Дзяцінства, апаленнае вайной

Міхаіл Міхайлавіч Кучэўскі

У гады Вялікай Айчыннай вайны Міхась Міхайлавіч Кучэўскі быў зусім юным. Яму прыйшлося пабачыць шматлікае: боль, страту, пакута. Нарадзіўся ён у вёсцы Боркі ў 1937 годзе, а падчас вайны быў вывезены разам з маці ў Нямеччыну на прымусовую працу.

Міхась Кучэўскі стаў старэйшым дзіцем у сям'і, калі нарадзіліся малодшыя Фёдар і Анатоль. Аднак, калі Фёдару было ўсяго паўгода, малыш памёр. Анатоль пражыў усяго тры гады. Міхась застаўся адзін у бацькоў. Перажыць такое гора бацькам было невыносна.

Дзіцячая памяць запамінае ўсё. Толькі чатыры гады споўнілася юнаму Мішу, калі ў Борках з'явіліся немцы. І з таго часу ў вясковых рабят скончылася дзяцінства. Вайна прымусіла іх зарана стаць дарослымі: яна не раз ставіла чалавека, у тым ліку і чатырохгадовага, перад выбарам паміж жыццём і смерцю.

Яго бацька Міхась Фёдаравіч Кучэўскі ў свой час у Борках быў самым пісьменным: скончыў сем класаў у школе.

- Міліцыя заклікала яго працаваць. Цягам двух месяцаў ён прайшоў курс падрыхтоўкі, у 1939 годзе стаў міліцыянтам. Атрымаў форму, зброю, сядло пад каня. Але на нашу краіну напалі фашысты, - успамінае Міхась Кучэўскі. - Яны ўвайшлі ў вёску Боркі і пачалі будаваць нямецкі гарнізон. Майму бацьку заставацца дома было небяспечна, і ён пайшоў у партызанскі атрад, які ўладкаваўся ў пушчы.

Мясцовыя партызаны і бацька часта наведваліся ў вёску, каб памыцца, назапасіцца ежай. Немцы выбралі старасту ў вёсцы, які даносіў усю інфармацыю ім. Як успамінае Міхась Міхайлавіч, гэты чалавек і раней імкнуўся абражаць яго бацьку. Таму здрадзіць яго не склала вялікай працы. Фашысты акружылі іх двор. Абшуквалі ўсе гарышчы і гаспадарчыя пабудовы, думалі, што бацька схаваўся там. З жахам і са слязамі на вачах успамінае Міхась Кучэўскі тую страшную крывавую ноч.

- Немцы ведалі, што бацька знаходзіцца ў доме старэйшага брата, акружылі яго і загадалі здавацца, інакш яны падпаляць дом і будуць расстрэльваць усіх. Бацька ахвяраваў сабой, развітаўся з мамай і схаваўся ў кут ложка, зачыніўшы сябе падушкай. Фашысты ўварваліся ў хату, нанеслі ўдары бацьку і павялі яго ў нямецкі гарнізон, - успамінае Міхась Міхайлавіч.

Юны Міша з маці па лесвіцы забраліся на гарышча хлява ў суседа. За ўсім, што адбываецца, як у фільме жахаў, назіралі звар'яцелая ад гора жанчына і пяцігадовы малы. Раніцай немцы падагналі да дома Кучэўскіх фурманку, пагрузілі пажыткі, забралі з хлява жыўнасць. Пазней прыехалі нават за прыгатаваным бацькам дрэвам для новай хаты. Вяскоўцам гітлераўцы прыгразілі: "Хто схавае ў сябе Кацю, таго расстраляем!" Доля жанчыны і дзіцяці была наканавана, але пра гэта Міша даведаўся пазней.

- Мама павяла мяне да ракі. Пазней прызналася, што ў яе быў намер утапіцца разам са мной, каб не бачыць усяго таго, што можа нас чакаць у будучыні. Што яе ўжо ля самай вады спыніла, мама ніколі пазней не тлумачыла, мусіць, на тое была Гасподняя воля, - нават праз шмат гадоў хвалюецца Міхась Міхайлавіч, успамінаючы аб тых страшных момантах. Як паказала далейшае жыццё, беды на беразе рэчкі не скончыліся, а толькі пачыналіся.

Немцы даведаліся, што яны непадалёку ад дома, знайшлі і павялі ў гарнізон. Яны білі маці, катавалі. Маленькі Міша нават спрабаваў бегчы. Раніцай іх павезлі ў штаб, які знаходзіўся ў вёсцы Пяскі. Іх трымалі ў бункеры. Яны збілі маці, а дзіця павезлі на расстрэл.

