Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΑΓΩΝΙΣΤΙΚΟ ΑΘΛΗΤΙΣΜΟ

Η συμμετοχή στον αγωνιστικό αθλητισμό, δημιουργεί διάφορες υποχρεώσεις στην Οικογένεια, η οποία ενώ στην αρχή φαίνεται να διασκεδάζει με το γεγονός, εάν όχι και να αυτοκολακεύεται, στη συνέχεια συνειδητοποιεί ότι απαιτούνται προσπάθειες και κόποι, καθώς και η υιοθέτηση ανάλογης προετοιμασίας και συμμετοχής στην αθλητική διαδικασία.

Συχνά η Οικογένεια αδυνατεί να παίξει τον κατάλληλο ρόλο του «μεταφορέα και υποστηρικτή», με αποτέλεσμα να περιορίζονται η χαρά της συμμετοχής και η πρόοδος της αθλητικής επίδοσης. Άμεση συνέπεια των παραπάνω σε συνδυασμό με την κόπωση και τις συνεχώς αυξανόμενες απαιτήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η πρώιμη απομάκρυνση των παιδιών από τον αγωνιστικό αθλητισμό αλλά και τις περισσότερες φορές και από τα γήπεδα.

Η εγκατάλειψη των αθλητικών χώρων δεν αποτελεί υποχρεωτικά αρνητικό φαινόμενο. Αρνητικό είναι το γεγονός ότι συχνά η αποχώρηση συνοδεύεται από το αίσθημα της απογοήτευσης και ότι το αποτέλεσμα που παράγεται στο χαρακτήρα και τις λειτουργίες του παιδιού είναι υποδεέστερο των ενεργειών που καταβάλλονται από προπονητή, οικογένεια και τον ίδιο τον αθλητή.

Οι στόχοι της οργανωμένης άθλησης στη νεαρή ηλικία κατατάσσονται σε σωματικούς, κοινωνικούς και ψυχολογικούς.

Η μαζική συμμετοχή αυξάνει τον ρόλο του αθλητικού φορέα και καθιστά τον αμεσότερο εκφραστή του, τον προπονητή σημαντικό πρόσωπο στη ζωή αλλά και στη γενικότερη αγωγή του νεαρού αθλητή.

Είναι γνωστό ότι οι ενέργειες του δασκάλου έχουν παιδαγωγική επίδραση μόνον όταν το παιδί δέχεται την επίδραση και την αξιοποιεί, διαφορετικά υπάρχει απλώς απόπειρα και όχι παιδαγωγική επίδραση.

Η διαφορά του αγωνιστικού αθλητισμού από τον αθλητισμό στα πρώτα βήματα (τμήματα υποδομής) έγκειται στην ύπαρξη του αποτελέσματος. Η αναγωγή όμως του αποτελέσματος ως κύριου στόχου επιδρά αρνητικά τόσο στον αθλητή και στον προπονητή όσο και στην οικογένεια.

Από την άλλη, η επιμονή στην ανάπτυξη ορισμένων παραγόντων που σιγουρεύουν περισσότερο το αποτέλεσμα στην παιδική ηλικία και η μη ισομερής προπόνηση για την ανάπτυξη όλων των παραγόντων της αθλητικής επίδοσης επιδρά περιοριστικά στη μελλοντική εξέλιξη του αθλητή

Η ενεργητική συμμετοχή των γονέων και πιθανά και των υπολοίπων μελών της οικογένειας και η συνεργασία αθλητή - προπονητή - οικογένειας - διοίκησης είναι καθοριστική για την επίτευξη των στόχων του αγωνιστικού αθλητισμού.

Ο «ιδανικός» ρόλος της Οικογένειας στον αγωνιστικό αθλητισμό οριοθετείται σε τρεις κατευθύνσεις.

1. Ρόλος μεταφορέα. Η μεταφορά από και προς τους χώρους διεξαγωγής της προπόνησης και του αγώνα αποτελεί την πιο απλή και συνηθισμένη αλλά και κουραστική υποχρέωση. Αποτελεί σοβαρή λειτουργία, η μη σωστή υλοποίηση της οποίας μπορεί να μην επιτρέψει την εφαρμογή των άλλων δύο.

