De smaragden tafel

 De Smaragden Tafel is een korte, cryptische tekst die een bron van inspiratie vormde voor de alchemisten. Volgens een populaire legende werd hij geschreven door de mythische Hermes Trismegistus, maar er zijn nog andere verhalen over de oorsprong in omloop. Of de Smaragden Tafel een product is uit de oudheid, of is geschreven in de vroege Middeleeuwen, is nog steeds niet uitgemaakt. De bekendste uitspraak die op deze tekst teruggaat, is "Zo boven, zo beneden", die een echo vindt in de opvattingen van zowel de alchemie, de magie als de astrologie. Deze drie 'oude wetenschappen' gaan immers uit van de eenheid en verbondenheid der dingen boven (de macrokosmos ) en beneden (de microkosmos - onze aarde en het leven op aarde). De iconografie van bijvoorbeeld de Rider-Waite tarotkaart De Magiër lijkt ook geïnspireerd te zijn op de Smaragden Tafel.

Een Arabische versie van de tekst is al te vinden in de werken van Jabir ibn Hayyan en dateert uit de 8e eeuw. Vertaald vanuit het Arabisch naar het Latijn werd hij in het middeleeuwse Europa vele keren herdrukt. Zo werd het een van de invloedrijkste teksten uit de hermetische traditie. In de alchemie wordt de Smaragden Tafel beschouwd als een 'sleuteltekst' om alle volgende alchemistische geschriften te kunnen begrijpen.

Interpretatie

Zoals met veel mystieke teksten het geval is, zijn ook hier meerdere interpretaties mogelijk. De meest voor de hand liggende interpretatie is dat het gaat om een beschrijving van de samenhang tussen 'boven' (de macrokosmos) en 'beneden' (de microkosmos). Compacter uitgedrukt: "Zo boven, zo beneden". De tekst gaat blijkbaar over een enkel bewustzijn waar al het andere uit voortspruit en alles doordringt, te vergelijken met de anima mundi of wereldziel.

De scheppingsmythe doet denken aan die van Oud-Egypte. Ra, gesymboliseerd door de Zon, vertelt de namen van de schepping aan Thoth, gesymboliseerd door de Maan en door die woorden uit te spreken brengt deze ze tot bestaan. De wind is dan de godin Noet, de 'voedster' is de aarde, de god Geb.

Tezelfdertijd kan het ook opgevat worden als de alchemistische allegorie van de chemische bruiloft van de Zon en de Maan, waarbij Sol goud en het mannelijke principe en Luna zilver en het vrouwelijke principe representeert. Het hele beschreven alchemistische proces is dan een spirituele transformatie, 'het ene' is de Steen der Wijzen, de 'aarde' is de prima materia. het opstijgen van de aarde naar de hemel is het resultaat van het distillatieproces, waarbij stoom (geest) vrijkomt, die vervolgens weer naar aarde terugkeert in een gesublimeerde vorm.

(Opmerking: deze tekst publiceerde ik eerder onder mijn account J.G.G. op Wikipedia)