महाभारतम्-12-शांतिपर्व-216
1।। 12-216-10 कन्यसीं कनीयसीम्।। 12-216-11 निगृह्णीयाच्चलं मन इति ध. पाठः।। 12-216-12 रजो रागः।। 12-216-20 सिरानाड्यस्तासां जालैः।। 12-216-21...
१४ KB (१२० शब्दाः) - ०६:२२, २२ जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः १४
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्) दयानन्दसरस्वती युञ्जते मन इत्यस्य गोतम ऋषिः। सविता देवता। स्वराडार्षी जगती छन्दः। निषादः स्वरः॥ अथ योगीश्वरगुणा...
८ KB (३४९ शब्दाः) - ०९:२१, २ डिसेम्बर् २०१८
अग्निपुराणम्/अध्यायः १७
स्मृता । अहङ्कारात्तामसात्तु तैजसानी न्द्रियाणि च ।। ५ ।। वैकारिका दशदेवा मन एकादशेन्द्रियम्। ततः स्वयम्भूर्भगवान् सिसृक्षुर्विविधाः प्रजाः ।। ६ ।। अप...
४ KB (१६० शब्दाः) - ०९:१७, १९ जनवरी २०१६
महाभारतम्-12-शांतिपर्व-197
क्षयिणम्। याता यास्यसि। याता गताः।। 12-197-16 अनिमित्तमजन्यम्। यज्जप्ये मे रमतां मन इति।। 12-197-20 दर्शयामास आत्मानं दर्शितवान्।। 12-197-24 बहुदुःखसुखमिति झ...
४८ KB (२०७ शब्दाः) - ०१:३६, ३ फेब्रवरी २०२२
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः १५
अग्नि, वायु आदि पदार्थों के निमित्त से जगने के समय वा दूसरे जन्म में प्रसिद्ध मन आदि इन्द्रियों को प्राप्त होते हैं, इस विषय का उपदेश अगले मन्त्र में किया...
१२ KB (५६० शब्दाः) - ०४:१९, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ५३
अतिपादनिचृद्गायत्री छन्दः। षड्जः स्वरः॥ अथ मनसो लक्षणमुपदिश्यते॥ इसके आगे मन के लक्षण का उपदेश अगले मन्त्र में किया है॥ मनो॒ न्वाह्वा॑महे नाराश॒ꣳसेन॒ स्तोमे॑न।...
६ KB (२३७ शब्दाः) - ००:२८, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ४५
(यत्सभायाम्) विद्वान् लोग जिस सभा की सेवा करते हों और (यत्) (इन्द्रिये) योगी लोग जिस मन वा श्रोत्रादिकों की सेवा करते हों, उसमें स्थिर हो के जो (एनः) पाप वा अधर्म...
७ KB (३०३ शब्दाः) - १८:१९, १ डिसेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं ५.८१
ऋग्वेदः - मण्डल ५ श्यावाश्व आत्रेयः युञ्जते मन उत युञ्जते धियो विप्रा विप्रस्य बृहतो विपश्चितः । वि होत्रा दधे वयुनाविदेक इन्मही देवस्य सवितुः परिष्टुतिः...
१७ KB (७५१ शब्दाः) - २३:१४, २१ जनवरी २०२०
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ४८
कराने वा (निचेरुः) निरन्तर विद्या का संग्रह करने वाला (देवैः) प्रकाशस्वरूप मन आदि इन्द्रियों से (देवकृतम्) किया वा (मर्त्यैः) मरणधर्मवाले (मर्त्यकृतम्)...
१० KB (३९९ शब्दाः) - १८:२४, १ डिसेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं १.२६
यणादिपरस्य लोपः; पूर्वस्य उकारस्य गुणश्च । अवादेशः । आमन्त्रितनिघातः । मन्मभिः । ‘मन ज्ञाने'। अन्येभ्योऽपि दृश्यन्ते' इति मनिन्प्रत्ययः । नित्त्वादाद्युदात्तत्वम्।...
२९ KB (१,३२६ शब्दाः) - ०३:१३, २५ जुलै २०१९
ऋभुगीता २
३३॥ मन एव जगत्सर्वं मन एव महारिपुः। मन एव हि संसारो मन एव जगत्त्रयम्॥२.३४॥ मन एव महद्दुःखं मन एव जरादिकम्। मन एव हि कालश्च मन एव मलं तथा॥२.३५॥ मन एव हि...
२२ KB (८७८ शब्दाः) - १२:१०, १६ जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः १३
पदार्थः— (जूतिः) अपने वेग से सब जगह जाने वाला (मनः) विचारवान् ज्ञान का साधन मेरा मन (आज्यस्य) यज्ञ की सामग्री का (जुषताम्) सेवन करे (बृहस्पतिः) बड़े-बड़े जो प्रकृति...
१२ KB (५४४ शब्दाः) - ०९:५४, २१ नवेम्बर् २०१८
रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ९०
किमिहागमने कार्य्यं तव राज्यं प्रशासत: । एतदाचक्ष्व मे सर्वं नहि मे शुद्ध्यते मन: ।। २.९०.१० ।। सुषुवे यममित्रघ्नं कौसल्या नन्दवर्द्धनम् । भ्रात्रा सह सभार्यो...
७ KB (३१५ शब्दाः) - १२:२८, १७ जुलै २०२१
अग्निपुराणम्/अध्यायः १५५
कुर्यादन्तर्जलं जपं ॥१५५.००८ तत्राघमर्षणं सूक्तं द्रुपदां वा तथा जपेत् ।१५५.००९ युञ्जते मन इत्येवं सूक्तं सूक्तं वाप्यथ पौरुषं ॥१५५.००९ गायत्रीं तु विशेषेण अघमर्षणसूक्तके...
१० KB (४९८ शब्दाः) - २२:४०, ११ नवेम्बर् २०१७
महाभारतम्-14-आश्वमेधिकपर्व-022
गत्वा भूतात्मानमपृच्छताम्। आवयोः श्रेष्ठमाचक्ष्व च्छिन्धि नौ संशयं विभो।। 14 मन इत्येवि भगवांस्तदा प्राह सरस्वतीम्। अहं वै कामधुक्तुभ्यमिति तं प्राह वागथ।।...
८ KB (३१० शब्दाः) - २३:४६, ७ जुलै २०१९
मत्स्यपुराणम्/अध्यायः ३
रूपञ्च रसोगन्धश्च पञ्चमः। उत्सर्गानन्दनादान गत्यालापाश्च तत्क्रियाः।। ३.२० ।। मन एकादशं तेषां कर्म्मबुद्धिगुणान्वितम्। इन्द्रियावयवाः सूक्ष्मास्तस्य मूर्तिमनीषिणः।।...
१२ KB (४८२ शब्दाः) - ०७:५९, १६ जनवरी २०१६
अग्निपुराणम्/अध्यायः ३३९
स्मृतः । स चानुभूयते चात्र भवत्युत निरुच्यते ।। ३३९.४५ ।। मनोव्यापारभूयिष्ठो मन आरम्भ उच्यते । द्विविधः पौरुषस्त्रैण ईट्टशोऽपि प्रसिध्यति ।। ३३९.४६ ।। शोभा...
१४ KB (५०१ शब्दाः) - १०:३१, १९ जनवरी २०१६
ऋग्वेदः सूक्तं १.७६
इत्येतदपि दुर्घटमेवेति भावः । उपगमनादिकं तावदास्तां तस्य सर्वस्य साधनभूतं मन एवास्माकं दुर्लभमित्याह केनेति । हे अग्ने “ते तुभ्यं “केन “मनसा कीदृश्या बुद्ध्या...
२१ KB (९८५ शब्दाः) - १४:०८, २५ जुलै २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.१३८
स्तोत्रमस्य न तन्दते । अर्चामि सुम्नयन्नहमन्त्यूतिं मयोभुवम् । विश्वस्य यो मन आयुयुवे मखो देव आयुयुवे मखः ॥१॥ प्र हि त्वा पूषन्नजिरं न यामनि स्तोमेभिः कृण्व...
२२ KB (९९८ शब्दाः) - ०७:३२, २५ जुलै २०२०
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः २३
वेगवान् (अर्वा) चालाक घोड़ा (देवद्रीचा) विद्वानों को प्राप्त होते हुए (मनसा) मन से (शसनम्) जिसमें हिंसा होती है, उस युद्ध को (उप, प्र, अगात्) अच्छे प्रकार...
६ KB (२५३ शब्दाः) - १५:०८, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः १४
गुणों से युक्त होवें, जैसे इस संसार के बीच वायु और सूर्य के आकर्षणों से बन्धन हैं, वैसे ही परस्पर शरीर, वाणी, मन के आकर्षणों से प्रेम के बन्धन करें॥१४॥...
७ KB (२५९ शब्दाः) - १४:५३, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ५४
विराड् गायत्री छन्दः। षड्जः स्वरः॥ पुनस्तन्मनः कीदृशमित्युपदिश्यते॥ फिर वह मन कैसा है, इस विषय का उपदेश अगले मन्त्र में किया है॥ आ न॑ऽएतु॒ मनः॒ पुनः॒ क्रत्वे॒...
६ KB (२७१ शब्दाः) - ००:२९, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः ४३
वा वेग वाले अग्न्यादि पदार्थों को (पुरः) आगे (नयति) चलाता है, जिन का (मनः) मन अच्छा शिक्षित (रश्मयः) लगाम की रस्सी वा किरण हस्तगत हैं (पश्चात्) पीछे से...