2. Ρόλος εξασφάλισης υλικών αγαθών. Στην περίπτωση αυτή γίνεται λόγος για την αγορά εξοπλισμού, εξασφάλιση ειδικής διατροφής και εξόδων μετακίνησης, αποκατάσταση τραυμάτων, καταβολή συνδρομής στο σωματείο.

3. Ρόλος ψυχολογικού υποστηρικτή. Πρόκειται για τον σημαντικότερο από τους ρόλους. Η συμπεριφορά της οικογένειας αποτελεί καθοριστικό παράγοντα επηρεασμού της προσωπικότητας του αθλητή-παιδιού.

Είναι απαραίτητο η οικογένεια να καλλιεργήσει στο παιδί βασικές προτιμήσεις και αποστροφές, κατάλληλες εσωτερικές διαθέσεις απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, τρόπους συμπεριφοράς και ορθή θεωρία αντιμετώπισης επιτυχιών και αποτυχιών.

Αυτά πρέπει να επιτυγχάνονται με λίγα σχετικά λόγια. Είναι γνωστό ότι οι γονείς διδάσκουν καλύτερα με τη συμπεριφορά τους παρά με την ομιλία, λειτουργία που ταιριάζει καλύτερα στους προπονητές.

Οι γονείς πρέπει να δημιουργήσουν ευχάριστη οικογενειακή ατμόσφαιρα που να εμπνέει αγάπη και όχι φόβο και να δείχνει εμπιστοσύνη στην προσπάθεια και τις ρεαλιστικές δυνατότητες του παιδιού. Η οικογένεια οφείλει να αποτελεί το ήρεμο καταφύγιο στις δύσκολες στιγμές και τον πρόθυμο ακροατή φόβων και προβλημάτων που δημιουργούνται από την αθλητική συμμετοχή.

Η επιτυχής εκπλήρωση του ρόλου της οικογένειας δημιουργεί τις παρακάτω απαιτήσεις.

1. Απόκτηση γνώσεων. Αφορούν τους κανονισμούς του αθλήματος καθώς και βασικές γνώσεις τεχνικής, διατροφής, ιατρικής βοήθειας, ψυχολογίας, επικοινωνίας κ.λ.π.

2. Διάθεση χρόνου και χρημάτων. Η διάθεση είναι τόσο μεγαλύτερη όσο μικρότερη είναι η βοήθεια από το σωματείο, το οποίο τις περισσότερες φορές προσανατολίζεται κυρίως στην πρώτη ομάδα, και όσο μεγαλύτερες είναι οι προσδοκίες από την αθλητική συμμετοχή.

3.Συνεργασία με προπονητή - διοίκηση. Στο πλαίσιο της συνεργασίας επιβάλλεται η τακτική επικοινωνία με τους υπεύθυνους και κυρίως με τον προπονητή, επικοινωνία την οποία ανεξάρτητα από τις προθέσεις και την υποχρέωση του αθλητικού σωματείου πρέπει να ζητήσουν και οι γονείς.

Η ιδανικότερη μορφή συνεργασίας είναι η πραγματοποίηση μιας οργανωμένης συνάντησης των οικογενειών όλων των αθλητών με τους υπεύθυνους στην αρχή της χρονιάς. Εκεί θα αναλυθούν οι αντικειμενικοί στόχοι της άθλησης, οι αγωνιστικοί στόχοι του σωματείου, ο ρόλος του κάθε αθλητή καθώς και οι υποχρεώσεις της οικογένειας.

Παράλληλα, στη διάρκεια της χρονιάς πρέπει να έρχονται σε επαφή σε οποιαδήποτε στιγμή το κρίνουν απαραίτητο.

Η καταλληλότερη στιγμή προσωπικής επικοινωνίας με τον προπονητή είναι μετά τη λήξη της προπόνησης και χωρίς την παρουσία του αθλητή.

Ο γονέας έχει το δικαίωμα να γνωρίζει τα πάντα γύρω από τον ρόλο και τη συμμετοχή του παιδιού του στα πλάνα του σωματείου ή του προπονητή. Για το λόγο αυτό μπορεί να ζητά απαντήσεις και εξηγήσεις για κάθε πλευρά που απασχολεί το παιδί ή την οικογένεια στο πλαίσιο μιας φιλικής και «αμφίδρομης» επικοινωνίας.

