Essential Tremor – Fjölskylduskjálfti – Góðkynja skjálfti
Skjálfti sem getur komið í hendur, fætur, höfuð og rödd. Handskjálfti er algengasta form fjölskylduskjálfta. Skjálftinn getur komið fram við ákveðnar hreyfingar eins og við að skrifa, halda á kaffibolla eða diski, halda á blaði o.s.frv.
Fjölskylduskjálfti er regnhlífarheiti yfir nokkrar gerðir skjálfta sem heita stöðuskjálfti (t.d. þegar maður heldur á einhverju eða heldur höndunum útréttum), hreyfiskjálfti (þegar t.d. skjálfti kemur við hreyfingu á höndum eins og þegar maður tekur hendina upp og bendir á nef sér) og isometriskur skjálfti (þegar skjálfti kemur t.d. við að lyfta einhverju þungu eða við erfiða líkamsræktaræfingu).
Orsakir
Orsakir fjölskylduskjálfta eru ekki þekktar en vitað er að um helmingur þeirra sem eru með þessa gerð skjálfta eiga fjölskyldumeðlim sem er með sams konar skjálfta. Þessi skjálfti virðist því liggja í fjölskyldum í helmingi tilfella.
Einkenni
Skjálfti sem kemur fram við mismunandi aðstæður
Sumir eiga í erfiðleikum með að borða súpu, sulla úr skeiðinni
Sumir eiga í erfiðleikum með að borða yfir höfuð
Sumir verða skjálfhentir við skrift
Sumir skjálfa við að lyfta einhverju þungu
Sumir fá höfuðskjálfta
Sumir fá skjálfta í röddina
Sumir fá skjálfta við að halda á þungum hlut t.d. búðarpokum eða lóðum.
Skjálftinn getur
Breyst eftir því sem tíminn líður (oftast lítil breyting á löngum tíma
Komið og farið í mismunandi aðsæðum
Getur verið meira áberandi öðru megin í líkamanum
Versnað þegar þú ert undir álagi eða stressuð/stressaður
Versnað þegar þú drekkur kaffi
Versnað þegar þú ert þreyttur
Versnað þegar þú ert ekki búinn að borða reglulega yfir daginn
Versnað í hita eða kulda
Skánað með áfengi (Varúð: Aldrei nota áfengi sem meðal við skjálfta!)
Greining
Stundum greinist fólk upp úr 20 ára aldri en algengast er að fólk greinist upp úr 60 ára aldri. Greiningin er gerð með því að (tauga)læknir skoðar einkennin þín og metur hvort þau séu einkennandi fyrir fjölskylduskjálfta. Það er ekki til blóðprufa eða myndataka til að greina fjölskylduskjálfta, hann er greindur út frá sögu og skoðun. Stundum er æskilegt að gera blóðprufu m.t.t. starfsemi skjaldkirtils því að röskun á starfsemi skjaldkirtilsins getur valdið skjálfta.
Meðferð
Almenn ráð
Passaðu að borða reglulega og drekka yfir daginn
Að styrkja upphandleggsvöðva, t.d. með því að lyfta lóðum, getur dregið úr handskjálfta
Sumum gagnast að kreista hendina/úlnliðinn með hinni hendinni áður en hendin er borin upp að munni þegar verið er að matast
Sumum gagnast að vera með armband með lóði (þungt armband) til að minnka handskjálfta
Stundum getur verið hjálplegt að reyna að draga úr streitu og álagi
Aldrei nota áfengi til að minnka skjálftann þinn. Ef þér finnst þú þurfa eitthvað til að minnka skjálftann skaltu íhuga að ræða við lækninn þinn um lyfin hér að neðan.
Lyfjameðferð
Propranolol (Pranolol®) er blóðþrýstingslækkandi lyf sem hjálpar skjálfta. Lyfið má taka eftir þörfum en það þarf að taka 3x á dag með máltíðum til að virkni þess sé góð allan daginn (athugið að metoprolol hjálpar ekki eins og propranolol).
Primidone® hjálpar handskjálfta almennt umtalsvert. Maður tekur lyfið einu sinni að kvöldi. Byrja þarf í lágum skömmtum og auka hægt til að forðast þreytu sem er aðalaukaverkunin.
Topiramat (Topamax®) hjálpar sumum
Gabapentin (Neurontin®) hjálpar sumum
Skurðmeðferð
Hægt er að fara í DBS (Deep-Brain-Stimulation) skurðaðgerð ef skjálftinn minnkar ekki nægjanlega með lyfjunum
DBS er heilaaðgerð þar sem rafskaut eru sett í heilann. DBS er gríðarlega öflug meðferð við skjálfta sem oftast hverfur eftir aðgerðina og réttar stillingar á tækinu.
Árangur DBS skurðmeðferðar má sjá á fjölmörgum myndböndum á netinu. Smellið hér fyrir gott myndband.
Gagnleg hjálpartæki fyrir fólk með Essential tremor (dæmi)
Hver er munurinn á fjölskylduskjálfta og þeim skjálfta sem sést í Parkinson sjúkdómi?
Skjálfti í Parkinson sjúkdómi er s.k. hvíldarkjálfti, hann kemur þegar fólk er í hvíld og hendurnar eru slakar t.d. þegar það er að horfa á sjónvarpið á kvöldin eða leggst út af til að sofna
Essential tremor kemur þegar verið er að nota hendurnar, benda, halda á einhverju o.s.frv. Hann hverfur þegar fólk slakar á höndunum
Parkinson skjálfti er almennt hægari og grófgerðari heldur en fjölskylduskjálfti sem oftar er fínlegur og hraður
Parkinson skjálfti er oft meiri öðru megin í líkamanum en fölskylduskjálfti er ofast svipaður í báðum höndum þó einhver munur geti verið
© Anna Björnsdóttir 2024