Κοινωνία Βαρκάτζας Παναγιώτης (Β'1)
Το ελληνικό σχολείο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις εξετάσεις. Από τα διαγωνίσματα του γυμνασίου μέχρι την κορυφαία δοκιμασία των Πανελληνίων, η αξιολόγηση μέσω γραπτών εξετάσεων έχει καθορίσει επί δεκαετίες το μέλλον χιλιάδων μαθητών. Όμως, σε άλλες χώρες του κόσμου, εκπαιδευτικά συστήματα χωρίς την ίδια έμφαση στις εξετάσεις φαίνεται να προσφέρουν εναλλακτικές διαδρομές — λιγότερο αγχωτικές, ίσως και πιο δημιουργικές.
Πιο γνωστό παράδειγμα είναι το φινλανδικό μοντέλο, το οποίο συχνά παρουσιάζεται ως πρότυπο παγκοσμίως. Στη Φινλανδία, οι μαθητές δεν έχουν καμία επίσημη εξέταση μέχρι την ηλικία των 16 ετών, οπότε και συμμετέχουν σε έναν εθνικό έλεγχο επιδόσεων, χωρίς όμως η πορεία τους να εξαρτάται από αυτόν. Η εκπαιδευτική φιλοσοφία βασίζεται στην εξατομικευμένη μάθηση, την ενίσχυση της δημιουργικότητας και την ψυχική ισορροπία του παιδιού. Το σύστημα εμπιστεύεται τους εκπαιδευτικούς, δίνει μεγάλη έμφαση στην αυτονομία και δεν αντιμετωπίζει τη μάθηση ως κούρσα ταχύτητας αλλά ως διαδρομή κατανόησης.
Στην Αγγλία, αν και υπάρχουν εξετάσεις όπως τα GCSE και τα A-levels, υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία στο τι και πώς μαθαίνουν οι μαθητές. Επιπλέον, αρκετά σχολεία εφαρμόζουν εναλλακτικές μορφές αξιολόγησης, όπως παρουσιάσεις, project, και εργασίες. Αντίστοιχα, στο γαλλικό σύστημα εφαρμόζεται ένας συνδυασμός εξετάσεων και συνεχούς αξιολόγησης που μειώνει την πίεση της «μιας και μοναδικής» ευκαιρίας.
Από την άλλη πλευρά, το ελληνικό σχολείο παραμένει βαθιά εξετασιοκεντρικό. Οι μαθητές από μικρή ηλικία μαθαίνουν να προετοιμάζονται για διαγωνίσματα και τελικές εξετάσεις, ενώ οι Πανελλήνιες καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό όχι μόνο την εκπαιδευτική, αλλά και την ψυχολογική πορεία του μαθητή. Η πίεση είναι έντονη, τα φροντιστήρια κυριαρχούν και ο βαθμός επιτυχίας συνδέεται περισσότερο με την εξωσχολική βοήθεια παρά με την παρεχόμενη εκπαίδευση στο σχολείο.
Η σύγκριση φέρνει αναπόφευκτα ερωτήματα. Είναι οι εξετάσεις πράγματι ο καλύτερος τρόπος να μετρήσουμε τη γνώση; Διδάσκουμε στα παιδιά να σκέφτονται ή απλώς να αποστηθίζουν; Η βαθμολόγηση αντανακλά πραγματικά τις δεξιότητες ενός μαθητή; Πολλά από τα συστήματα που δεν βασίζονται τόσο στις εξετάσεις, φαίνεται να καλλιεργούν δεξιότητες όπως η συνεργασία, η κριτική σκέψη και η αυτενέργεια – στοιχεία ζωτικής σημασίας στον σύγχρονο κόσμο.
Η αλλαγή, όμως, δεν είναι εύκολη. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα χρειάζεται συνολικό επαναπροσδιορισμό για να υιοθετήσει μια τέτοια φιλοσοφία. Απαιτείται επένδυση στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών, ενίσχυση της δημόσιας παιδείας και κυρίως μια αλλαγή νοοτροπίας, που να βλέπει τη μάθηση ως στόχο και όχι ως μέσο επαγγελματικής αποκατάστασης.
Ίσως τελικά το θέμα δεν είναι να καταργηθούν οι εξετάσεις, αλλά να επαναπροσδιοριστεί ο ρόλος τους. Μπορούμε να φανταστούμε ένα σχολείο που καλλιεργεί ανθρώπους που κηνυγούν αξίες και όχι μόρια;