७ KB (२७४ शब्दाः) - १७:०५, ३० नवेम्बर् २०१८
वायुपुराणम्/पूर्वार्धम्/अध्यायः १३
चेन्द्रियाणि स्युः भवन्ति न भवन्ति च ।। १३.१६ ।। शब्दः स्पर्शो रसो गन्धो रूपं चैव मन स्तथा। प्रवर्त्तन्तेऽस्य चेच्छातो न भवन्ति तथेच्छया ।। १३.१७ ।। न जायते न...
७ KB (३०२ शब्दाः) - ०१:३०, २५ मे २०२१
कूर्मपुराणम्-उत्तरभागः/अष्टमोऽध्यायः
। अनन्तशक्तिश्च विभोर्विदित्वा षडाहुरङ्गानि महेश्वरस्य ॥ ८.१३ तन्मात्राणि मन आत्मा च तानि सूक्ष्माण्याहुः सप्ततत्त्वात्मकानि । या सा हेतुः प्रकृतिः सा...
५ KB (२४५ शब्दाः) - ११:५२, १६ जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः १५
होवें॥१५॥ भावार्थः—इस मन्त्र में वाचकलुप्तोपमालङ्कार है। हे मनुष्यो! आत्मा, मन और शरीर में ब्रह्मचर्य के साथ विद्याओं में नियत होके विद्या और सुशिक्षा का...
७ KB (२८२ शब्दाः) - १४:५६, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः २०
अग्निप्रयुक्त यान पर बैठ के चलाने वाली होवे राजा (अस्य) इसके (पादाः) पग (मनोजवाः) मन के तुल्य वेग वाले हों अर्थात् पग का चलना काम विमानादि से लेवे (देवाः) विद्वान्...
८ KB (३०५ शब्दाः) - १५:०२, ३० नवेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं ९.३५
“विश्वः सर्वः “जनः मनुष्यो यजमानः “यस्य सोमस्य “व्रते कर्मणि “दाधार धारयति मन इति शेषः । कीदृशस्य । “धर्मणः कर्मणः “पतेः पालकस्य “पुनानस्य पूयमानस्य “प्रभूवसोः...
१० KB (४३५ शब्दाः) - ०२:३९, ३ आगस्ट् २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ५५
देवता। निचृद्गायत्री छन्दः। षड्जः स्वरः॥ पुनर्मनः शब्देन बुद्धिरुपदिश्यते॥ फिर मन शब्द से बुद्धि का उपदेश अगले मन्त्र में किया है॥ पुन॑र्नः पितरो॒ मनो॒ ददा॑तु॒...
७ KB (२९९ शब्दाः) - ००:३१, २ डिसेम्बर् २०१८
कूर्मपुराणम्-उत्तरभागः/तृतीयोऽध्यायः
प्रोच्यते भगवान् प्राणः सर्वज्ञः पुरुषोत्तमः ॥ ३.१७ सर्वेन्द्रियेभ्यः परमं मन आहुर्मनीषिणः । मनसश्चाप्यहंकारमहंकारान्महान् परः ॥ ३.१८ महतः परमव्यक्तमव्यक्तात्...
६ KB (२७२ शब्दाः) - ११:५२, १६ जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/मन्त्रः १२
(यज्ञपतिम्) यज्ञस्यानुष्ठातारं स्वामिनम् (सुधातुम्) शोभना धातवः शरीरस्था मन-आदयः सुवर्णादयो वा यस्य तम् (यज्ञपतिम्) यज्ञस्य कामयितारम् (देवयुवम्) देवान्...
१३ KB (६२६ शब्दाः) - १६:१५, २६ नवेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं १०.५८
पुनस्तस्मिन्प्रवेशनार्थमिदं सूक्तं दृष्ट्वाजपन् । अतस्तेऽस्यर्षयः । प्रतिपाद्यत्वादावर्तमानं मन एव देवता। तथा चानुक्रान्तं -- यत्त इति द्वादशर्चमानुष्टुभं मनआवर्तनं जेपुः'...
१६ KB (८४० शब्दाः) - ००:५७, २३ मे २०१९
बालकाण्ड ५
गाए ॥ हरि अवतार हेतु जेहि होई । इदमित्थं कहि जाइ न सोई ॥ राम अतर्क्य बुद्धि मन बानी । मत हमार अस सुनहि सयानी ॥ तदपि संत मुनि बेद पुराना । जस कछु कहहिं स्वमति...
१४ KB (१,००३ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ०९७
नानाचारनभोभागपुरपत्तनरूपया । मन्ये विततयाकृत्या मन एव विजृम्भते ।। ५ एवं स्थिते शरीरौघस्तृणकाष्ठलतोपमः । तद्विचारणया कोऽर्थो विचार्यं मन एव नः ।। ६ तेनेदं सर्वमाभोगि जगदित्याकुलं...
७ KB (२६१ शब्दाः) - ०२:२८, २९ जुलै २०१७
ब्रह्मपुराणम्/अध्यायः २३९
सम्यक्तथा योगी मोक्षं प्राप्नोत्यसंशयम्।। २३९.३१ ।। स्नेहपात्रे यथा पूर्णे मन आधाय निश्चलम्। पुरुषो युक्त आरोहेत्सोपानं युक्तमानसः।। २३९.३२ ।। मुक्तस्तथाऽयमात्मानं...
१८ KB (७६१ शब्दाः) - ११:३१, १६ जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः १७
भावार्थः—मनुष्यों को चाहिये कि परमेश्वर की आज्ञा का पालन करके विज्ञानयुक्त मन से शरीर वा आत्मा के आरोग्यपन को बढ़ा कर यज्ञ का अनुष्ठान करके सुखी रहें॥१७॥...
६ KB (२६५ शब्दाः) - ०४:२१, २ डिसेम्बर् २०१८
पुरुषोत्तमसंहिता/अध्यायः १५
श्रोत्रादीन्चततःपरं 56 शब्दादीं श्चततो ध्यात्वा पृथिव्यादीन्यथाक्रमम् मन आदौ मन स्तत्वे महानव्यक्तं संज्ञके. 57 पृधिवी चाप्सुलीनास्या दग्नौ चापस्तथालयम्...
२२ KB (६५५ शब्दाः) - ०७:०७, २३ जुलै २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ५ (उपशमप्रकरणम्)/सर्गः ०५
१० जायते मन एवेह मन एव विवर्धते । सम्यग्दर्शनदृष्ट्या तु मन एव हि मुच्यते ।। ११ श्रीराम उवाच । ज्ञातमेतन्मया ब्रह्मन्यथास्मिन्भुवनत्रये । मन एव हि संसारिजरामरणभाजनम्...
१३ KB (५१२ शब्दाः) - १३:४२, २४ जुलै २०१७
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः ६
हूं, वैसे तुम लोग भी करो॥६॥ भावार्थः—मनुष्यों के द्वारा जो वेद की रीति और मन, वचन, कर्म से अनुष्ठान किया हुआ यज्ञ है, वह आकाश में रहने वाले वायु आदि पदार्थों...
७ KB (२६९ शब्दाः) - ०४:०६, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ६२
सौ वर्ष पर्यन्त आयु को भोगते हैं, वैसे ही तीन प्रकार के ताप से रहित शरीर, मन, बुद्धि, चित्त, अहङ्काररूप अन्तःकरण, इन्द्रिय और प्राण आदि को सुख करने वाले...
११ KB (४५४ शब्दाः) - ००:४१, २ डिसेम्बर् २०१८
मोक्षोपायटीका/वैराग्यप्रकरणम्/सर्गः २५
। प्रहरत्यात्मनैवात्मा मन एव मनोरिपुः ॥ १,२५.११ ॥ "आत्मा" । "आत्मना" स्वयम् । "प्रहरत्य्" आत्मानम् । दुर्विकल्पैरिति शेषः । "मन" "एव" अशुद्धमनः एव । न...
२० KB (८२७ शब्दाः) - ०६:२८, १० एप्रिल् २०१९
वायुपुराणम्/पूर्वार्धम्/अध्यायः १२
।। पृथिवीं धारयेत्सर्वां ततश्चापो ह्यनन्तरम्। ततोऽग्निञ्चैव सर्वेषामाकाशं मन एव च ।। १२.१८ ।। ततः परां पुनर्बुद्धिं धारयेद्यत्नतो यती। किद्धीनाञ्चैव लिङ्गानि...
१२ KB (४८५ शब्दाः) - ०६:१२, १७ जनवरी २०१६
ऋग्वेदः सूक्तं १.११९
अभवन्नभिष्टयः ॥८॥ उत स्या वां मधुमन्मक्षिकारपन्मदे सोमस्यौशिजो हुवन्यति । युवं दधीचो मन आ विवासथोऽथा शिरः प्रति वामश्व्यं वदत् ॥९॥ युवं पेदवे पुरुवारमश्विना स्पृधां...
४० KB (१,८१५ शब्दाः) - ०२:१९, २६ जुलै २०१९
ऋग्वेदः मण्डल ४
दशमासपर्यन्तं योन्यां वसिष्यन्ति, तदा तेषां नवीनरूपे उत्पादनं भविष्यति। संवत्सरः मन, प्राण एवं वाचः सम्बन्धकरणतः सूचकः अस्ति। पुराणेषु वामदेव शिवस्य लक्षणरूपेण...
