertêllen

                            Van de beste frikkaddêllen

                            Pif, poef, paf.

                         Koogel.

                         En goië zeid af.

Frikkaddon(g): (Fr. fricandeau) Broodvlees.

Frim, flem: Voor de frim: niet ernstig.

Frinkêt: (Fr. fourchette) Tafelvork.

Friskoo: 1) IJslolly; 2) frescoschildering; vroeger was het de gewoonte sommige kamers van de woning (o.a. de gang) te beschilderen met marmermotieven. Mijn gang staat in de friskoo.

Frisse(n): 1) Een guitig iemand; 2) ook omgekeerd voor iemand die helemaal niet geestig overkomt.

Froe froe: Kort geknipt haar op voorhoofd.

         Toen een Lebbekenaar in een fabriek in Baasrode aan de deur       gezet werd wegens het stelen van siroop, zongen zijn vrienden, op de melodie van het Franse liedje ‘frou-frou’

                         Sarroop!

                         Da’s in zêi kêinnekken.

                         Sarroop!

                         Da’s in zêin kroëk.

Froeïtsellen: Frutselen.

Froemmellen: Frommelen, onrustige spelende bewegingen met de vingers maken; aan een tafelkleed froemmellen.

Frotter: Trage dans waarbij de partners dicht (héél dicht) tegen mekaar aandansen, slow.

Frotten: (Fr. frotter) 1) Hard wrijven; 2) hard werken.

Fuiter: (Fr. feutre) Vilt; 'ne fuitren oet': een vilthoed.

Fussee: Vuurpijl.

Gaa lowwie: (Fr. louis d'or) 1) Een gouden lowie: Franse gouden munt met beeltenis van Louis XIII van 1640 tot 1803 geslagen en ook bij ons in gebruik. De seizoenarbeiders die een bietencampagne achter de rug hadden, hadden de gewoonte bij hun terugkeer hun drank in de cafés te betalen met gaa lowwies. Feit dat telkens weer opzien baarde. 2) Bij ons gebruikt in de betekenis van dat doe ik niet; nog voor de dood niet. ‘een vliegtuigreis maken! Nog voor geen gaa lowwie krijgen ze mij in zo’n toestel’:

Gaasgeeven: Iets intensief doen, hard werken, heel snel auto rijden.

Gaasplansjee: Plankgas, rijden zo hard je kan.

Gaat: Goud.

Gaatfezzant: Goudfezant.

Gaazevvier: Gasfornuis.

Gabbe: 1) Snede; hij heeft een flinke gabbe in zijn been; 2) beet.

Gaffelen: Overvloedig eten, gulzig eten.

Galjaar: (Fr. gaillard) 1) Een guitig iemand; 2) iemand die,op humoristische wijze, de goegemeente voor het hoofd stoot; 3) iemand die in iets bovenuit rijst, meestal in de negatieve zin, belhamel.

Galle: 1) Gal; 2) galsap, galvocht.

Gallêt: 1) Plat koekje; 2) draai om de oren; 3) portie roomijs tussen twee platte koekjes; 4) brood, aan de bovenzijde voorzien van een ruitmotief; 5) val, slag.

Gallêttenbroeët: Soort rond wit brood met aan de bovenzijde een ruitmotief.

Gallêtten: 1) Geld; 2) dat zijn nogal gallêtten: a) dat zijn nogal toestanden; b) die dingen zijn groot in omvang.

Gallettine raum: Schuifraam dat wanneer men het opent van onderen naar boven geschoven wordt.

Gallosj: (Fr. galoche) Overschoen, meestal in rubber.

Gammêllenboeffer: Beroepsmilitair.

Gar: Uit de weg, ‘oët moiëne gar’: uit mijn weg.

Garde: (Fr. garde) 1) Treinwachter; 2) bewaker.

Gardebboe: (Fr. garde-boue) Spatbord.

Gardellabbattail: Uit de weg. ‘Gaud oët moiëne gardellabbattail’: ga uit de weg.

Gardesjas: (Fr. garde-chasse) Jachtopziener.

Gardevvau: (Fr. garde à vous) Let op!

Gardevvil: Agent, politieman.

         Kinderliedje:

                     Loeëpe, loeëpe, loeëp, de gardevvil ês dau

                            De gardevvil ês dau, de gardevvil ês dau!