Παράλληλα, ο γονέας πρέπει να γνωρίζει ότι δεν έχει το δικαίωμα, ακόμη και σε περίπτωση διαφωνίας, να επιτεθεί ή να προσβάλλει τον προπονητή ή τον υπεύθυνο με λόγια ή πράξεις.

Να γνωρίζει επίσης ότι ο τελευταίος λόγος θα ανήκει πάντα στον προπονητή, ως τον ειδικότερο επί του αντικειμένου.

Συχνότερη αιτία διαφορετικής άποψης μεταξύ γονέων και προπονητή είναι ο βαθμός ικανότητας του παιδιού - αθλητή. Σε τέτοιες περιπτώσεις ελλοχεύει πάντα ο κίνδυνος υποκειμενικής κρίσης κυρίως από πλευράς γονέα.

4. Απόκτηση αθλητικής φιλοσοφίας. Γίνεται λόγος για απόκτηση ειδικών γνώσεων προετοιμασίας και διεξαγωγής της προπόνησης και του αγώνα και ιδιότυπης «συμμετοχής» της οικογένειας στην αθλητική διαδικασία.

Υπάρχουν επίσης αντικειμενικά προβλήματα που δυσχεραίνουν τον επιτυχημένο ρόλο της οικογένειας.

Τα σημαντικότερα είναι:

1. Η έλλειψη γνώσεων και συμμετοχής των γονέων στον αθλητισμό. Η μη ενεργή συμμετοχή των γονέων στον αγωνιστικό αθλητισμό οδηγεί αναπόσπαστα στην απουσία εμπειριών και γνώσεων γύρω από αυτόν. Από την άλλη πλευρά υπάρχει η απόκτηση αποσπασματικών και επιφανειακών γνώσεων μέσω της τηλεόρασης και των αθλητικών εφημερίδων, οι οποίες προέρχονται κατά κανόνα από τον επαγγελματικό αθλητισμό.

2. Η ταύτιση γονέα – παιδιού. Είναι γνωστό ότι όλοι οι γονείς ταυτίζονται με τα παιδιά τους και θέλουν αυτά να διακρίνονται παντού, σε μερικές περιπτώσεις δε αυτά μετατρέπονται σε προέκταση των γονέων τους. Υπάρχουν φορές που οι γονείς εκτιμούν την προσωπική τους αυτό-αξία σε σχέση με την επιτυχία του παιδιού/ών τους. Στην περίπτωση που η οικογενειακή συμπεριφορά εξαρτάται από την διάκριση του αθλητή- παιδιού τότε στον τελευταίο μεταφέρεται πολλαπλάσιο άγχος.

3. Η έλλειψη χρόνου (γονέων και παιδιών). Ένα από τα χαρακτηριστικά της σύγχρονης κοινωνίας της εξειδίκευσης είναι η έλλειψη ουσιαστικού ελεύθερου χρόνου των ενηλίκων. Παράλληλα, οι συνεχώς αυξανόμενες εκπαιδευτικές υποχρεώσεις περιορίζουν από κάποια ηλικία και ύστερα και τον χρόνο των παιδιών.

4. Η δημιουργία ανισορροπιών στην οικογένεια. Πολλές φορές οι καλές αθλητικές επιδόσεις δεν συμβαδίζουν με τις σχολικές. Ακόμα, η προσπάθεια υποστήριξης του παιδιού-αθλητή μπορεί να οδηγήσει στην παραμέληση άλλων παιδιών ή της συζύγου. Τέτοια προβλήματα γίνονται εντονότερα όταν υπάρχουν ήδη προβλήματα συμπεριφοράς εντός της οικογένειας.

Τα παραπάνω προβλήματα δημιουργούν διάφορες συμπεριφορές γονέων, στις εξής πέντε κατηγορίες.

Αδιάφοροι γονείς: Είναι η μεγαλύτερη κατηγορία. Ασχολούνται από λίγο έως καθόλου με την συμμετοχή των παιδιών στο σωματείο και κατά κανόνα απουσιάζουν από προπονήσεις και αγώνες. Η κατηγορία αυτή υποτιμά στην πράξη τα οφέλη της άθλησης και την αντιμετωπίζει ως περιστασιακό χόμπι, το οποίο θα εξασκείται όσο και όταν δεν αποσπά χρόνο από τις σχολικές υποχρεώσεις.

