Dongéng

WANGÉNAN DONGÉNG :

Dongéng nyaéta carita rékaan anu dikarang dina wangun basa lancaran kalawan sumberna sacara lisan, nyaéta tatalépa ti hiji jalma ke jalma séjénna. Ku kituna, pangarangna tara ieuh kanyahoan, malah ti iraha mimiti sumebarna ogé tara kapaluruh, hésé diteangan laratanana, alatan ukur dicaritakeun ti hiji riungan ke ka riungan séjénna.

JENIS-JENIS DONGÉNG :

FABEL

Fabel atawa dongèng sasatosan, nyaéta dongéng anu eusina nyaritakeun sasatosan kalawan paripolahna seperti manusa. Upamana waè bisa nyarita jeung bisa mikir. Contona dongéng "Kancil sareng Buaya".

2. PARABEL

Parabel atawa dongéng jalma biasa nyaéta dongéng anu eusina nyaritakeun paripolahna jalma biasa, anu sakapeung mah sok mahiwal, pikaseurieun, tapi lenyepanen. Contona dongéng "Si Kabayan Ngala Tutut".

3. LÉGENDA/SASAKALA

Légenda atawa dongèng sasakala nyaéta dongéng nu eusina nyaritakeun kajadian atawa asal-muasal hiji hal, tempat, barang, sasatosan, atawa tutuwuhan. Contona dongéng "Sasakala Tangkuban Parahu".

4. SAGÉ

Sagé atawa dongéng babad, nyaéta dongeng anu eusina nyaritakeun hiji kajadian atawa hiji jalma, anu aya patalina jeung sajarah. Contona dongéng "Sangiang Borosngora".

5. MITE

Mite atawa dongéng kapercayaan nyaéta dongéng anu raket patalina jeung kapercayaan masarakat kana bangsa lelembut atawa perkara-perkara anu goib. Contona dongéng "Nyi Roro Kidul".

UNSUR-UNSUR NU AYA DINA DONGÉNG

Unsur-unsur intrinsik dina dongéng :

1. Jejer (téma)

Téma nyaéta idé, gagasan, atawa jejer pikiran anu ngajiwaan carita.

2. Latar (sétting)

Latar nyaéta patempatan, waktu atawa mangsa, atawa suasana lumangsungna carita.

3. Palaku (tokoh)

Palaku nyaéta naon-naon (bisa jalma, sasatoan, tutuwuhan, atawa bangsa jin jeung siluman) anu ngalalakon tur dilalakonkeun dina carita.

4. Watak tokoh

Watak tokoh nyaéta unsur anu ngagambarkeun karakter atawa watak tokoh nu bisa ditilik tina tilu segi nyaéta dialog tokoh, penjelasan tokoh sarta penggambaran fisik tokoh.

5. Galur (alur)

Galur nyaéta runtuyan kajadian dina carita anu ngawangun hiji lalakon nepi ka ngaleunjeur.

6. Sudut pandang

Sudut pandang nyaéta téhnik pencerita panulis dina masihan carita fiksi. Aya 2 sudut pandang dina dongéng, sudut pandang jalma kahiji (Abdi, kuring, urang) sareng sudut pandang jalma katilu (anjeunna, aranjeunna).

7. Gaya basa

Gaya basa nyaéta basa anu indah dianggo pikeun ningkatkeun tayangan ku ngenalkeun sareng ngabandingkeun hiji barang sareng objék atanapi barang sanés anu langkung umum.

8. Amanat (pesen)

Amanat nyaéta rupaming hal atawa perkara nu rék ditepikeun ku pangarang dina karyana .

Unsur-unsur ékstrinsik dina dongéng :

Nilai budaya
Nilai sosial
Nilai adat istiadat
Nilai agama
Nilai politik

CONTO DONGÉNG :

"SIREUM JEUNG JAPATI"

Aya sireum rék nginum disisi walungan. Keur ngarayap kahandap, manéhna tisolédat. Pluk ragrag kana cai. Hadéna caina rada ngeuyeumbeu palebah dinya mah. Tapi keukeuh baé ari ngojay kasisi mah manéhna teu bisaeun. Sireum gegeroan,”tulung, tulung, ieu kuring rék tikerelep, tulungan..!”

Kabeneran aya japati keur cindeten dina dahan kai anu nyodor kaluhureun cai. Kadéngeun aya sireum gegeroan ménta tulung. Barang ngarérét kahandap, katénjoeun sireum keur kokoséhan. Japati karunyaeun, geleber hibeur bari ngégél daun salambar.

Song diasongkeun daun téh kahareupeun sireum. Sireum tuluy muntang kana daun. Daun ku japati dibawa ka darat. Sok digolérkeun kana taneuh. Sireum pohara nganuhunkeunana ka japati anu geus ngaleupaskeun manéhanana dina bahaya.

Dina hiji mangsa japati téh cindeten deui dina dahan kai anu nyodor ka walungan téa. Sireum anu baheula ditulungan ku manéhna ogé kabeneran aya dihandapeun tangkal. Harita tikajauhan aya paninggaran nyampeurkeun leumpangna keketeyepan.