१४ KB (४७४ शब्दाः) - ०४:०६, १५ जून् २०२१
बालकाण्ड ११
बिकल भय सोका ॥ ब्रह्माँ सब जाना मन अनुमाना मोर कछू न बसाई । जा करि तैं दासी सो अबिनासी हमरेउ तोर सहाई ॥ सो॰ धरनि धरहि मन धीर कह बिरंचि हरिपद सुमिरु । जानत...
१६ KB (१,१६५ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
बालकाण्ड ६
राखे । कछुक बनाइ भूप सन भाषे ॥ सुता सुलच्छन कहि नृप पाहीं । नारद चले सोच मन माहीं ॥ करौं जाइ सोइ जतन बिचारी । जेहि प्रकार मोहि बरै कुमारी ॥ जप तप कछु...
१३ KB (९६९ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
अथर्ववेदः/काण्डं ७/सूक्तम् ०३७
अथर्ववेदः - काण्डं ७ अथर्वा अक्ष्यौ नौ मधुसंकाशे अनीकं नौ समञ्जनम् । अन्तः कृष्णुष्व मां हृदि मन इन् नौ सहासति ॥१॥...
९०५ B (१९ शब्दाः) - ०८:१६, १७ जून् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं १०.५७
सन्ति। सबन्धु एवं सुबन्धु शब्दयोर्मध्ये कः तादात्म्यमस्ति, अन्वेषणीयः। १०.५७.३ मनो न्वाहुवामहे नराशंसेन सोमेन -- द्र. नराशंसोपरि टिप्पणी मन उपरि टिप्पणी...
२० KB (८८१ शब्दाः) - १४:०६, १७ आगस्ट् २०२०
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः ९
इस (यज्ञस्य) शिल्पविद्या से सिद्ध हुए यज्ञ के सम्बन्धी (वाम्) ये (शिल्पे) मन वा प्रसिद्ध किया से सिद्ध की हुई कारीगरी की जो विद्यायें (स्थः) हैं, (ते)...
८ KB (३७९ शब्दाः) - ०४:०९, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः २४
चोर आदि का हनन करने वाला होता है। जिस कारण यह (जनराट्) धार्मिक विद्वानों के मन में प्रकाशित (असि) है, इससे (रक्षोहा) राक्षस वा दुष्टों का हनन करने वाला होता...
९ KB (३९७ शब्दाः) - ११:००, २ डिसेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं ७.२४
पुरुहूत प्र याहि । असो यथा नोऽविता वृधे च ददो वसूनि ममदश्च सोमैः ॥१॥ गृभीतं ते मन इन्द्र द्विबर्हाः सुतः सोमः परिषिक्ता मधूनि । विसृष्टधेना भरते सुवृक्तिरियमिन्द्रं...
१५ KB (७२१ शब्दाः) - ०३:०३, ८ फेब्रवरी २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ५७
निचृदनुष्टुप् छन्दः। गान्धारः स्वरः॥ अथ मनलक्षणकथनानन्तरं प्राणलक्षणमुपदिश्यते॥ मन के लक्षण कहने के अनन्तर प्राण के लक्षण का उपदेश अगले मन्त्र में किया है॥ ए॒ष...
११ KB (५१४ शब्दाः) - ००:३२, २ डिसेम्बर् २०१८
नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः ४७
खाण्डिक्य श्रूयतां गदतो मम। यत्र स्थितो न च्यवते प्राप्य ब्रह्मलयं मुनिः ३। मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः। बंधस्य विषयासङ्गि मुक्तेर्निर्विषयं तथा...
१९ KB (७४८ शब्दाः) - २०:०५, १० मार्च् २०२२
दुर्गा चालीसा
माहीं। श्री नारायण अंग समाहीं॥१२॥ क्षीरसिन्धु में करत विलासा। दयासिन्धु दीजै मन आसा॥१३॥ हिंगलाज में तुम्हीं भवानी। महिमा अमित न जात बखानी॥१४॥ मातंगी अरु धूमावति...
६ KB (४५० शब्दाः) - २१:४०, १० डिसेम्बर् २०२०
अथर्ववेदः/काण्डं ६/सूक्तम् ०१८
तं ते निर्वापयामसि ॥१॥ यथा भूमिर्मृतमना मृतान् मृतमनस्तरा । यथोत मम्रुषो मन एवेर्ष्योर्मृतं मनः ॥२॥ अदो यत्ते हृदि श्रितं मनस्कं पतयिष्णुकम् । ततस्त ईर्ष्यां...
१ KB (३९ शब्दाः) - ०२:५९, १७ मार्च् २०२०
बालकाण्ड ७
बृषकेतू । सो अवतार भयउ जेहि हेतू ॥ दो॰ सो मैं तुम्ह सन कहउँ सबु सुनु मुनीस मन लाई ॥ राम कथा कलि मल हरनि मंगल करनि सुहाइ ॥ १४१ ॥ स्वायंभू मनु अरु सतरूपा...
१३ KB (९३८ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
ऋग्वेदः सूक्तं ९.७५
। समया । वि । धावति । मधोः । धारा । पिन्वमाना । दिवेऽदिवे ॥४ “मतिभिः । ‘ मन ज्ञाने । मन्त्रे विषेषपचमन इति क्तिन्नुदात्तः । स्तुतिभिः “अद्रिभिः ग्रावभिश्च...
१७ KB (७५७ शब्दाः) - ११:४८, २८ एप्रिल् २०२२
नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः ३४
समस्तदुःखजालानां मात्सर्यं कारणं स्मृतम् नरकाणां साधनं च तस्मात्तदपि सन्त्यजेत् ५७ मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः तस्मात्तदभिसंयोज्य परात्मनि सुखी भवेत् ५८...
१८ KB (७८२ शब्दाः) - २२:०७, २० फेब्रवरी २०२१
अथर्ववेदः/काण्डं ६/सूक्तम् ०७१
कृणोतु ॥१॥ यन् मा हुतमहुतमाजगाम दत्तं पितृभिरनुमतं मनुष्यैः । यस्मान् मे मन उदिव रारजीत्यग्निष्टद्धोता सुहुतं कृणोतु ॥२॥ यदन्नमद्म्यनृतेन देवा दास्यन्न्...
२ KB (४४ शब्दाः) - ०८:४२, ६ फेब्रवरी २०२०
महाभारतम्-09-शल्यपर्व-005
॥४१॥ ये मदर्थे हताः शूरास्तेषां कृतमनुस्मरन् । ऋणं तत्प्रतिमुञ्चानो न राज्ये मन आदधे ॥४२॥ पातयित्वा वयस्यांश्च भ्रातॄनथ पितामहान् । जीवितं यदि रक्षेयं लोको...
२२ KB (५८५ शब्दाः) - ०२:३३, ९ जनवरी २०२०
अथर्ववेदः/काण्डं ६/सूक्तम् १११
। अतोऽधि ते कृणवद्भागधेयं यदानुन्मदितोऽसति ॥१॥ अग्निष्टे नि शमयतु यदि ते मन उद्युतम् । कृणोमि विद्वान् भेषजं यथानुन्मदितोऽससि ॥२॥ देवैनसादुन्मदितमुन्मत्तं...
२ KB (४७ शब्दाः) - ०९:०३, २५ मार्च् २०२०
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः २६
वैसे तू भी (त्वा) उसको ग्रहण कर॥२६॥ भावार्थः—मनुष्यों को योग्य है कि शरीर, मन, वाणी और धन से परमेश्वर की उपासना आदि लक्षणयुक्त यज्ञ का निरन्तर अनुष्ठान...
९ KB (३९५ शब्दाः) - ०४:४५, २ डिसेम्बर् २०१८
ब्रह्मपुराणम्/अध्यायः ८०
यथाऽत्रिजम्।। ८०.१८ ।। मृगाणां च यथा सिंहमाश्रमाणां गृहाधिपम्। इन्द्रियाणां मन इव त्रातारं प्राणिनां नगम्।। ८०.१९ ।। श्रेष्ठ विटपिनं शुभ्रं शाखापल्लवमण्डितम्।...
२४ KB (१,०७८ शब्दाः) - ११:०२, १६ जनवरी २०१६
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ११२
भवभावनया मग्नं मनसैव न चेन्मनः । बलादुत्तार्यते राम तदुपायोऽस्ति नेतरः ।। १८ मन एव समर्थं वो मनसो दृढनिग्रहे । अराजा कः समर्थः स्याद्राज्ञो राघव निग्रहे ।।...
७ KB (२६४ शब्दाः) - ०७:०१, २९ जुलै २०१७
बालकाण्ड ९
जिमि जिमि तापसु कथइ उदासा । तिमि तिमि नृपहि उपज बिस्वासा ॥ देखा स्वबस कर्म मन बानी । तब बोला तापस बगध्यानी ॥ नाम हमार एकतनु भाई । सुनि नृप बोले पुनि सिरु...
१३ KB (१,००२ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
ऋग्वेदः सूक्तं १०.११७
विदन्ते.. (२) जो अन्न वाला व्यक्ति भूखे भीख मांगने वाले को सामने पाकर भी अपने मन को कठोर रखता है एवं उसके सामने भोजन करता है, उसे कोई भी सुख पहुंचाने वाला...
