Lubiąż kościół klasztorny Najświętszej Marii Panny

LUBIĄŻ - gmina Wołów

Kościół klasztorny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny

Obecna, orientowana budowla założona została na planie wydłużonego prostokąta. Wzniesiono ją z cegły i piaskowca, użytego do elementów konstrukcyjnych i detali dekoracyjnych Jest to trójnawowa bazylika z transeptem, nie występującym poza zarys obejścia, otaczającego trójprzęsłowe, prostokątne prezbiterium oraz z sześcioprzęsłowym korpusem od zachodu Nawę główną nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe, wsparte na narożnych służkach o kielichowych kapitelach i profilowanych bazach, zaś nawy boczne i obejście - sklepienia krzyżowe, wsparte na przyściennych pilastrach. Bogate kamienne manswerki zdobią okna nawy głównej i prezbiterium. Nawy boczne i obejście oświetlają półkoliście zamknięte okna barokowe. Obecnie, w trakcie badań, odsłonięto spod tynków pierwotne, ostrołukowa okna z zachowanymi śladami zniszczonego, dwuosiowego podziału i bogatych kamiennych rozet. Krzyżową bryłę kościoła akcentują trójkątne szczyty prezbiterium i ramion transeptu oraz proste szkarpy, ujmujące nawę środkową korpusu. Skrzyżowanie dwuspadowych dachów podkreśla sygnaturka z barokowym hełmem z 1656 roku. Przed pierwotną gotycka fasadę zachodnią, z dużym ostrołukowym oknem i dwuosiowym i portalem wejściowym, dostawiono w trakcie przebudowy barokowej przedsionek, przechodzący w dwuwieżową elewację. Pionowo jej trójosiowość akcentują zdwojone pilastry, rozdzielone profilowanymi belkowaniami. Całość wieńczy trójkątny przyczółek, ujęty ostatnią kondygnacją wież, przechodzących w wysmukłe, ośmioboczne hełmy z wolutowymi spływami, podtrzymującymi przeźrocza i górną latarnię. Bogate niegdyś wyposażenie wnętrza uległo zniszczeniu w czasie drugiej wojny światowej. Poza przeniesionymi do kościołów w Warszawie zespołami obrazów M. Willmanna, wiszącymi pierwotnie w prezbiterium, transepcie, nawie głównej i nawach bocznych. A także oprócz znajdujących się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu fragmentów rzeźb ołtarzowych i stalli i anielskich, zachowały się następujące obiekty: kamienna romańska piscina z lat 1230-1240, umieszczona przy południowej ścianie prezbiterium w kształcie kolumienki z bogato rzeźbioną głowicą; fragmenty figuralnej polichromii, pochodzącej zapewne z początków XVII wieku na wschodnich ścianach prezbiterium; trzy płyty nagrobne z początków XIV wieku osadzone w posadzce prezbiterium, obecnie częściowo uszkodzone. Należą one do wspólnego typu z frontalnym przedstawieniem stojącej postaci zmarłego w ujętej ostrołukiem arkadzie, otoczonej na obwodzie prostokątną ramą z napisem. Postacie, elementy dekoracyjne i litery napisu odlano z brązu wtopionego w płyty piaskowca. Oszczędny rysunek głębokich rytów w płycie brązowej podkreśla linearyzm modelunku postaci, przedstawiających kolejno: pierwsza - fundatora opactwa, księcia Bolesława I Wysokiego ubranego w strój rycerski, druga - księcia Przemysława Ścinawskiego, również w stroju rycerskim, trzecia - księcia Konrada Żagańskiego, kanonika wrocławskiego w stroju duchownego, czwarta, podobna do nich stylowo płyta nagrobna rycerza Marcina Bożywoja umieszczona została w obejściu, obok wejścia do Kaplicy Książęcej, ostatnia z zachowanych - późnorenesansowa płyta nagrobna opata lubiąskiego - Mateusza Rudolfa z Hennersdorfu, wykonana z czerwonego marmuru, z przedstawieniem postaci zmarłego w postawie stojącej w stroju pontyfikalnym znajduje się na południowej ścianie obejścia. Zachowały się również, zamykające ciągi naw bocznych, wspaniałe, kute kraty ze spiralnymi motywami wici roślinnych z 1701 roku. Wschodnie narożniki obejścia akcentują wysokie kopuły z latarniami, ozdobione dekoracją stiukową, tworzącą ramy dla medalionów z malowidłami pędzla M.Willmanna, przedstawiającymi sceny z życia założycieli zakonu cystersów: świętego Benedykta i świętego Bernarda z Clairvaux. Do północnego ramienia obejścia przytyka nagrobna Kaplica Książęca fundacji księcia legnickiego Bolesława III. Kaplica Loretańska dostawiona około 1710 roku, od 1810 roku użytkowana jako zakrystia, zajmuje dolną część północnego ramienia transeptu. Zbudowana na wydłużonym prostokącie nakryta jest sklepieniem kolebkowym. Elewacje zewnętrzne rozdzielają kolumny na postumentach, akcentujące pola z półkolistymi wnękami, ozdobionymi rzeźbami czterech ewangelistów i króla Dawida.