الْحَمْدُ ِللهِ وَحْدَهُ وَالصَّلاَةُ وَالسَّلاَمُ عَلَى مَنْ لاَ نَبِيَّ بَعْدَهُ

İmam Nesei Rahmetullahi Aleyh

Adı Ahmed bin Suayb bin Ali bin Bahr bin Sinân bin Dinar Ebu Abdurrahman’dır Horasan’da Nesâ denilen şehirde dünyaya gelmiştir.

Doğum tarihinin Hicri 214 veya 215 yılında olduğu konusunda ihtilâf vardır. İmam Suyuti (Rahmetullahi Aleyh) ise Hicri 225 olduğunu söylemiştir.

Nesei on beş yaşında iken hadis öğrenmeye yöneltmiştir. İlk hadis derslerini, Enes bin Malik (Radiyallahu Anh) dâhil pek çok hadis otoritesine talebelik yapmış olan büyük muhaddis Kuteybe bin Saîd (Rahmetullahi Aleyh)’den aldı. Bu zatın yanında kaldığı on dört aylık sürenin feyzini ömrü boyunca taşıdı.

Nesei’nin asrı, büyük muhaddislerin var olduğu ve hadis öğrenmek için uzun seyahatlerin yapıldığı bir dönemdir. Nesei’de bu seyahatlere katıldı. Büyük muhaddislerden ilim aldı, ilim verdi. İstişarelerde bulundu. İlmi ve fazileti ile tanındı. Hadisteki yetkisiyle şöhret buldu. Hadis öğrenme ve öğretme yolunda yaptığı yolculuklar, ölümüne kadar kesintisiz devam etti. Parmakla gösterilir bir hale geldi. Yerine göre bir öğrenci, yerine göre Allah yolunda gazaya çıkmış bir mücahid ve yerine göre mücahidlerin öğretmenliğini yaptı. Hadis âlimlerinden Me’mûn el-Misrî söyle anlatır:

“Nesei ile beraber Tarsus’a gittik. İmamlardan Abdullah bin Ahmed bin Hanbel, Muhammed bin İbrahim, Ebul-Âzân ve Keylece gibi âlimler toplandı. Kendileri adına, hadis şeyhlerine karşı ilmî münazarada bulunacak birini seçme konusunda istişarede bulundular ve bu iş için Ebu Abdurrahman en-Nesei’yi seçme konusunda ittifak ettiler.”

Zehebî Tarihu’l-İslâm: 2/179

Nesei bir taraftan seyahat ederken, bir taraftan da bulduğu muhaddisden hadis alıyor. İsteklisine de bunları öğretiyordu. Nesei’nin kendilerinden hadis ve ilim aldığı hocalarından bazıları şunlardır:

Kuteybe bin Saîd,

İshak bin Râhûye,

Yûnus bin Abdu’l-A’lâ,

Muhammed bin Bessâr,

Mahmûd bin Gaylân,

Hişâm bin Ammâr,

Ebû Davûd, Süleyman bin el-Eş’aş,

Osman bin Ebî Şeybe,

İsâ bin Hammad...

Nesei, kendi akranından ilim ve hadis almaktan çekinmezdi. Mesela:

Ebû, Davûd es-Siciştani,

Abdullah bin Ahmed bin Hanbel,

Süleyman bin Seyf el-Harrânî ve

Süleyman Eyyub el-Esedi, kendilerinden hadis alıp rivayet ettiği akranlarıdır.

