Verdiepend Lezen

Verantwoordelijke

Betty van Dam

Betrokkenen bij opstellen

Directeuren, leerkrachten

Interpretatievrijheid

concept

Geëvalueerd

n.t.b.

==============================================================================

Doel

Het is ons duidelijk wat effectief leesonderwijs is.

Aanpak

Onderwerp: De 3 Niveaus van leestechniek

  1. Vlot lezen

  2. Vloeiend lezen

  3. Verdiepend Lezen

De 3 technieken van lezen beheersen is een voorwaarde om te kunnen begrijpen wat er staat.

  1. Vlot lezen is de techniek om in voldoende tempo te kunnen lezen wat er staat

  2. Vloeiend Lezen is vlot met expressie en begrip te kunnen lezen wat er staat; het is de brug tussen decoderen en begrijpen.

  3. Verdiepend lezen omvat vlot en vloeiend lezen daarnaast kan de lezer binnen wat hij leest:

  • relaties leggen tussen de onderdelen van de tekst

  • kan de inhoud verbinden aan de eigen kennis/belevingswereld

  • kan tegelijk nadenken over wat hij leest (denkactiviteit)

  • geeft al lezende betekenis aan de tekst

  • combineert oude en nieuwe kennis naar een hoger niveau

  • vergroot of verandert eigen kennis, inzichten, meningen of vaardigheid afhankelijk van de tekstsoort.

Belangrijke kenmerken van verdiepend Lezen:

  • Er zijn vier elementen: de lezer, met zijn leesdoel en de schrijver met zijn tekstdoel

  • Het is een denkactiviteit, de lezer stuurt het eigen leesproces

  • De lezer is actief betrokken bij de tekst

  • De lezer geeft betekenis aan de tekst en heeft de intentie de tekst te willen begrijpen

Als deze kenmerken aanwezig zijn en adequaat worden toegepast is de lezer in het bezit van voldoende reading skills en blijft deze skills een leven lang toepassen, uitbreiden en op een hoger niveau brengen.

Ergens tijdens de overgang tussen vloeiend lezen en verdiepend lezen wordt “De Lezer” geboren! Gaat het daar fout, dan komt het nooit meer goed; alle leesbevorderingsactiviteiten en -programma’s ten spijt! Achteraf repareren lukt heel moeizaam en kost enorme tijdsinvestering en geld.

Achtergrond:

Door tijdens het hierboven beschreven overgangsproces de verkeerde dingen te doen zoals bijvoorbeeld, het aanleren van “strategieën” en daardoor geen aandacht te besteden aan activiteiten die er wel toe doen, wordt “ De Lezer” niet geboren maar sterft een vroege dood.

Inhoud

Wat moet de aanpak zijn; wat zijn “de goede dingen”? We richten ons met het beschrijven van de aanpak op de periode dat de vloeiende leestechniek beheerst wordt en de overgang naar verdiepend lezen zich aan het manifesteren is.

Hoe meten we dat de overgang naar verdiepend lezen zich manifesteert?

De DMT toetst techniek 1. We horen niet of er sprake is van begrip.

Met de AVI tot en met eind 6, wordt expressie niet beoordeeld, alleen vlot en goed.

De leesniveaus tot en met AVI plus ontwikkelen de leesniveaus verder. Veel scholen stoppen bij eind 6 en daarmee ook met het oefenen. Mogelijkheid om door te toetsen tot AVI plus.

Boom leestoets: Door steeds een van de twee leesbladen te gebruiken die oplopen in technische en inhoudelijke moeilijkheidsgraad kunnen we bepalen in hoeverre beheersing van niveau 2 vordert en overgaat in niveau 3 maar de nadruk blijft op vlot en correct.

We kunnen ook onze eigen professionaliteit gebruiken en werkvormen inzetten die oefening bieden en tegelijk inzicht geven in het verdiepend leesproces.

Als er voldoende aandacht en oefentijd blijft voor hardop technisch lezen en er goed en voldoende wordt geoefend zal de techniek zich ontwikkelen om de overgang naar verdiepend lezen te bevorderen en de techniek van verdiepend lezen te verbeteren

We moeten af van het idee dat snel en correct lezen hetzelfde betekent als beschikken over een goede leesvaardigheid.

Aanpak

“Wanneer technisch lezen in de bovenbouw van het basisonderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs niet wordt onderhouden, zal deze vaardigheid-zeker bij leerlingen die moeite hebben (gehad) met het decoderen- weer afnemen.” (van de Mortel en Bouwman 2018)

Leren met expressie te lezen heeft een positieve invloed op de leesvaardigheid (Samuels &Farstrup 2006). De manier waarop een leerling de tekst hardop leest is een indicatie voor het leesbegrip. De leerkracht hoort aan de toon, de stiltes etc, of de leerling begrijpt wat hij leest. Bij alles wat de lezer leest zal hij de interne leesstem in zijn hoofd gebruiken om begrip te genereren. Om goed gebruik te kunnen maken van die interne leesstem moet deze ontwikkeld zijn.

Als je een tekst niet vloeiend - dus met tempo, correctheid en expressie - kunt lezen, valt er ook niets te begrijpen.

Wat we doen met bijv. Nieuwsbegrip (voornamelijk strategie onderwijs) op alle niveaus, is de leerling naar de tekst brengen. De inhoud is meestal geen onderdeel van het curriculum, wordt niet voor de inhoud gekozen, maar is bedoeld als leerstof om vaardigheden te oefenen en dan gaat het niet om leestechniek-vaardigheden maar om strategie vaardigheden waarvan bewezen is dat het aanleren daarvan niet leidt tot het begrip van de tekst. Het voordeel van Nieuwsbegrip is dat het in de meeste gevallen over actuele zaken gaat (interessant maar niet relevant).

Als we het proces van verdiepend lezen goed willen aanpakken dan moeten we activiteiten ontwikkelen en toepassen die de tekst naar de lezer brengt; die ervoor zorgen dat de kenmerken van deze leesfase, zoals boven beschreven, kunnen of moeten worden toegepast. Het gaat dan altijd en alleen maar om DE INHOUD VAN DE TEKST wat de enige reden is waarom een lezer leest. De enige reden waarom we op school leren lezen om te leren van teksten en om uit teksten informatie te halen die we nodig hebben of interessant en/of leuk vinden. Dat is dan ook wat we moeten doen!

Het aanbieden van arbitraire teksten doen we alleen als we oefenen in niveau 1 en niveau 2; om vlot en vloeiend te leren lezen. Als het verdiepend lezen in zicht komt dan gaat het om de relevante inhoud die wij aanbieden als leerstof of die de leerling kiest vanuit interesse of noodzaak (projecten, werkstuk, presentatie) of “voor de leuk”, maar dan nog steeds moet het hardop lezen veelvuldig worden toegepast en geoefend zodat de leerling kan tonen dat hij de inhoud en de functie van de tekst begrijpt!

Hardop laten lezen en blijven lezen zodat we weten dat het begrepen is en daarna de inhoud centraal stellen.

Werkvormen:

  • Tijdens de projecttijd werken leerkrachten groep 8 na de eindtoets met werkvormen verdiepend lezen.

  • Na de zomervakantie werken de docenten brugklas 10 weken met werkvormen verdiepend lezen.

  • Zie voorbeeld 1 Cloze tekst en werkkaart met verantwoording werkvorm.