น้ำพริกลูกหยี...ผลิตภัณฑ์อาหารที่มีการแปรรูปมาจากลูกหยี  ซึ่งเป็นพืชพื้นถิ่นที่มีการปลูกมากในพื้นที่อำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี เป็นไม้ยืนต้นเนื้อแข็งขนาดใหญ่สูงใหญ่คล้ายต้นยางนา มีอายุยืนนับร้อยปีและสามารถเจริญเติบโตได้เองตามธรรมชาติ ในอดีตการปลูกต้นหยีมักปลูกเพื่อแสดงแนวเขตที่ดินหรือสวน ของตนเอง หรือนำไม้มาสร้างบ้าน  ในอำเภอยะรังมีต้นหยีอายุเกินร้อยปีอยู่เกือบร้อยต้น มีต้นหยีรุ่นลูกรุ่นหลานราว 3 พันกว่าต้น ซึ่งในจำนวนนี้มีต้นที่ออกผลอยู่มากมาย ความพิเศษของต้นหยีก็คือ นับจากวันที่เริ่มปลูกจนถึงวันที่ออกผลนั้นต้องใช้เวลายาวนานเกือบ 30 ปี ต้นหยีเกือบทั้งหมดที่ออกผลจึงเป็นมรดกที่บรรพบุรุษหลายรุ่นปลูกไว้ให้ การเก็บลูกหยีก็ต้องให้ผู้ชำนาญการ ประสบการณ์ปีนขึ้นไปถึงยอด แล้วตัดกิ่งที่มีผลลงมา ตัดกิ่งด้านไหน ปีหน้า ด้านนั้นก็จะไม่ออกผลอีก ต้องรอปีถัดไป เพราะต้นหยีจะออกผลตามกิ่งที่มีอายุเท่านั้น นับว่าเป็นวิถีชีวิตของคนในชุมชนเลยทีเดียว น้ำพริกลูกหยีเป็นผลิตภัณฑ์อาหารที่มีการแปรรูปจากลูกหยีที่มีมากในพื้นที่อำเภอยะรัง โดยเฉพาะชุมชนดงต้นหยี ม.5 ตำบลระแว้ง 

ที่มีการปลูกต้นหยีเป็นจำนวนมาก และที่สำคัญมีต้นหยียักษ์โบราณอายุราว 400 ปี ซึ่งน่าจะมีอายุมากที่สุดในประเทศไทยความสูงก็ไล่เลี่ยกับตึก 10 ชั้น ความลับของความยาวนานของต้นหยี

ที่นี่นั่นก็คือการส่งต่อให้ลูกหลานสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นการแปรรูปลูกหยีเป็นผลิตภัณฑ์ “น้ำพริกลูกหยี”มกดกอันล้ำค่า นำมาสู่อาชีพเป็นการอนุรักษ์มรดกที่สามารถสืบทอดจากรุ่นสู่รุ่นได้

น้ำพริกลูกหยีจุดประกายความคิดโดยนางสาวอามีเนาะ  บือราเฮง หัวหน้ากลุ่มสตรีของชุมชนดงต้นหยี ที่เห็นความสำคัญของลูกหยีที่มีมากในชุมชนประกอบกับลูกหยีมีราคาที่ต่ำมาก  จึงมีการจัดตั้งกลุ่มแม่บ้านภายในชุมชนเพื่อเพิ่มมูลค่าโดยการแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นน้ำลูกหยี น้ำพริกลูกหยี ซอสลูกหยี 1 ในผลิตภัณฑ์ที่ได้รับความนิยมมาก คือ น้ำพริกลูกหยี ที่มีรสชาติที่ไม่เหมือนใครและมีวิธีการทำที่ง่ายไม่ยุ่งยากจากวัตถุดิบหลักในชุมชนคือลูกหยี ตามมาด้วยกุ้งแห้ง,กะปิแท้,หอมแดง,กระเทียม,น้ำตาลปี๊บ,พริกแห้ง,เกลือ,น้ำมัน,และที่ขาดไม่ได้เลยทีเดียวคือเนื้อลูกหยี

วิธีทำน้ำพริกลูกหยีแสนอร่อย

1.ปั้นกระเทียม,หอมแดง,พริกแห้ง

2.ตั้งกระทะใส่น้ำมันพอประมาณ พอน้ำมันร้อนคงที่แล้วใส่กระเทียมลงไปตามด้วยหอมแดงที่เตรียมไว้แล้วผัดให้พอเหลืองใส่พริกลงไปแล้วใส่กะปิตามด้วยน้ำตาลปิ๊บหวานๆเติมน้ำเปล่าเข้าไปนิดหน่อยแล้วตามด้วยเนื้อลูกหยีปิดท้ายด้วยปรุงรสแล้วผัดให้สุกพร้อมรับประทาน น้ำพริกลูกหยี ผลิตภัณฑ์อาหารแปรรูปจากลูกหยีเป็นมรดกตกทอดจากรุ่นสู่รุ่นของคนในชุมชนดงต้นหยี ม.5 ตำบลระแว้ง อำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานีสู่การประกอบอาชีพ  และมีการปรับผลิตภัณฑ์ลูกหยีตามความต้องการของตลาดแต่ยังคงเอกลักษณ์ของชุมชน  สามารถสร้างรายได้ ให้สมาชิกในชุมชน ซึ่งนับได้ว่าเป็นความสุข ความสำเร็จ และความภาคภูมิใจคนในชุมชนอย่างแท้จริง