४० KB (१,९६९ शब्दाः) - २३:४५, १७ डिसेम्बर् २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः ३०
अप्रत्यक्ष लोक से (प्रणुदाति) दूर करे॥३०॥ भावार्थः— जो दुष्ट मनुष्य अपने मन, वचन और शरीर से झूठे आचरण करते हुए अन्याय से अन्य प्राणियों को पीड़ा देकर...
९ KB (३८५ शब्दाः) - १०:०९, २१ नवेम्बर् २०१८
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ११/अध्यायः ३/ब्राह्मणं १
११.३.१ वाग्घ वा एतस्याग्निहोत्रस्याग्निहोत्री। मन एव वत्सस्तदिदं मनश्च वाक्च समानमेव सन्नानेव तस्मात्समान्या रज्ज्वा वत्सं च मातरं चाभिदधति तेज एव श्रद्धा...
४ KB (१९३ शब्दाः) - ००:५६, ३१ डिसेम्बर् २०१९
षट्पदीस्तोत्रम्
षट्पदीस्तोत्रम् शङ्कराचार्यः १९१० ॥ श्री ॥ ॥ षट्पदीस्तोत्रम् ॥ अविनयमपनय विष्णो दमय मन शमय विषयमृगतृष्णाम् । भूतदया विस्वारय तारय ससारसागरत ॥१॥ दिव्यधुनीमकरन्दे...
६२५ B (८२ शब्दाः) - १५:४०, ८ नवेम्बर् २०२०
ऋग्वेदः सूक्तं १०.१०
अन्यमू षु त्वं यम्यन्य उ त्वां परि ष्वजाते लिबुजेव वृक्षम् । तस्य वा त्वं मन इच्छा स वा तवाधा कृणुष्व संविदं सुभद्राम् ॥१४॥ सायणभाष्यम् ‘ओ चित्' इति चतुर्दशर्चं...
४७ KB (२,२३१ शब्दाः) - २२:३०, २५ सेप्टेम्बर् २०१९
अथर्ववेदः/काण्डं २०/सूक्तम् ०१९
वार्त्रहत्याय शवसे पृतनाषाह्याय च । इन्द्र त्वा वर्तयामसि ॥१॥ अर्वाचीनं सु ते मन उत चक्षुः शतक्रतो । इन्द्र कृण्वन्तु वाघतः ॥२॥ नामानि ते शतक्रतो विश्वाभिर्गीर्भिरीमहे...
२ KB (६० शब्दाः) - १६:४९, ५ नवेम्बर् २०२१
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/मन्त्रः ३
वेद की श्रेष्ठ वाणियों में से कौन-कौन वाणी के अभिप्राय को (अधुक्षः) अपने मन में पूर्ण करना अर्थात् जानना चाहता है॥३॥ भावार्थः— जो मनुष्य पूर्वोक्त यज्ञ...
९ KB (४३३ शब्दाः) - १५:३२, २६ नवेम्बर् २०१८
मोक्षोपायटीका/स्थितिप्रकरणम्/सर्गः ११
शरीरे न सर्वग । मन एव शरीरं हि येनेदं भाव्यते जगत् ॥ ४,११.१९ ॥ हे सर्वग । अहं मन्ये । इहलोके भूतानां द्वे शरीरे न भवतः । हि यस्मात् । मन एव शरीरं भवति ।...
४२ KB (१,६५६ शब्दाः) - ०९:१२, २३ एप्रिल् २०१९
ब्राह्मणगीता ०१
गत्वा भूतात्मानमपृच्छताम्। आवयोः श्रेष्ठमाचक्ष्व छिन्धि नौ संशयं विभो॥९॥ मन इत्येव भगवांस्तदा प्राह सरस्वतीम्। अहं वै कामधुक्तुभ्यमिति तं प्राह वागथ॥१०॥...
६ KB (२५३ शब्दाः) - ११:१५, १ डिसेम्बर् २०१४
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ४/अध्यायः ६/ब्राह्मण ७
नाम - ४.६.७.४ वागेवऽर्चश्च सामानि च । मन एव यजूंषि सा यत्रेयं वागासीत्सर्वमेव तत्राक्रियत सर्वं प्राज्ञायताथ यत्र मन आसीन्नैव तत्र किं चनाक्रियत न प्राज्ञायत...
११ KB (५१९ शब्दाः) - ११:२३, १६ नवेम्बर् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं ८.३१
"इत् अवधारणे । "मनः एव “इयक्षति स्तुतिभिः पूजयितुमिच्छति । यद्वा । देवानां मन इयक्षति हविर्भिर्यष्टुमिच्छति । सः "यजमानः "अयज्वनः यागमकुर्वतो जनान् "अभि...
३९ KB (१,७४४ शब्दाः) - ००:०९, १९ मार्च् २०२१
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ११०
जीवस्य ज्ञेयवासना । निरभ्रस्येव सूर्यस्य तस्यालोको विराजते ।। १२ अतस्त्वं मन एवेदं नरं विद्धि न देहकम् । जडो देहो मनश्चात्र न जडं नाजडं विदुः ।। १३ यत्कृतं...
१६ KB (६१३ शब्दाः) - ०४:५२, १८ मे २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः २४
करके और अच्छी प्रकार पुरुषार्थ से विद्या का अध्ययन, विज्ञान, शरीर का बल, मन की शुद्धि, कल्याण की सिद्धि तथा उत्तम से उत्तम लक्ष्मी की प्राप्ति सदैव करनी...
९ KB (४१९ शब्दाः) - १०:०२, २१ नवेम्बर् २०१८
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः ०४३
ध्यानं विना स्थितिः ।। ३६ निम्नं विनैव तोयस्य न संभवति काचन । अर्थ एव मनस्कारो मन एवार्थरञ्जनम् ।। ३७ एष एवैष आभासः सबाह्याभ्यन्तरात्मकः । आसमुद्रं नदीवाहशतसंघमयात्मकम्...
१६ KB (६०९ शब्दाः) - ०१:५२, २६ जुलै २०१६
ऋग्वेदः सूक्तं १.६०
“प्रातः श्वोभूतस्य अह्नः प्रातःकाले “मक्षु शीघ्रं जगम्यात् आगच्छतु ॥ मतिभिः । ‘मन ज्ञाने' इत्यस्मात् कर्मणि क्तिन् । ‘मन्त्रे वृषेष ' इत्यादिना तस्योदात्तत्वम्...
२६ KB (१,०५७ शब्दाः) - २२:१८, १२ सेप्टेम्बर् २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.८६
इति कारकपूर्वात् वहतेरसुन्। ‘णित्' इत्यनुवृत्तेः उपधावृद्धिः। मतीनाम् । ‘ मन ज्ञाने'। अस्मात् करणे क्तिन् । नामन्यतरस्याम्' इति नाम उदात्तत्वम् । शृणुत।...
२६ KB (१,१५७ शब्दाः) - ०२:३०, २ नवेम्बर् २०२०
अथर्ववेदः/काण्डं ५/सूक्तम् १०
अश्मवर्म मेऽसि यो मा दिशामन्तर्देशेभ्योऽघायुरभिदासात्। एतत्स ऋच्छात्॥७॥ बृहता मन उप ह्वये मातरिश्वना प्राणापानौ । सूर्याच्चक्षुरन्तरिक्षाच्छ्रोत्रं पृथिव्याः...
२ KB (७९ शब्दाः) - १२:२६, १९ डिसेम्बर् २०१९
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १/अध्यायः ४/ब्राह्मण ५
मनसश्चैव वाचश्च । अहम्भद्र उदितं मनश्च ह वै वाक्चाहम्भद्र ऊदाते - १.४.५.८ तद्ध मन उवाच । अहमेव त्वच्छ्रेयोऽस्मि न वै मया त्वं किं चनानभिगतं वदसि सा यन्मम त्वं...
७ KB (३१२ शब्दाः) - ०३:३५, ८ डिसेम्बर् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं २.२६
विशेषेण स्तुतीनां प्रेरक सखे यजस्व । ब्रह्मणस्पतिं स्तुत्या पूजय । मनायतो मन इव शीघ्रं प्रवर्तमानान् हिंसकान् यदा अभिमन्यमानान् शत्रून्प्रति प्रविहि ।...
१४ KB (५४२ शब्दाः) - ०२:४८, ५ आगस्ट् २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं ८.४९
सम्बद्धमस्ति। संवत्सरस्य निर्माणं सूर्य(प्राण), पृथिवी(आत्मा) एवं चन्द्रमा(मन), एतेषां त्रयाणां पिण्डानां आपेक्षिकाभिः गत्याभिः भवति। ऐतरेयब्राह्मणे ६.२६...
४४ KB (१,८९४ शब्दाः) - ००:२२, २४ जनवरी २०२२
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/२०. विवाहविषयः
पति को छोड़ के मन वचन और कर्म से भी दूसरे पुरुष को पति न मानूंगी तथा पुरुष भी प्रतिज्ञा करे कि मैं इस के सिवाय दूसरी स्त्री को अपने मन, कर्म और वचन से...
१० KB (६२९ शब्दाः) - १६:०८, १४ जुलै २०२१
बालकाण्ड १
भव रुज परिवारू ॥ सुकृति संभु तन बिमल बिभूती । मंजुल मंगल मोद प्रसूती ॥ जन मन मंजु मुकुर मल हरनी । किएँ तिलक गुन गन बस करनी ॥ श्रीगुर पद नख मनि गन जोती...