                         Loeëpe, loeëpe, loeëp, de gardevvil ês dau

                            De gardevvil ês dau!

             Nog een plezant liedje:

                     Ik zaan i gèère loeëpen

                            Al vê ne gardevil

                         Al mê zêin kromme poeëten

                            Ik smoiët êm ’t wauter in.

Gardjei: (Fr. gardien) Gevangenisbewaker, cipier.

Garlaa: (Fr. gare la) ‘Oët moiëne garlaa’: uit de weg; deze uitroep werd vaak gebruikt bij het kaatsspel met het doel een medespeler de plaats te doen ruimen.

Gars: (Fr. garce) Lichtzinnig, roekeloos vrouwmens.

Garsong: (Fr. garçon) Kelner, ober.

Gasschreert: Vrijpostig, arrogant, onbeschoft, vulgair, niet gepermitteerd, (te) zelfverzekerd.

Gaskreert: Vrijpostig, arrogant, onbeschoft, vulgair, niet gepermitteerd, (te) zelfverzekerd.

Gat: 1) Gat; 2) achterste; 3) gekregen. Kêm da gat: ik heb dat gekregen.

Achter 't gat doen: In 't geheim doen.

Achter zijn (haar) gat lopen: Iemand nalopen (ook met het doel verkering te krijgen).

Een gat in de lucht slaan, schoppen: Naast de bal slaan, trappen.

Gat is gat: 1) Gat is gat zei de boer en …; 2) gekregen is gekregen.

Geen zittend gat hebben: Rusteloos zijn.

Hij kan met zijn gat vliegen vangen: Gezegd van iemand die sluw is, slaagt in al zijn ondernemingen, zijn plan trekt, met de meest onwaarschijnlijke bezigheden de kost weet te verdienen.

Iets kop over gat doen: Zonder overleg, holderdebolder.

Iets van zijn gat schudden: Er zich vanaf maken.

Kis mij gat!: Loop naar de pomp.

't Gat schoon hebben: De kans hebben.

't Zal zijn gat vauren: 't Zal wennen geblazen zijn.

Tegen aa (uitroep) Jij niet! Reken er niet op.

Uit één gat schijten: Gezegd van twee of meer personen die het altijd en volkomen eens zijn.

Van zijn gat geven: 1) Neuken; 2) op een luidruchtige manier iets uiteenzetten.

Zêi gat au vèègen: Lui zijn, ongeïnteresseerd zijn.

Gatklêitser: Pandjesjas, ook 'billeklêitser of konteklêitser'. In die pandjesjassen waren verschillende modellen; zo waren er de geklede jas of redingote, het jacquet en het habijt of rokkostuum. De benaming is makkelijk verklaarbaar: de panden of slippen waren zeer beweeglijk en sloegen bestendig tegen de billen of het achterste van de drager. Al wie destijds 'ne gatklêitser' bezat, trok hem aan om in de processie te gaan.

Gatlêikker: Onderdanig, kruiperig iemand, vleier; heeft dezelfde betekenis als 'maavèèger', maar dan in de overtreffende trap.

Gatspoëter: Grappenmaker, humoristisch iemand, iemand die overal de draak mee steekt.

Gauf: 1) Een gave, een aangeboren talent ‘zo kunnen zingen dat is een echte gauf’.; 2) ongeschonden.

Gaupen: 1) Gapen; 2) aanstaren.

Gauren(draud): Garen, draad om te naaien.

Gazzêt: 1) Krant, dagblad; 2) persoon die alle nieuwtjes uit de gemeente weet; 3) een roddeltante.

Gazzêtteklap: Aan onwaarheid grenzende bewering, prietpraat.

Gazzêttemman: Krantenbesteller.

Gebbauren: Doen alsof, veinzen ‘êi gebbaurt van krommen aus’: hij doet alsof hij er niets van weet.

Gebbênnig: Gewillig, gedienstig.

Gebbieren: 1) Buren; 2) witte, ongebakken delen van de broodkorst, die ongebakken gebleven zijn door in de oven tegen een ander brood aan te liggen.

Gebboebbeld: Niet vlak, met hobbeltjes.