Ορισμένες φορές όμως η αδιαφορία είναι αποτέλεσμα αυξημένων επαγγελματικών υποχρεώσεων, έλλειψης ενημέρωσης για τους στόχους των σωματείων, κλπ.

Απαιτητικοί γονείς: Πρόκειται για το άλλο άκρο συμπεριφοράς. Οι γονείς αυτοί καθιστούν το αποτέλεσμα ως κύριο γεγονός ή / και αυτοσκοπό. Συχνά υπερπροτρέπουν, επιπλήττουν ή κατηγορούν τα παιδιά τους για την απόδοσή τους. Παρόμοια συμπεριφορά δημιουργεί άγχος τόσο στα παιδιά όσο και στους ίδιους, το οποίο οδηγεί στη μείωση των επιδόσεων και συχνά επιταχύνει την αποχώρηση των νέων από τους αθλητικούς χώρους.

Γονείς - «Οπαδοί»: Είναι οι γονείς οι οποίοι ασχολούνται λιγότερο με την εμφάνιση των παιδιών τους και περισσότερο με τη διεξαγωγή του αγώνα ανταλλάσσοντας συνθήματα ή οργανώνοντας την εξέδρα. Σχολιάζουν τις επιδόσεις ή τη συμπεριφορά των παικτών, αντιπάλων, παραγόντων, διαιτητών και συχνά μπλέκουν σε λογομαχίες με κάθε εμπλεκόμενο, ειδικά όταν το αποτέλεσμα δεν είναι, κατά την γνώμη τους, θετικό.

Γονείς – Βοηθοί Προπονητών: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται κατά κανόνα γονείς μετά από μερικά χρόνια ενασχόλησης με τον αθλητισμό. Οι βοηθοί προπονητών δίνουν οδηγίες στο γήπεδο, στην προπόνηση, στο σπίτι ή στο δρόμο προς και από το γήπεδο (όπως και οι απαιτητικοί). Τις περισσότερες φορές δημιουργούν σύγχυση στον αθλητή, αποσυντονίζουν την ομάδα, ειδικά εάν υπάρχουν και άλλοι γονείς της ίδιας κατηγορίας και διαταράσσουν τις σχέσεις με τους κανονικούς προπονητές.

Προστατευτικοί γονείς: Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται κατά κανόνα οι μητέρες και ακολουθούν οι γιαγιάδες / παππούδες. Ανησυχούν για τις επιπτώσεις από την ένταση των προπονήσεων, την επίδραση των καιρικών συνθηκών, τη διάρκεια του αγώνα, την επικινδυνότητα του αθλήματος και, συχνά, προειδοποιούν ότι θα αποσύρουν τα παιδιά τους. Ακόμα και εάν δεν την υλοποιήσουν, συμβάλλουν στην πραγματοποίηση πολλών απουσιών και στην καταβολή μειωμένης προσπάθειας.

Οι κατηγορίες αυτές είναι σε κάποιο βαθμό αυθαίρετες και, συχνά, παρατηρούνται σε πολλούς γονείς χαρακτηριστικά γνωρίσματα από περισσότερες της μιας κατηγορίας καθώς και του ιδανικού ρόλου, αναλόγως και του μορφωτικού, κοινωνικού και οικονομικού επιπέδου τους. Επίσης, οι γονείς ή ξεχωριστά μέλη της οικογένειας τείνουν να περνούν από τη μια στην άλλη κατηγορία, αναλόγως των επιδόσεων και της ηλικίας του παιδιού τους.

Συμπερασματικά, οι σκοποί της οικογένειας και του αθλητικού σωματείου μέσω του οποίου το παιδί - αθλητής συμμετέχει στον αγωνιστικό αθλητισμό είναι κοινοί και αφορούν πρώτα την αγωγή και την οικοδόμηση του χαρακτήρα του και κατόπιν το αθλητικό αποτέλεσμα. Η επιτυχία των παραπάνω εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το συντονισμό των δραστηριοτήτων τους και από την αναγνώριση και εκπλήρωση του ρόλου και των υποχρεώσεων της οικογένειας.