२१ KB (१,५०९ शब्दाः) - ०४:३५, २५ आगस्ट् २०२२
बालकाण्ड ३
भाँतिहिं कियो । पुनि गहे पद पाथोज मयनाँ प्रेम परिपूरन हियो ॥ दो॰ नाथ उमा मन प्रान सम गृहकिंकरी करेहु । छमेहु सकल अपराध अब होइ प्रसन्न बरु देहु ॥ १०१ ॥...
१५ KB (१,०६४ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३०/मन्त्रः १४
वाले विमानादि यानों से युक्त पुरुष को (वपुषे) शरीरहित के लिए (मानस्कृतम्) मन से किए विचारों में प्रवीण को (शीलाय) जितेन्द्रियता आदि उत्तम स्वभाव वाले के...
१० KB (३९१ शब्दाः) - १६:२५, २९ नवेम्बर् २०१८
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१४. उपासनाविषयः
युञ्जते मन उत युञ्जते धियो विप्रा विप्रस्य बृहतो विपश्चितः। वि होत्रा दधे वयुनाविदेक इन्मही देवस्य सवितुः परिष्टुतिः॥1॥ -ऋ॰ अ॰ 4। अ॰ 4। व॰ 24। मं॰ 1॥ युञ्जानः...
१४४ KB (८,४४४ शब्दाः) - १६:०३, १४ जुलै २०२१
बालकाण्ड १२
सीत न घामा । पावन काल लोक बिश्रामा ॥ सीतल मंद सुरभि बह बाऊ । हरषित सुर संतन मन चाऊ ॥ बन कुसुमित गिरिगन मनिआरा । स्त्रवहिं सकल सरिताऽमृतधारा ॥ सो अवसर बिरंचि...
४ KB (२४९ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
उमासहस्रनामस्तोत्रम्/प्रथमशतकम्/चतुर्थस्तबकः
सूरयो विदुश्चित्तम् । श्रेष्ठं प्राणं केचन पञ्चानिलमूलभूतमाहुरिमम् ॥ ४.१५॥ मन एव चित्तसञ्ज्ञं व्यवहरतां विभजनानभिज्ञानाम् । कविलोकव्यवहारस्तदधीनस्तत्त्वधीर्भवत्यन्या...
७ KB (२७९ शब्दाः) - ०७:०८, २२ जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/अथ यजुर्वेदभाष्यारम्भः
विज्ञानकांड है, सो क्रिया से फल देने वाला होता है। कोई जीव ऐसा नहीं है कि जो मन, प्राण, वायु, इन्द्रिय और शरीर के चलाये बिना एक क्षण भर भी रह सके, क्योंकि...
१२ KB (५३५ शब्दाः) - १५:३१, २६ नवेम्बर् २०१८
अथर्ववेदः/काण्डं २/सूक्तम् १२
युज्यतां यो अस्माकं मन इदं हिनस्ति ॥२॥ इदमिन्द्र शृणुहि सोमप यत्त्वा हृदा शोचता जोहवीमि । वृश्चामि तं कुलिशेनेव वृक्षं यो अस्माकं मन इदं हिनस्ति ॥३॥ अशीतिभिस्तिसृभिः...
२९ KB (१,२५२ शब्दाः) - १२:५३, १८ जून् २०२२
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः ११
(पातु) रक्षा करें। जो (पितृभिः) ज्ञानी वा ऋतुओं के साथ वर्त्तमान (मनोजवाः) मन के समान वेगवाली वाणी है, उसका (दक्षिणतः) दक्षिण देश से पालन करता हूं, वैसे...
१३ KB (५८६ शब्दाः) - ०९:१६, २ डिसेम्बर् २०१८
सामवेदः/कौथुमीया/संहिता/ग्रामगेयः/प्रपाठकः ०१/गायत्रम्
मनसोपद्रवति, मनसा निधनम् उपयन्त्य् असमाप्तस्य समाप्त्यै। यद् वै देवा यज्ञस्य वाचा न समाप्नुवंस् तद् अस्य मनसा समाप्नुवन्। । जै ३,३०५ । मन उपरि टिप्पणी...
४ KB (१३९ शब्दाः) - २१:४४, २९ जनवरी २०२२
ब्राह्मणगीता ०२
संशयान्नाधिगच्छन्ति मनस्तानधिगच्छति॥११॥ घ्राणं जिह्वा च चक्षुश्च त्वक्ष्रोत्रं मन एव च। न निष्ठामधिगच्छन्ति बुद्धिस्ताम् अधिगच्छति॥१२॥ अत्राप्युदाहरन्तीममितिहासं...
८ KB (३३५ शब्दाः) - १२:१६, २३ सेप्टेम्बर् २०११
जीवन्मुक्तिगीता
ज्ञानीनां मन उच्यते। सोऽहं मनो विलीयन्ते जीवन्मुक्तः स उच्यते॥ १३॥ गर्भध्यानेन अन्तर्ध्यानेन इत्यर्थः। एतादृशध्यानेन ज्ञानिनः यत्पश्यन्ति तदेव ज्ञानिनां मन उच्यते।...
२० KB (८९५ शब्दाः) - ११:२४, ३१ डिसेम्बर् २०२१
लक्ष्मीतन्त्रम्/अध्यायः १६
वियदादयः ।। 8 ।। 8. - - - - - - - - - - - - बुद्धिकर्मेन्द्रियगणौ पञ्चकौ मन एव च। विकारा एव विज्ञेया एते षोडश चिन्तकैः ।। 9 ।। 9. - - - - - - - - - -...
१६ KB (६७१ शब्दाः) - ११:१८, १५ जुलै २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः १२१
भो प्रभो ।। १४ आसिद्धगम्यमध्वानं मृत्युरस्माकमस्तु मा । अध्वन्यसंभवद्देहे मन एव प्रयातु नः ।। १५ श्रीवसिष्ठ उवाच । अथैवमस्त्विति प्रोच्य पावकः सहसागमत्...
५ KB (१८३ शब्दाः) - २३:१३, ५ एप्रिल् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं १.४२
यद्वा।' दसु उपक्षये ' इत्यस्मादन्तर्भावितण्यर्थात् पूर्ववत् रक् । मन्तुमः । ‘ मन ज्ञाने '। कमिमनिजनि' (उ. सू. १. ७२ ) इत्यादिना भावे तुप्रत्ययः । मन्तुर्ज्ञानमस्यास्तीति...
३१ KB (१,४१९ शब्दाः) - २३:३९, ६ सेप्टेम्बर् २०२०
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/मन्त्रः १९
का अनुष्ठान करना चाहिये जो कि वृष्टि वा बुद्धि का बढ़ाने वाला है, वह अग्नि और मन से सिद्ध किया हुआ सूर्य्य के प्रकाश को त्वचा के समान सेवन करता है॥ १९॥...
१२ KB (५३६ शब्दाः) - १६:२०, २६ नवेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं १०.३२
इलि धातुः । तदानीमेव “इमा इमानि “अहा अहानि सौमिकानि “अममन् नेतुममन्यत । 'मन ज्ञाने' । व्यत्ययेन श्लुः । तिङ उत्तरत्वादनिघातः । अपि च “अपीवृतः तेजोभिः...
३२ KB (१,३५९ शब्दाः) - ०३:३८, १९ मे २०१९
तेजोबिन्दूपनिषद्
॥ मन एव जगत्सर्वं मन एव महारिपुः । मन एव हि संसारो मन एव जगत्त्रयम् ॥ ९८ ॥ मन एव महद्दुःखं मन एव जरादिकम् । मन एव हि कालश्च मन एव मलं तथा ॥ ९९ ॥ मन एव...
१२० KB (४,८२३ शब्दाः) - १०:५२, १३ एप्रिल् २०२०
बृहदारण्यक उपनिषद् 1a
यदेवेदमप्रतिरूपं शृणोति । स एव स पाप्मा ॥ बृह. १,३.५ ॥ अथ ह मन ऊचुस्त्वं न उद्गायेति । तथेति तेभ्यो मन उदगायत् । यो मनसि भोगस्तं देवेभ्य आगायत् । यत्कल्याणं...
५८ KB (२,६८० शब्दाः) - १७:२७, ३ मे २०२१
लघुयोगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ४
हि मन एवेदमित्थं स्फुरति सृष्टिषु। अत्रेदमैन्दवाख्यानं शृणु श्रवणभूषणम्।।[3-4-2] कुतः संसारदृष्टयो न सन्तीत्यत आह-सर्व हीति।। हिशब्दो हेतौ। इदं मन एव...
१८ KB (७६० शब्दाः) - ०५:२६, १० जनवरी २०२२
सर्वसारोपनिषत्
॥ या तदभिमानं कारयति सा अविद्या । सोऽभिमानो यया निवर्तते सा विद्या ॥ ३ ॥ मन आदिचतुर्दशकरणैः पुष्कलैरादित्याद्यनुगृहीतैः शब्दादीन्विषयान्स्थूलान्यदोपलभते...
११ KB (३८३ शब्दाः) - ०९:३५, १८ फेब्रवरी २०१६
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१५. मुक्तिविषयः
का श्रोत्र, अन्न का अन्न और मन का मन है, उस को जो विद्वान् निश्चय करके जानते हैं, वे पुरातन और सब से श्रेष्ठ ब्रह्म को मन से प्राप्त होने के योग्य मोक्षसुख...