Gebboeën: Geboden; allereerst de 'Tien geboden', maar ook de 'huwelijksgeboden' of 'huwelijksafkondiging'. Vroeger zei men vaak  ‘z'êmmen eele gebboeën g'at’ of ‘Ze liggen in eele gebboeën’. Dat betekende dat men in de kerk, voor of na de hoogmis, had aangekondigd dat X met Z ging trouwen. Die geboden werden driemaal herhaald, op drie elkaar opvolgende zondagen. Er was dan ook een 1ste, 2de en 3de gebod. Bedoeling was dat wanneer iemand bezwaren had tegen dit huwelijk, hij of zij die kenbaar zou maken.

Gebbros: Verzamelwoord voor de afval of de kruimels van brood en koekjes.

Geddaagen: Ontdaan.

Geddagd: 1) Gedachte; 2) lijkt op; ‘da klieëken ês op ’t geddagd van da va moië’: dat kleedje lijkt op dat van mij.

Geddeezen: Ontdaan.

Geddieren: 1) Geduld hebben, aanpassen, op zijn gemak voelen. ‘Dêinnen èèt gieën geddieren’: hij heeft geen geduld.; 2) Gewoon worden.

Geddinken: 1) Gedenken; 2) herinnering; 3) waarschuwing. ‘‘k zal aa geddinken’: ik zal het niet vergeten.

Geddinkennis: Herinnering of aandenken.

Geddoe: 1) Gedrag, houding; ‘een aurdeg geddoe’: een eigenaardig gedrag; 2) woonst van nogal grote omvang.

Geddong: (Fr. guidon) Stuurstang van een fiets.

Gèèf: Geriefelijk, gemakkelijk, praktisch, aangenaam. Dat is een gèèf zeteltje.

Gèèloeëgen: Met goesting bekijken.

Gèèloeëger: Iemand die begerig staat te kijken.

Gèèn: (Fr.gaine) 1) Sleuf; ‘en gèèn grauven’: een sleuf graven.; 2) korset; ‘ne gèèn draugen’: een korset dragen.; 3) omhulsel van een elektrische kabel.

Gèèren: 1) Garen, verzamelen, samenrapen; oiëre gèèren: eieren rapen; 2) graag; gèèren zien: houden van.

Gèèrnaut: Garnalen.

Gees: 1) Geus, afvallige, ketter; Wanneer kinderen vroeger naar mekaar spuwden, zei men ‘ge zei ne gees.’; 2) het bier, geuze.

Gêibbellen: Overgeven, braken.

Gêirre: 1) Spleet of reet; 2) vrouw van niemendal, gemeen vrouwmens; 3) mond: ‘as doië eel gêirre oopezzêt têin oërent gieël Lebbeek’; 4) wijdbeens fietsen: ‘zie ze dau roiën mê eel gêirre open’.

Gêirrebbollen: Oud volksspel: bollen naar spleet of reet gevormd door twee stokken of beugels.

Gêirrewwêir: Geharrewar.

Gêis: 1) Gras; 2) gêis geeven: hard lopen of fietsen.

         Een liedje:

                     En azze men doët zêin

                            Grutter gêis op onzen boëk

                            gêis op onzen boëk, gêis op onzen boëk

                            En azze men doët zêin, grutter gêis op onzen boëk

                            gêis op onzen boëk!

Gêisdoëker: 1) Een vlieger die niet wil opstijgen en met de kop naar beneden duikt; 2) heimelijk iemand.

Gêisters: Gensters: ‘zijn gêisters gaun’: zijn duivels ontbinden, zich buitensporig, vooral brutaal gedragen.

Gêitten: Snel lopen.

Gêitter: Iemand die heel hard kan lopen.

Geîzzellen: Huiveren, bibberen, koude rillingen krijgen ‘wanneer ik die wonde zag moest ik geîzellen.

Gêizzegrien: 1) Grasgroen van kleur; 2) onrijp; die appelen zijn nog niet rijp, ‘ze zêin nog gêizzegrien’.

Gekkêt: Gebaat ‘da’s niks gekkêt’: dat baat niet, dat helpt niet.

Geklawwieter: Gewriemel, gespartel.

Geklop: Volk; ze waren daar bezig met het volle geklop: ze waren met veel volk aan het werken.

Gekrevveerden: Iemand die door hard labeur, roofbouw pleegde op zijn lichaam.

Geldont: Een hebzuchtig iemand.

Gellant: (Fr. galant) Vlot, gemakkelijk; ‘ne gellante vent’: een elegant manspersoon.

