in het Nederlands

Romeins kadaster

Een enclave van 3,26 ha tiendrechten van Denderbelle te Lebbeke (Oost-Vlaanderen België), het toponiem van die enclave en de veldindelingen, grachten en wegen die bij de oriëntatie en mathematische verhoudingen van die enclave aansluiten, zetten ons op het spoor van een systematische landinrichting die de vorming van onze gemeenten voorafgaat.

Verder speurwerk leert dat het deel van Lebbeke waar het Sint-Baafsgoed gelegen was, die systematiek uitademt en dat, weg van de Kerkhofzijde van de gemeente, nog weinig daaraan beantwoordt. Bovengenoemd domeingoed stamt ten minste uit de achtste eeuw.

In de omgeving van Lebbeke treffen we sporen van gelijkaardige landinrichtingen aan op andere oude domeinen van de abdijen van Sint-Baafs, Lobbes en Affligem. Als we de landindeling die we in Lebbeke op de Kerkhofzijde terugvinden, strak doortrekken vallen de contouren van de oude domeinen en de erop aansluitende wegen zo nadrukkelijk op, dat hier een gezaghebbende en ontwikkelde instantie aan het werk moet zijn geweest. Onderzoek leert dat de Merovingers niet in aanmerking komen om die instantie te zijn. Archeologische vaststellingen en voorchristelijke religieuze sites zijn aanduidingen die ons bij de Romeinen brengen kort na de verovering van Gallië in 57-51 v. Chr. Die landinrichting blijkt méér dan 5000 km2 en de hele civitas Nerviorum te beslaan. Bovendien blijkt de landinrichting even oud te zijn als de bijbehorende verbindingswegen en strak verbonden met de ligging van Zwijveke, waarvan de naam getuigt van de volkstellingen van Augustus van 27 of 18-12 v. Chr. De Romeinse bezetter moet hier met de grondigheid van een kolonisator tewerk zijn gegaan. Het kadaster D uit Orange van rond 36 v. Chr. vertoont gelijkaardige kenmerken en vanaf Augustus wijzigde de indeling in percelen door die in te delen in minder dan 20 actus. Dit alles maakt dat het geheel van de bij dit kadaster behorende werken de vermoedelijk oudste getuigenis van de Romeinse bezetting van onze streken is. Het kadaster was er klaarblijkelijk voor keizer Augustus het grote wegennet ontwikkelde tussen 39 en 15 v.Chr.

De op Google Maps ontwikkelde tool van Chris Claus laat toe bijzonder nauwkeurig te werken zodat de o.a. archeologisch terug te vinden grensafscheidingen bijna voorspelbaar kunnen worden gelokaliseerd.

De vele nu nog op het terrein merkbare restanten van die Gallo-Romeinse landinrichting onder de vorm van gemeente- en andere grenzen, perceelsindelingen, grachten, wegen, domeinen, hoven en religieuze sites tonen aan dat we de bevolkingsdichtheid en intensiteit van het landgebruik in de Gallo-Romeinse tijd in het Nervische gebied niet mogen onderschatten. Bovendien bleven de restanten van die ingreep langer in gebruik dan tot nu toe werd aangenomen.

In de zoektocht naar historische elementen over Lebbeke uit de vroege middeleeuwen stelden we vast dat het kerngebied van Sint-Baafs in Lebbeke in de Karolingische tijd over een brouwerij moet hebben beschikt vooraleer Wenemar het machtscentrum verschoof naar Dendermonde. Niet alleen moet dit dan het oudste spoor van een Vlaamse brouwerij zijn, het is mogelijk dat hier een Gallo-Romeinse traditie werd voortgezet.