४३ KB (२,९६५ शब्दाः) - १६:०४, १४ जुलै २०२१
फलप्राप्तिपर्यन्तम्...
‘वैफल्यं’ नाम । कार्ये पराजय: प्राप्येत चेदपि मन: पराजितं न भवेत् । शरीरस्य श्रम: भवेत् चेदपि मनस: श्रम: न भवेत् । मन: उत्साहस्य अनन्त: उत्सेक: स्यात् । 3. प्रत्येकं...
१५ KB (७१० शब्दाः) - ०७:१५, २४ अक्टोबर् २०१५
नारदपुराणम्- पूर्वार्धः/अध्यायः ४४
घ्रेयं घ्राणं शरीरं च एते भूमिगुणास्त्रयः ।। ४४-३० ।। महाभूतानि पंचैव षष्टं च मन उच्यते ।। इन्द्रियाणि मनश्चैव विज्ञातान्यस्य भारत ।। ४४-३१ ।। सप्तमी बुद्धिरित्याहुः...
२८ KB (१,२२७ शब्दाः) - ०३:४७, १६ मार्च् २०२२
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १२/अध्यायः ९/ब्राह्मण १
प्राणाः प्राणोदानयोरेव प्रतिष्ठिताः॥१२.९.१.१०॥ स वा एष आत्मैव। यत्सौत्रामणी। मन एव प्रत्यक्षात्। वाक् यजमानः। तस्यात्मैव वेदिः। प्रजोत्तरवेदिः। पशवो बर्हिः।...
१३ KB (६४७ शब्दाः) - २०:५७, १६ जून् २०२१
वायुपुराणम्/पूर्वार्धम्/अध्यायः २१
विज्ञातं वै समासेन विज्ञातिस्तु ततः स्मृतः ।। २१.५३ ।। षड्विंशस्तु ततः कल्पो मन इत्यभिधीयते। देवी च शाङ्करी नाम मिथुनं सम्प्रसूयते ।। २१.५४ ।। प्रजा वै चिन्तमानस्य...
२२ KB (९७७ शब्दाः) - ०३:०२, १९ जून् २०२१
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/मन्त्रः ५
आचरण दो प्रकार का होता है, एक सत्य और दूसरा झूठ का अर्थात् जो पुरुष वाणी मन और शरीर से सत्य का आचरण करते हैं, वे देव कहाते और जो झूठ का आचरण करने वाले...
१३ KB (६३३ शब्दाः) - १५:३३, २६ नवेम्बर् २०१८
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः ११/अध्यायः २२
पञ्चैकमनसा आत्मा सप्तदशः स्मृतः २२। तद्वत्षोडशसङ्ख्याने आत्मैव मन उच्यते। भूतेन्द्रियाणि पञ्चैव मन आत्मा त्रयोदश २३। एकादशत्व आत्मासौ महाभूतेन्द्रियाणि च। अष्टौ...
१६ KB (५९० शब्दाः) - १७:२८, १८ मार्च् २०२२
संस्कृतस्य समाजोपयोगिता
पर्यन्तं मनसि सकारात्मकी ऊर्जा एव भवति मन: एकाग्रं तथा च शान्तं भवति मनसि विकारा: न आगच्छन्ति तथैव संस्कृताध्ययनेन अपि मन: शान्तं भवति तथा मनसि विकारा: न भवन्ति...
९ KB (४४९ शब्दाः) - ०३:४८, १५ मे २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.४७
पा. सू. ८.१.२० )इति षष्ठीद्विवचनस्य वामादेशः । स चानुदात्तः । मधुमत्तमः। ‘मन ज्ञाने'। मन्यते इति मधु । ‘फलिपाटिनमि' इत्यादिना उप्रत्ययः । ‘नित्'...
३७ KB (१,६१७ शब्दाः) - १३:३८, २५ जुलै २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.८२
एव हरिरस्ति। अयं संकेतं करोति यत् प्राणः सूर्यस्य अथवा हरेः रूपमस्ति एवं मन - वाक् तस्य हरी स्तः। एवं प्रकारेण सूर्य, पृथिवी एवं चन्द्रमसः त्रिक् अथवा...
३७ KB (१,६२५ शब्दाः) - ११:३२, १ सेप्टेम्बर् २०२१
हठ योग प्रदीपिका द्वितीयोपदेशः
का अभ्यास करना चाहिये। साँस के विचलित हो जाने पर मन भी आशान्त हो जाता है। साँस को नियमित कर, योगी मन की स्थिरता प्राप्त करता है। जब तक साँस शरीर में रहती...
५९ KB (४,३५१ शब्दाः) - ०९:३७, २७ जनवरी २०१९
छान्दोग्योपनिषद्/अध्यायः ६
सोम्याश्यमानस्य योऽणिमा स उर्ध्वः समुदीषति सा वाग्भवति ॥ ४ ॥ अन्नमयँ हि सोम्य मन आपोमयः प्राणस्तेजोमयी वागिति भूय एव मा भगवान्विज्ञापयत्विति तथा सोम्येति होवाच...
२८ KB (१,२०१ शब्दाः) - ०१:४०, २८ जनवरी २०२०
बृहत्संहिता/अध्यायः ७४
स्त्रीषु भूयः कश्चित्तस्मिन्क्षेत्रयोगाद्विशेषः ।। ७४.०२ ।। आत्मा सहएति मनसा मन इन्द्रियेण स्वार्थेन चैन्द्रियं इति क्रम एष शीघ्रः । योगो +अयं एव मनसः किं...
४ KB (१७९ शब्दाः) - १०:५५, १४ मार्च् २०१२
बालकाण्ड २
मेरु उड़ाहीं । कहहु तूल केहि लेखे माहीं ॥ समुझत अमित राम प्रभुताई । करत कथा मन अति कदराई ॥ दो॰ सारद सेस महेस बिधि आगम निगम पुरान । नेति नेति कहि जासु गुन...
१७ KB (१,२५६ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
अथर्ववेदः/काण्डं ४/सूक्तम् १५
विगृह्य चतुरः पदः ॥१४॥ खण्वखा३ खैमखा३ मध्ये तदुरि । वर्षं वनुध्वं पितरो मरुतां मन इच्छत ॥१५॥ महान्तं कोशमुदचाभि षिञ्च सविद्युतं भवतु वातु वातः । तन्वतां यज्ञं...
५ KB (२१४ शब्दाः) - ००:२८, १७ नवेम्बर् २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ४ (स्थितिप्रकरणम्)/सर्गः १३
संछाद्य वेताल इव वल्गति ।। ७ सर्वेषामेव देहानां सुखदुःखार्थभाजनम् । शरीरं मन एवेह नतु मांसमयं मुने ।। ८ योऽयं मांसास्थिसंघातो दृश्यते पाञ्चभौतिकः । मनोविकल्पनं...
५ KB (२१३ शब्दाः) - ११:४४, २६ जुलै २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ४ (स्थितिप्रकरणम्)/सर्गः ११
भूतानां द्वे शरीरेऽत्र सर्वगम् । मन एव शरीरं हि येनेदं भाव्यते जगत् ।। १८ काल उवाच । सम्यगुक्तं त्वया ब्रह्मन् शरीरं मन एव च । करोति देहं संकल्पात्कुम्भकारो...
२० KB (६९० शब्दाः) - १०:२४, १० मार्च् २०२०
विष्णुस्मृतिः/पञ्चषष्ठिनमोऽध्यायः
अभ्यर्चयेत् । । ६५.१ । । अश्विनोः प्राणस्तौ त इति जीवादानं दत्त्वा युञ्जते मन इत्यनुवाकेनावाहनं कृत्वा जानुभ्यां पाणिभ्यां शिरसा च नमस्कारं कुर्यात् । ।...
२ KB (११९ शब्दाः) - ०४:२६, १ नवेम्बर् २०११
ऋग्वेदः सूक्तं १.२३
ऋत्विग्यजमानाः "ऊतये रक्षणार्थम् "इन्द्रवायू "हवन्ते आह्वयन्ति । कीदृशौ मनोजुवौ मन इव वेगवेत्तरौ "सहस्राक्षा सहस्रनयनयुक्तौ । यद्यपि इन्द्र एव सहस्राक्षः तथापि...
७८ KB (३,६०९ शब्दाः) - ००:५२, १५ जून् २०१९
बालकाण्ड ४
सुनि सिव मन भाई ॥ हर हियँ रामचरित सब आए । प्रेम पुलक लोचन जल छाए ॥ श्रीरघुनाथ रूप उर आवा । परमानंद अमित सुख पावा ॥ दो॰ मगन ध्यानरस दंड जुग पुनि मन बाहेर...
१३ KB (९६६ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ६/अध्यायः ३/ब्राह्मणम् १
प्रजापतिरथैषा त्रयी विद्या - ६.३.१.११ स जुहोति । युञ्जानः प्रथमं मन इति प्रजापतिर्वै युञ्जानः स मन एतस्मै कर्मणे ऽयुङ्क्त तद्यन्मन एतस्मै कर्मणेऽयुङ्क्त...