Gellauze kas: Opbergkast waarvan het bovendeel deurtjes heeft met ruitjes.

Gellèèst: Gelaarsd ‘hij is gellèèst en gespoort’: hij is klaar om te vertrekken.

Gellêitsevvoet: Met de twee voeten samen.

Gellêitteg: Glibberig, glad.

Gellêitteggaut: Een gladde, sluwe vos.

Gellêittegge(n): 1) Iemand waarop je niet kan rekenen; 2) een gladde, sluwe vos.

Gellêttert: Geleerd, kunnen lezen en schrijven.

Gelloemmert: Belust zijn op; Op dat postje ligt hij gelloemmert.

Gelloiërewweirek: Gleiswerk.

Gellunneg, : ‘Ne giële gellunnegen dag’: de godganse dag.

Gemmak: 1) Toilet; 2) op zijn gemak: rustig; met gemak: zonder haperen.

Gemmakkelêikke(n): Iemand die alles over zich heen laat gaan.

Gemmoeïlt: Gemoeld, onzuiver (water).

Gennieënen: Geen een, niemand.

Gennoddert: Geholpen. ‘'t ês niks gennoddert’: er is niets verholpen, het baat niet.

Gennoeët: Genoopt, verplicht, je bent gennoeët dat te doen.

Gêns van de twieë: Geen van beiden. ‘Ze goin gêns van de twieë mee op roiës’.

Geppattenteert: 1) Voorzien van een patent; 2) een geppattenteerde luierik: onverbeterlijk lui iemand.

Geprêsseerd: Haastig; ‘Oië ês geprêsseerd’: hij heeft haast.

Geprêsseerde(n): Een haastig iemand, iemand die nergens zijn tijd voor neemt.

Gêps: 1) Gesp; 2) gezicht ‘en gêps trêikken’: een vies gezicht opzetten.

Gereejen: 1) Gereden; 2) bedrogen: ‘van de maur gereejen’.

Gerrant: Het woord. Iemand 't gerrant afpakken: iemand tijdens het spreken onderbreken.

Gerreegen: Varkensspek, spek met vet doorregen.

Gerrêik: Achterste deel van een dierenlijf. Zijn gerrêik aanslepen: zich moeizaam bewegen als gevolg van vermoeidheid of ziekte.

Gerrêsteggaut: Rustig persoon.

Gerrêsteggoiët zelf: Een rustig persoon.

Gerrieël: Gareel,

Gerrieken: 1) Ruiken; 2) vermoeden: wie zegt een wind te ruiken, heeft hem vaak zelf geproduceerd.

         Een veelgebruikt rijmpje:

                         Ieëste gerrooken,

                         't ollekke ontstooken.

                         Twêdde gesprooken,

                         ’t steksken augestooken.

                         Dêdde geklapt,

                         oëtgelapt.

Gerroië: 1) Voertuig; ‘'k êm gieë gerroië': ik heb geen voertuig; 2) verkeer 'Dau was veel gerroië': er was druk verkeer.

Gerroktêit: Geraaktheid, aandoening, hartaanval, beroerte.

Gerronnen: 1) Gestremd (melk, bloed) 2) zijn bloed ronnen: overmatig schrikken.

Gesjikt: Op zijn teen getrapt, kwaad, verbolgen zijn.

Gesleepen: 1) Moe; 2) sluw.

Geslooten oës: 1) Een huis dat de indruk wekte een handelszaak of winkel te zijn en het niet was. ‘ês da ne winkel dasse dau aun 't zêtte zêin? Nieê da's e geslooten oës.’ 2) van een handelszaak die gedreven werd in een gewone woning zei men: ‘ze doein kommêirse in e geslooten oës.’:

Gesnaurt: Gesteld, verholpen zijn. 't Is wel een oude jas, maar hij is er toch mee gesnaurt.

Gesolveert: (Fr. sauver) Gered, uit de penarie.

Gespêl: Gespeel, muziek in herberg.

Gespikkeld: Gevlekt,

Gespotterd: Gevlekt.

Gesschallotterde(n): Iemand met een zichtbare wonde of met een zichtbaar litteken door val of ongeluk.

Gesschallottert: 1) Licht beschadigd; 2) schaafwonden.