Nesei ayrıca birçok öğrenci yetiştirmiştir. Başta Sünen isimli eserini rivayet edenler içerisinde bulunan oğlu Abdulkerim olmak üzere ileri gelen talebelerinden bazıları da şunlardır:

Ali bin Ebû Câfer et-Tahavî,

Ebû Bişr ed-Dûlâbî,

Ebû Avane,

İbni Hibbân el-Büstî,

Ebû Bekir bin el-Haddâd,

Ebû Câfer el-Akilî,

Ebû Ali en-Nisâburî,

Ebu’l-Kasım et-Taberânî,

Kasım bin Sâbit es-Serkastî…

İmam Nesei, Safiî mezhebine bağlı olmasına rağmen mutlak müctehid mertebesinde idi. Hadisçiler arasında üçüncü yüz yılın müceddidi sayılmıştır. İbni Kesir bu konuda söyle der:

“Yazmış olduğu eserlerden anlaşılıyor ki hıfzı sağlam, doğruluğu kesin, imanı güçlü, ilim ve irfanı geniş birisi idi.”

İbni Kesir el-Bidâye ve’n-Nihâye: 11/123

Hadis rivayetinde çok titizdi. Hattâ bu konuda Müslim’den daha sağlam olduğunu söyleyenler vardır. İmam Zehebi onu Müslim, Ebû Davûd, Tirmizi ğibi hadis otoritelerinden önde sayar ve söyle derdi:

“Nesei, Buhârî ve Ebû Zur’a ayarındadır.”

Sa’d bin Ali ez-Zencânî, İmam Nesei’nin hadis kabul ve rivayetindeki şartlarının Buhari ve Müslim’den daha da ağır olduğunu söylerdi.

İmam Nesei’nin Eserlerinden Bazıları Şunlardır:

1-es-Sünen: Meşhur hadis kitabıdır. Buna “el-Mücteba” da denir.

2-el-Künâ: Ravileri künyelerine göre ve harf sırasıyla yazan bir eserdir.

3-ed-Duafâ vel-Metrûkîn: Zayıf ve terkedilmesi gereken ravileri yazan bir eserdir.

4-et-Temyiz: Suyûtî’nin ifadesine göre ravîleri birbirinden ayıran özellikleri zikreder.

5-el-Mu’cem: Nesei’nin hocalarını yazar.

6-Kitabu’t-Tabakât: Nesei’nin zamanına kadar geçen ravileri, rivayetlerini, hallerini, tabaka tabaka anlatan bir eserdir.

7-el-Cerh ve’t-Ta’dil.

8-Tefsiru’l-Kur’an’ıl-Kerim.

9-el-Cum’a.

10-Müsned-i Ali bin Ebi Talib

11-Amelu’l-Yevm ve’l-Leyle.

İmam Nesei heybetli yapılı, güzel ve nurlu yüzlü, sıhhatli bir şahıstı. Cihada iştirakı severdi. Davud (Aleyhisselam)’ın orucuna devam ederdi. Gece ibadetinden, teheccüdden hiç geri kalmazdı. Humus’ta yaptığı kadılıktan herkes hoşnut kalmıştı. Ömrünün son zamanlarını Mısır’da, hadis ve ilim öğreterek geçirmişti. Hacc için oradan çıktı. Şam’a uğradı. Şam’da Umeyye mescidinde münazaralara katıldı. Kendisine Umeyye hanedanı ile ilgili sorular soruldu. İmam Darekutni’nin ifadesine göre, orada rahatsızlandı. Kendisini deve sırtında Hicâz toprağına yetiştirmelerini istedi. İsteğini yerine getirdiler. 303 yılının Şaban ayında Mekke’de vefat etti ve Safa ile Merve arasına gömüldü.

Zehebi Tezkiretu’l-Huffâz: 2/698

Nesei’nin Süneni elli bir kitab’a ayrılmış olup her kitap çeşitli bablardan meydana gelmiştir. Diğer hadis kitaplarında bulunmayan:

Kitabu’l-İhbâs,

Kitabu’n-Nuhl,

Kitabu’r-Rukba ve

Kitabu’l-Umra gibi konuları içeren bölümler Nesei’nin süneninde mevcuttur. Ayrıca diğer hadis kitaplarında bulunan:

Kitabu’l-Fiten,

Kitabu’l-Kıyame,

Kitabu’l-Merakıb ve

Kitabu’t-Tefsîrde Nesei’de mevcut değildir.