- Я бачыў шмат людзей, немцаў, мама стаяла на каленях. Я кінуўся да яе. Яна мне ціха сказала: «Сыночак, мой Міша. Калі цябе пакінуць у жывых, прабірайся ў Пацэвічы да бабулі». Фашысты абвясцілі прысуд: за сувязь з партызанамі сям'я падлягала растрэлу, аднак выратаваў нас мясцовы жыхар Пясок, які быў у немцаў перакладчыкам, - распавёў Міхаіл Кучэўскі.

Жанчыну з сынам адправілі ў Кёнігсберг. Бацьку і яго брата Івана фашысты забралі ў гарнізон. Адтуль жывым Міхась Фёдаравіч не выйшаў, у 1942 году яго расстралялі.

Кацярына Іванаўна і Міша працавалі па гаспадарцы ў немкі. Як ім абодвум удалося выжыць на чужыне, інакш як цудам не назавеш. Спачатку сур'ёзна захварэла маці. Міша стаяў на каленях перад ёй і плакаў горкімі слязамі, ужо не спадзеючыся на яе акрыянне. Хлопчык збіраў хлеб для хворай маці, аднойчы яму далі талерку смачнага наварыстага супу. Напэўна, Гасподзь зноў пачуў дзіцячыя маленні і слёзы: маці паднялася на ногі.

На нямецкай чужыне часам сустракаліся дастойныя людзі. У гэтым Мішу прыйшлося яшчэ раз пераканацца, калі сам захварэў на адзёр.

- Цела маё пакрылася болькамі, сам я высах у трэску. Смерць стаяла побач. Сяджу аднойчы з мамай на тратуары. Міма праходзіць нямецкая фраў, паглядзела на мяне і пляснула рукамі: "Божа мой, дзіця памірае!" Што яе заахвоціла мяне ледзь жывога з інфекцыйнай хваробай, якой немцы баяліся як агню, прыцягнуць да лекара, да гэтага часу не разумею, - Міхась Міхайлавіч дзеліцца ўспамінамі.

Адзін шэры дзень на чужыне змяняўся іншым. Немка пагадзілася іх узяць да сябе. І вось аднойчы на ​​кухні дыктар радыё агучыў паведамленне, якое аказалася выратавальным. Гаспадыня і Кацярына Іванаўна, якія знаходзіліся ў той момант на кухні, адначасова пачалі плакаць. Адна жанчына плакала ад гора і нявызначанасці, другая - ад радасці і блізкай свабоды. Гэта было паведамленне аб перамозе Савецкай Арміі і поўнай капітуляцыі Нямеччыны.

- Праз некалькі дзён гаспадыня правяла нас на вакзал і нават купіла білет. Там жа сустрэлі нямецкага салдата Фрыца, знаёмага яшчэ па нашых родных Борках. Ён таксама аказаўся чалавекам нядрэнным, пачаставаў нас пірагом. Дадому дабіраліся з прыгодамі і доўга, ехаць прыйшлося нават на павозцы. Але гэты шлях нам не быў у цяжар, ​​таму што ехалі дадому, – працягвае апавяданне Міхась Міхайлавіч. – З Беластока дабраліся да Ваўкавыска, а потым прыехалі ў Пацэвічы да бабулі.

Ён скончыў сем класаў з адзнакай. Пабудавалі дом. У 1957 годзе яны пераехалі ў Левыя Масты. У 1959 годзе Міхаіл Кучэўскі ажаніўся.

З 1954 па 1957 год ён працаваў у мясцовым калгасе. У 1957 годзе ўладкаваўся на працу ў Правамастоўскі сельсавет на пасаду начальніка ваенна-ўліковага стала. Пазней быў пераведзены на пасаду рахункавода-касіра, працаваў кладаўшчыком і лесніком. У 1962 годзе Міхаіл Кучэўскі з'ехаў у Пугачоўск Саратаўскай вобласці, дзе скончыў прафесійнае вучылішча. Вярнуўшыся дадому, уладкаваўся ў Мастоўскую аўтабазу на пасаду шафёра. Таксама працаваў на трактарна-рамонтным заводзе. У 1998 годзе пайшоў на заслужаны адпачынак.

Міхась Міхайлавіч з жонкай Марыяй Станіславаўнай выгадавалі сына і дваіх дачок, дачакаліся ўнукаў і, нягледзячы на ​​жыццёвыя нягоды і нягоды, здолелі захаваць каханне, павага сябар да сябра і невычэрпны аптымізм.

Міхася Міхайлавіча часта запрашаюць выступіць на святочных мітынгах. Калі ён чытае свае немудрагелістыя радкі аб выпакутаваны ў дзяцінстве, голас яго заўсёды дрыжыць, а прысутныя ледзь стрымліваюць слёзы...