२७ KB (१,१८३ शब्दाः) - २२:०३, २४ नवेम्बर् २०२१
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १०/अध्यायः १/ब्राह्मण २
प्रथमश्चीयतेऽयं ह्येषां लोकानां प्रथमोऽसृज्यतेत्यधिदेवतम् - १०.१.२.२ अथाध्यात्मम् मन एवाग्निः प्राणो महाव्रतं वाङ्महदुक्थं तस्मादेतानि सर्वाणि सहोपेयात्सह हि मनः...
६ KB (२३६ शब्दाः) - ०१:४२, २१ डिसेम्बर् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं १.१५१
स्तुवन्ति तत्र दृष्टान्तः । “प्रयुक्तिषु प्रयोगेषु “मनसो “न ॥ कर्मणि षष्ठी ।। मन इव । तद्यथा प्रथमं व्यञ्जयन्ति मुख्यं कुर्वन्ति तत्पूर्वकत्वात् सर्वव्यवहारस्य...
३८ KB (१,७६२ शब्दाः) - ०१:५१, १ जुलै २०१९
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः १/अध्यायः ९
वाञ्छितस्तु उत्तरायणः ॥ २९ ॥ (वंशस्थ) तदोपसंहृत्य गिरः सहस्रणीः विमुक्तसङ्गं मन आदिपूरुषे । कृष्णे लसत्पीतपटे चतुर्भुजे पुरः स्थितेऽमीलित दृग् व्यधारयत्...
१४ KB (५७५ शब्दाः) - ०४:००, ६ फेब्रवरी २०२२
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः ०८७
१० दिङ्मात्राकाशमेवादौ ततोऽस्मीत्येव वेदनम् । तद्घनं कथ्यते बुद्धिः सा घना मन उच्यते ।। ११ तद्वेत्ति शब्दतन्मात्रं तन्मात्राणीतराण्यथ । पञ्चेन्द्रियाणि...
१७ KB (६४८ शब्दाः) - १७:५७, १९ जुलै २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः १४
(च) और आप कृपा करके हम को भी सब के वेग के जीतने तथा ज्ञानवान् अर्थात् सब के मन के व्यवहारों को जानने वाले कीजिये और जैसे हम लोग आपकी (आप्यासिषीमहि) अधिक-अधिक...
१५ KB (७६१ शब्दाः) - ०९:५६, २१ नवेम्बर् २०१८
ऋग्वेदः सूक्तं १.४६
तृतीयैकवचने यणादेशे ‘उदात्तयणो हल्पूर्वात्' इति विभक्तेरुदात्तत्वम् । मनुष्वत् । ‘मन ज्ञाने'। मन्यते जानातीति मनुः । बहुलवचनात् औणादिक उसिप्रत्ययः । तत्र तस्येव'...
४१ KB (१,८३९ शब्दाः) - १३:३६, २५ जुलै २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.५१
परस्यानुदात्तस्य स्वरितत्वम् । राधः । राप्नोति समृद्धो भवत्यनेन । राधोऽत्र मन उच्यते । असुनो नित्त्वादाद्युदात्तत्वम् । सोमपीथाय । ‘पा पाने'। ‘ पातॄतुदिवचि°...
९४ KB (४,०२५ शब्दाः) - ०९:३७, ८ जुलै २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं ३.४१
तत्र दृष्टान्तः । "वत्सं "न । यथा वत्सं "मातरः धेनवो लिहन्ति तद्वत्॥ मतयः । ‘मन ज्ञाने' इत्यस्मात् कर्मणि “ मन्त्रे वृष°' इत्यादिना क्तिन्नुदात्तः । उरुम्...
२६ KB (१,०८८ शब्दाः) - ०६:३१, १० आगस्ट् २०१९
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १४/अध्यायः ४/ब्राह्मणम् ३
एव। वागेव देवा मनः पितरः प्राणो मनुष्याः - १४.४.३.[१३] पिता माता प्रजैत एव। मन एव पिता वाङ्ग्माता प्राणः प्रजा - १४.४.३.[१४] विज्ञातं विजिज्ञास्यम् अविज्ञातमेत...
१६ KB (८१० शब्दाः) - ०५:२२, १२ आगस्ट् २०१८
अथर्ववेदः/काण्डं ५/सूक्तम् ३०
। उत्पारणस्य यो वेद तमग्निं पुरो दधेऽस्मा अरिष्टतातये ॥१२॥ ऐतु प्राण ऐतु मन ऐतु चक्षुरथो बलम् । शरीरमस्य सं विदां तत्पद्भ्यां प्रति तिष्ठतु ॥१३॥ प्राणेनाग्ने...
५ KB (२२६ शब्दाः) - १३:४२, ११ जुलै २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.७३
देवानां योऽग्निमुद्वासयते' ( तै. सं. १.५. २. १ ) इति । सत्यमन्मा । मननं मन्म। ‘ मन ज्ञाने । 'अन्येभ्योऽपि दृश्यन्ते' इति मनिन् । सत्यमवितथं मन्म यस्य । बहुव्रीहिस्वरः।...
४६ KB (२,०२१ शब्दाः) - १४:०४, २५ जुलै २०१९
विष्णुधर्मोत्तरपुराणम्/खण्डः ३/अध्यायाः २७१-२७५
भवन्त्यभ्यधिकानि तु ।।८।। मनःशौचसमायुक्तो यानि मर्त्यो निषेवते।। मन एव मनुष्यस्य पूर्वरूपाणि शंसति।।९।। मन एव विजानाति कर्मणो गुरुलाघवम्।। सत्यं शौचं दमः शौचं शौचं...
१७ KB (६६० शब्दाः) - ०३:०६, २७ जून् २०१७
लघुयोगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ७
मननवतीं शक्तिं धत्ते। विवर्तमानमननाच्छक्त्यवच्छिन्नो भवतीति यावत्। तत्तदा मन उत्युच्यते।। आदौ मनस्तदनु बन्धविमोक्षदृष्टी पश्चात्प्रपञ्चरचना भुवनाभिधाना।...
१८ KB (६५० शब्दाः) - ०५:३७, १० जनवरी २०२२
स्वात्मप्रकाशिका (समूलम्)
का हन्यना मनः ।। आनंदामनपूर्णस्य मन दृग कप भोग ! २४ ॥ आनटांविनोनी ती नान॥ दण जलमव्यथ था ननन्यं गतम || दद्रियाणि मन प्राणा आतार' परम्परम् ।। नाटयगनियम...
६३१ B (६९५ शब्दाः) - १३:२९, १० नवेम्बर् २०२०
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ३/अध्यायः ५/ब्राह्मण ३
तस्मात्सावित्रं जुहोति - ३.५.३.१० स जुहोति । युञ्जते मन उत युञ्जते धिय इति मनसा च वै वाचा च यज्ञं तन्वते स यदाह युञ्जते मन इति तन्मनो युनक्त्युत युञ्जते धिय इति तद्वाचं...
१४ KB (६१६ शब्दाः) - १८:२४, २४ जुलै २०२२
अथर्ववेदः/काण्डं ६
तं ते निर्वापयामसि ॥१॥ यथा भूमिर्मृतमना मृतान् मृतमनस्तरा । यथोत मम्रुषो मन एवेर्ष्योर्मृतं मनः ॥२॥ अदो यत्ते हृदि श्रितं मनस्कं पतयिष्णुकम् । ततस्त ईर्ष्यां...
१२० KB (६,२२६ शब्दाः) - ०२:३८, १७ मार्च् २०२०
समास:०६ वायुनिरूपणम्
बहि: प्रयात:। सर्वत्र परिपूर्ण: समर्थ: वायु:॥१६.६.२३ एवम् अयं समर्थ: पवन:, हनुमान् यस्य नन्दन:।हनुमत: तनु: च मन: च रघुनाथस्मरणे वर्तते।१६.६.२४ दासबोध:...
३ KB (१७५ शब्दाः) - ०६:४३, १४ डिसेम्बर् २०१४
ऋग्वेदः सूक्तं ७.८६
ह॒व्यमहृ॑णानो जुषेत क॒दा मृ॑ळी॒कं सु॒मना॑ अ॒भि ख्य॑म् ॥२ केवल चिन्तन एक व्यथित मन करता- ‘वरुण मुझे कब मिलें और कैसे हा! कैसे वे तज कोप हव्य अपनावें। हम मृलीक...
२९ KB (१,५०८ शब्दाः) - ०२:४६, ९ नवेम्बर् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं ३.३७
वार्त्रहत्याय शवसे पृतनाषाह्याय च । इन्द्र त्वा वर्तयामसि ॥१॥ अर्वाचीनं सु ते मन उत चक्षुः शतक्रतो । इन्द्र कृण्वन्तु वाघतः ॥२॥ नामानि ते शतक्रतो विश्वाभिर्गीर्भिरीमहे...
२८ KB (१,२९५ शब्दाः) - ०६:२९, १० आगस्ट् २०१९
स्कन्दपुराणम्/खण्डः ६ (नागरखण्डः)/अध्यायः २३०
भोभो वृक निवर्तस्व तपसोऽस्मात्सुदारुणात् ॥ ११ ॥ वरं वरय भद्रं ते यो नित्यं मन सि स्थितः ॥ १२ ॥ ॥ वृक उवाच ॥ ॥ यदि तुष्टोऽसि मे देव यदि देयो वरो मम ॥ जरामरणहीनं...
