..การเลี้ยงผีประจำหมู่บ้านหนองผำ..

 พิธีกรรมเลี้ยงผีหมู่บ้านหรือการขึ้นหอ (ทอเก่อจ่า)

ชาวกะเหรี่ยงมีความเชื่อว่าในหมู่บ้านที่ตนอาศัยอยู่นั้น มีผีและวิญญาณคอยปกป้องรักษาทุกคนในหมู่บ้านอยู่ ฉะนั้นเพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคล มีผลผลิตทางเกษตรที่ดี แคล้วคลาดจากอันตรายทั้งปวง ในทุกๆปี ชาวกะเหรี่ยงจึงมีพิธีเลี้ยงผีหมู่บ้านหรือการขึ้นหอ (ท่อเก่อจ่า) ขึ้น   ใน ๑ ปี ชาวกะเหรี่ยงจะเลี้ยงผีหมู่บ้าน ๓ ครั้ง แบ่งเป็นช่วงที่จะปลูกข้าว ช่วงที่ข้าวออกดอก และวันผูกข้อมือปีใหม่ประจำปี    พิธีเลี้ยงผีหมู่บ้านเป็นพิธีที่ศักดิ์สิทธิ์และสำคัญมาก จะต้องทำตามพิธีอย่างเคร่งครัดมิฉะนั้นอาจเกิดสิ่งร้ายในหมู่บ้านได้  

ขั้นตอนของพิธีกรรม

๑. ในช่วงเช้ามืดก่อนจะถึงวันเลี้ยงผีหมู่บ้าน ๓ วัน เด็กหนุ่ม ๒ คน ซึ่งจะต้องเป็นเด็กหนุ่มที่มาจากครอบครัวที่สมบูรณ์ กล่าวคือ พ่อแม่ไม่หย่าร้างกัน พ่อแม่ยังมีชีวิตอยู่ เป็นต้น จะต้องเคาะประตูหน้าบ้านเก็บข้าวสารของทุกบ้านให้ครบ จากนั้นนำข้าวมาเก็บไว้ที่บ้านฮีโข่ เพื่อที่ภรรยาของฮีโข่จะนำมาต้มเหล้าเก็บไว้ ไปใช้ในพิธีขึ้นหอหมู่บ้าน

๒. พิธีขึ้นหอ  แต่ละบ้านจะมีผู้ชายอย่างน้อย ๑ คนไปร่วมพิธี จะนำไก่ ๑ ตัว และนำเกลือ พริก หอม  เครื่องปรุงไปด้วย โดยฮีโข่และอ่าคาจะเป็นผู้นำในการทำพิธีดังกล่าว  เริ่มแรกฮีโข่จะฆ่าไก่ทุกตัวที่แต่ละบ้านนำมา โดยจะปาดคอไก่และนำเลือดไก่ไปป้ายติดเสาหอ ๖ ต้น  ไม้ ๑ ต้น และบันไดขึ้นหอ  หลังจากนั้นเจ้าของไก่นำไก่ไปลวกน้ำร้อน ถอนขน และนำไปต้ม ระหว่างที่ต้มไก่ ฮีโข่และผู้ร่วมพิธีจะสวดเชิญวิญญาณและผีที่ชาวบ้านนับถือลงมาร่วมพิธีด้วย  หลังจากที่ไก่สุกแล้วแต่ละบ้านจะผ่าไก่แบ่งครึ่งเป็นสองส่วน ส่วนที่ ๑ จะนำไปแกงรวมในหม้อใหญ่ แล้วอีกครึ่งหนึ่งจะนำกลับบ้านให้คนในครอบครัวที่ไม่ได้เข้าร่วมพิธีได้กิน  ไก่ที่นำไปแกงรวมในหม้อใหญ่นั้นถ้าสุกแล้วจะนำมากินด้วยกันในพิธีส่วนหนึ่งและอีกส่วนแต่ละบ้านจะแบ่งกลับบ้านด้วย ซึ่งตามความเชื่อทุกคนในหมู่บ้านจะต้องได้กิน หากคนใดไม่ได้กลับบ้าน พ่อแม่หรือญาติพี่น้องก็จะฝากเนื้อไก่ไปให้เพื่อที่จะได้กินทุกคนหมู่บ้าน (ผู้หญิงและเด็กชายที่ยังกินนมแม่จะไม่สามารถเข้าร่วมพิธีนี้ได้ และระหว่างพิธีผู้หญิงที่อยู่บ้านห้ามทำงาน ห้ามหาของกิน ห้ามทอผ้า และไม่ให้คนนอกเข้ามาในหมู่บ้านเป็นอันขาด)   

๓. หลังจากที่พ่อบ้านหรือผู้ชายในบ้านกลับจากพิธี ก็จะนำแกงจากในพิธีมาให้คนที่บ้านกิน ซึ่งหากผู้ใดที่กินห้ามอ้วก ห้ามสำลัก เป็นอันขาด มิฉะนั้นบ้านนั้นจะต้องไปทำพิธีใหม่ 

๔. ตอนเย็นของวันทำพิธี ชาวบ้านก็จะไปรวมตัวกันที่บ้านฮีโข่ (ผู้หญิงสามารถเข้าร่วมได้) เพื่อที่จะร่วมกันพูดคุย ร้องทา และดื่มเหล้าที่ภรรยาฮีโข่ต้มจากข้าวสารที่เด็กหนุ่มมาเก็บไว้ให้  ซึ่งในพิธีนี้ฮีโข่ก็จะเชิญผีและวิญญาณที่ปกป้องรักษาหมู่บ้านมาร่วมรับประทานด้วย