Gesscheeten: 1) Gescheten.; 2) ‘Da’s zêi voër gesscheeten’: dat is zijn vaders evenbeeld.; 3) Dat is iemand gesscheeten: dat is geen alledaags iemand.

Gesschêirrewwêitter: Het luidop door mekaar praten.

Gesschooren (zitten): Geplaagd zijn (o.a. door ziekte). Ik zit al jaren in mijn rug gesschooren.

Gestampt: Uitgesproken, geweldig; vaak gebruikt woord om een negatief woord te beklemtonen gestampte luierik, boer, ezel.

Gesstooken: Bevrucht.

Gestoykte(n): Een nogal kort en corpulent iemand, ‘ne kêtte gestoykten’.

Gestoykte(n): Gedrongen persoon.

Gettauken: Bereiken, in handen krijgen.

Gettêst: Komt van têssen: wennen, acclimatiseren. De duiven zijn al gettêst: de duiven hebben zich aan het hok gewend. Hij is goed gettêst: hij is het er goed gewend. Duivenmelkers plaatsen op hun hok een têsser, bedoeld om de omgeving te leren kennen. De duiven kunnen dan wel buiten het hok, maar niet wegvliegen.

Gêtten: (Fr. guêtre) 1) Slobkousen; 2) beenstukken van de soldaten.; 3) ‘en sprieë mê gêtten’: gezegd van iemand die erg mager is.

Gettikte(n): Een gek.

Gevvaurlêikken: 1) Een gevaarlijk iemand; 2) een delicaat iemand.

Gewwèèremmauker: Oud briefje van 100 frank, waarop een vakman afgebeeld staat die een geweer maakt.

Gewwin: Dat is eigen gewwin: dat zijn groenten van eigen kweek.

Gezzaupeg: Gezapig, aangenaam, zacht ‘onze buurman is een gezzaupegge verteller.

Gezzêggellêik: Gehoorzaam; dat kind is gezzêggellêik: gehoorzaam.

Gezzêt: Niet meer zo jong, welgesteld persoon ‘da’s ne gezzêtte bêrger’.

Gezzêtte(n): Een corpulent iemand.

Giede: (Fr. guide) 1) Leistel waarmee een paard gemend wordt; 2) hulpapparaat bij o.a. een naaimachine om de breedte van het stiksel te regelen, bij zaagmachine om de breedte van de planken te regelen.

Gieëleggans: Geheel en gans, helemaal.

Gieëne gewwoeënen: Uitzonderlijk iemand ‘’t ês gieëne gewwoeënen’: hij is niet als alle anderen.

Gieëseltoep: Drijftol, speeltuig voor kinderen, tol die draaiende gehouden werd door er met een zweepje tegenaan te kletsen, hij werd ook weggezwiept.

Gieëstellêiken: Geestelijke; benaming voor iedereen die een kleed van een geestelijke orde droeg, een soutane, een habijt, een pij of iets dergelijks. Het sloeg zowel of reguliere priesters als op paters, broeders en vrouwelijke kloosterlingen. In dat laatste geval sprak men over ‘en gieëstellêike'.

Gieëzen: 1) Lopen, rennen; 'k Heb nogal moeten gieëzen om mijn trein te halen; 2) vloeistof verspreiden, aal verspreiden met behulp van een gieëzer; 3) hard regenen.

Gieëzer: Alaam om vloeistoffen mee open te werpen.

Giereggaut: Een gierigaard.

Gieregge(n): Een gierigaard.

Gierevvaggêizze: Volkse benaming voor de Fochelstraat, naam afkomstig van de naam van een (vroegere) boerderij uit die straat.

Giet: (Fr. guide) 1) Treingids; 2) reisgids; 3) gids.

Gigteg: Jichtig, beverig.

Gigtegge(n): Iemand die bevende handen heeft.

Gilzeggaut: Een gulzigaard.

Gilzegge(n): Een gulzigaard.

Glauzemmauker: 1) Libelle of waterjuffer; 2) schilder die ook ruiten vervangt.

Glêitsevvoet: Gladvoets, springen met de twee voeten tegelijk.

God lieven addieë: Krachtterm, uitdrukking van verwondering.

Godvêrderraa: God vordere u, soort goedendag.

Goecheren: Giechelen.

Goeëzze: (Fr. gouge) Guts, houtbeitel die in de dwarsdoorsnede een gebogen vorm heeft.