Teu talangké deui buru-buru sireum nyampeurkeun japati bari ngaharewos ka manéhna. ”héh japati, buru-buru geura hibeur, tuh aya paninggaran keur ngintip.” Panigaran geus ngawengkang bedilna. Teu lila, japati buru-buru geleber hibeur.

Isukna japati papanggih deui jeung sireum. Ceuk japati: ”Nuhun pisan sakadang sireum, kuring geus ditulungan ku anjeun, leupas tina balai.” Jawab sireum: ”Ari éta mah kapanan kawajiban saréréa, nulungan batur anu rék meunang cilaka, éta wajib. Komo ieu mah kuring ayeuna hirup kénéh téh lantaran geus ditulungan ku sampéan.”

Link ka youtube, ngapraktekeun dongéng ieu : https://youtu.be/P1pHnAaIh7U

RINGKASAN DONGÉNG : "SASAKALA GUNUNG WAYANG"

Zaman kapungkur aya jajaka anu namina Gagak Taruna. Anjenna gaduh calon garwa anu namina Putri Ratnaningrum, anu Ramana Pangeran Jaga Lawang. Gagak Taruna ngalakonan hirup tatanén di lebak Citarum anu subur. Anjeunna jajaka anu getol, sing anjeunna tatanén wengina tatapa.

Hiji waktos anjeunna nuju tatapa di makam Nyi Kantri Manik di girang, anjeunna ninggal istri anu sakitu geulisna. Gagak Taruna kacida reuwasna sareng langsung jorojoy teundeun katresna.

Tikawit harita, Gagak Taruna sering tatapa di girang Citarum pas magrib.

Ninggang kana wanci jatuk rami. Saatos Gagak Taruna didangdosan, anjeunna nyungkeun widi kanggo nadran ka girang Citarum. Sadugina di girang, para pangiringna dipiwarang mundur sareng énggal ka Gunung wayang. Saatos kembang rampé, malati sareng campaka diawurkeun, katinggal Nyi Kantri Manik émut ngagelenyu ti pentas. Gagak Taruna mapah nyamperkeun Nyi Kantri Manik anu antukna dugi ka titeuleum nembahan pati.

Dtempat calon pangantén istri, aranjeunna ngawitan marelang lajeng angkat ka girang Citarum. Mendakan Gagak Taruna anu tos ngambang. Aranjeunna sareudih. Pangeran Jaga Lawang ngalungkeung sareng ngabantingkeun barang2 sareng tuangeun dugi ka séép, anu ngajirim janten kawah gunung wayang. Cai anu ngagolak janten kawah di gunung windu.

Putri Ratnaningrum nangis getih anu ngajirim janten curug cibeureum di gunung bedil. Nayaga miharep pangeran sumping sareng alim aringkah anu antukna janten arca. Sapalih alat2na ogé dialungkeun anu ngajirim janten gunung kendang.

REVIEW/NGOMÉNTAR:

Ieu legenda matak sedih sareng tragis. Jajaka anu getol tatanén anu namina Fafak Taruna, kagoda ku lelembutan anu geulis anu namina Nyi Kantri Manuk. Gagak Taruna kagoda kunu geulis Nyi Kantri Manik dugi ka nembahan pati kumargi tileuleup di girang Citarum pas dina dintenan jaruk rami.

Calon garwana, Putri Ratnaningrum sareng Ramana Pangeran Jaga Lawang kacida sedihna pas mendakan Gagak Taruna anu tos ngambang di girang Citarum. Rasa sedih sareng kuciwa ngarambah ati sanubari aranjeunna.

ANALISIS UNSUR-UNSURNA

Unsur intrinsik dongéng :

Téma : Kahirupan anu badé jatuk rami sok aya waé gogodana.
Latar: Gunung Wayang Sareng Girang Citarum.
Galur : Galur maju.
Tokoh : Pangeran Jaga Lawang, Putri Ratnaningrum, Gagak Taruna, sareng Nyi Kantri Manik (lelembutan)
Watak :

1) Pangeran Jaga Lawang : getol tirakat.

2) Putri Ratnaningrum : wanoja anu geulis tur satia.

3) Gagak Taruna : rapékan, getol, gampang kagoda.

4) Nyi Kantri Manik : lelembutan anu pinuh ku ngunek-ngunek kanyerian.

Sudut pandang : jalmi katilu.
Gaya basa : basa loma.
Amanat : tong kagoda kunu teu paruguh, anu tiasa ngabalukarkeun cilaka/nembahan pati.

Unsur Ékstrinsik dongéng :

Nilai budaya : ayana sésérahan.
Nilai sosial : silih asih silih ajenan kumargi para pengiring Gagak Taruna sok ngemutan perkawis jatuk ramina.
Nilai adat istiadat : Sunda.
Nilai politik : nikah maranéhanana.
Nilai agama : Pangeran Jaga Lawang sareng Gagak Taruna sami-sami sering tatapa.

Page updated

Google Sites

Report abuse