७ KB (२४८ शब्दाः) - ०५:२९, २८ नवेम्बर् २०२०
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १४/अध्यायः ६/ब्राह्मणम् १०
१४.६.१०.१४ स वै नो ब्रूहि याज्ञवल्क्य। मन एवायतनमाकाशः प्रतिष्ठाऽऽनन्द इत्येनदुपासीत काऽऽनन्दता याज्ञवल्क्य मन एव सम्राडिति होवाच मनसा वै सम्राट्स्त्रियमभिहर्यति...
१३ KB (५५७ शब्दाः) - १९:१५, १९ नवेम्बर् २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं ७.१०३
णकारषकारावुपाप्ता-विति ह स्माऽऽह ह्रस्वो माण्डूकेयः, इति । - ऐ.आ. ३.२.६ वाक्पूर्वरूपं मन उत्तररूपं प्राणः संहितेति शूरवीरो माण्डूकेयः, इति । अथ हास्य पुत्र आह ज्येष्ठो...
४० KB (१,६९० शब्दाः) - ०८:४९, १० आगस्ट् २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ०९६
। संख्याविभागकलना स्ववैकल्याकुलेव चित् ।। ३३ जीव इत्युच्यते लोके मन इत्यपि कथ्यते । चित्तमित्युच्यते सैव बुद्धिरित्युच्यते तथा ।। ३४ नानासंकल्पकलिलं...
१७ KB (७०७ शब्दाः) - १६:१०, ५ मे २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ००४
पदार्थप्रतिभासनम् । तावन्मात्रं मनो विद्धि तद्ब्रह्मैव पितामहः ।। ४५ आतिवाहिकदेहात्मा मन इत्यभिधीयते । आधिभौतिकबुद्धिं तु स आधत्ते चिरस्थितेः ।। ४६ अविद्या संसृतिश्चित्तं...
१९ KB (७११ शब्दाः) - १५:५४, ६ जनवरी २०१८
चर्यापादः/अध्यायः ६
उपचारानथो पक्ष्ये द्वात्रिं शत्तुयथातथम् ।। 6.57 ।। आवहनासने पश्चादर्घ्यं पाद्य मन न्तरम् । आचामो मुखवासश्च पादुके दन्तधावनम् ।। 6.58 ।। जिह्वानिर्लेखनं तेलं...
२२ KB (९९१ शब्दाः) - ०८:५१, १७ जुलै २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं ८.१००
“आसीनम् उपविष्टम् “एकं “मा माम् “आ “अरुहन् तदानीं तेषां भवतामारोहं “मनश्चित् मन एव "मे मम “हृदे हृदयाय “प्रत्यवोचत् अब्रवीत् । अज्ञासिषं च तदाह्वानं “शिशुमन्तः...
३४ KB (१,५९४ शब्दाः) - ०१:१६, १४ मार्च् २०२२
कौल्मलबर्हिषे(त्वंह्येहि)
की बात। तुम बिनु मेरे प्राननाथ! कोउ अपनो कहुँ न लखात॥ अपने हूँ सपने बनि बैठे, कैसे जिया जुड़ात। मन में रहत कुलबुली प्रतिपल, पन्थ न कोउ लखात॥ - कविताकोश...
५ KB (२१४ शब्दाः) - ००:५५, ६ मे २०२१
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १०/अध्यायः ३/अग्नेः सर्वदेवतात्मकत्वम्
वेत्थाग्निमिति होवाच । किमेव मा विद्वानुपोदसद इत्यग्निं वेदेति कमग्निं वेत्थेति मन इति यस्तमग्निं वेद किं स भवतीति मनस्वी भवतीति होवाच नैनं मनो जहातीति - १०...
४ KB (२१८ शब्दाः) - ०१:३०, २१ डिसेम्बर् २०२१
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १०/अध्यायः ३/सुपर्णचितिः
तद्य एव मनसो महिमा यद्वीर्यं तदेतत्सहस्रं मनस एवैतद्वीर्यं यद्ध्यस्य चिन्वतो मन उत्क्रामेत्तत एवैषोऽग्निर्न चीयेतैतेनैवास्य रूपेण सहस्रमेष बृहतीः संचितो भवति...
५ KB (२२४ शब्दाः) - ०१:२८, २१ डिसेम्बर् २०२१
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः ११/अध्यायः १५
सुसंयोज्य देहं तदनुवायुना। मद्धारणानुभावेन तत्रात्मा यत्र वै मनः २१। यदा मन उपादाय यद्यद्रूपं बुभूषति। तत्तद्भवेन्मनोरूपं मद्योगबलमाश्रयः २२। परकायं विशन्सिद्ध...
९ KB (३४१ शब्दाः) - ०४:३६, १६ मार्च् २०२२
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १०/अध्यायः ६/ब्राह्मण ५
वै यशो वीर्यं तत्प्राणेषूत्क्रान्तेषु शरीरं श्वयितुमध्रियत तस्य शरीर एव मन आसीत् - १०.६.५.[६] सोऽकामयत मेध्यं म इदं स्यादात्मन्व्यनेन स्यामिति ततोऽश्वः...
६ KB (२६७ शब्दाः) - ०३:१६, १६ जून् २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.१३
हल्ङ्यादिलोपनलोपौ । नित्त्वादाद्युदात्तः । मनुर्हितः । मन्यते इति मनुः ।. ‘ मन ज्ञाने'। शॄस्वृस्निहित्रप्यसिवसिहनिक्लिदिबन्धिमनिभ्यश्च ' (उ. सू. १. १०) इति...
६१ KB (२,९४६ शब्दाः) - ०१:३९, ११ मे २०२१
बालकाण्ड ८
मृदु गूढ़ रुचिर बर रचना । कृपासिंधु बोले मृदु बचना ॥ जो कछु रुचि तुम्हेर मन माहीं । मैं सो दीन्ह सब संसय नाहीं ॥ मातु बिबेक अलोकिक तोरें । कबहुँ न मिटिहि...
१३ KB (९६३ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
बालकाण्ड १०
सेज अनूपा ॥ जागेउ नृप अनभएँ बिहाना । देखि भवन अति अचरजु माना ॥ मुनि महिमा मन महुँ अनुमानी । उठेउ गवँहि जेहि जान न रानी ॥ कानन गयउ बाजि चढ़ि तेहीं । पुर...
१३ KB (९५३ शब्दाः) - ०८:१५, २० मार्च् २०११
वराहपुराणम्/अध्यायः ११३
५७ ।। क्रीडाविक्षेपणश्चासि गृहेषु गृहदेवताः ।। सर्वात्मकः सर्वगतो वर्द्धनो मन एव च ।। ५८ ।। साङ्गस्त्वं विद्युतीनां च वैद्युतानां महाद्युतिः ।। युगे मन्वन्तरे...
१८ KB (७५९ शब्दाः) - ०६:३८, १५ अक्टोबर् २०१७
ऋग्वेदः सूक्तं ३.५८
नभसीत्युस्रः सूर्यः । “अग्रे उषसोऽग्र उदेति । तस्मादागच्छतमिति भावः॥ मन्येथाम् । ‘ मन ज्ञाने' । दिवादिः । लोटि रूपम् । इमा। सुपो डादेशः । गोऋजीका । ‘ प्रकृत्यान्तःपादम्'...
३३ KB (१,४११ शब्दाः) - २१:०३, २७ मार्च् २०१९
भविष्यपुराणम् /पर्व १ (ब्राह्मपर्व)/अध्यायः ०६१
चञ्चलस्यापि दुर्धरा । रागादयः कथं जेतुं शक्या वर्षशतैरपि । । ७ न योगयोग्यं भवति मन एभिरनिर्जितैः । अल्पायुषश्च पुरुषा ब्रह्मन्कृतयुगेप्यमी । । ८ त्रेतायां द्वापरे...
७ KB (२५५ शब्दाः) - १२:५४, १२ सेप्टेम्बर् २०१६
विष्णुस्मृतिः/चतुष्षष्ठितमोऽध्यायः
परमं पदं इति वा । । ६४.२० । । द्रुपदां सावित्रीं च । । ६४.२१ । । युञ्जते मन इत्यनुवाकं वा । । ६४.२२ । । पुरुषसूक्तं वा । । ६४.२३ । । स्नातश्चार्द्रवासा...
५ KB (२४९ शब्दाः) - ०४:२५, १ नवेम्बर् २०११
मोक्षोपायटीका/उत्पत्तिप्रकरणम्/सर्गः ३
सत्यरूपमिव स्थितम् ॥ ३,३.३३ ॥ "विविधानाकारान्" "धार्"अयतीति तादृशस्य "मनोनाम्नः" मन इति नामधेययुक्तस्य । "मनुष्यस्य" आधिभौतिकदेहरहितस्य पद्मजाख्यस्य मनुष्यस्य...
३९ KB (१,४९८ शब्दाः) - ०५:४५, १५ एप्रिल् २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.३०
प्रसिद्धौ । देवतामहिम्नः पारावारयोरज्ञानमस्मासु प्रसिद्धमित्यर्थः ॥ अमन्महि। ‘मन ज्ञाने'। ‘बहुलं छन्दसि ' इति बहुलवचनात् श्यनो लुक् । 'लुङ्लङ्लृङ्क्ष्वडुदात्तः...
६८ KB (३,११२ शब्दाः) - २३:५९, १९ जून् २०२०
श्वेताश्वतरोपनिषत्/द्वितीयः अध्यायः
सुवर्यतो धिया दिवम् । बृहज्ज्योतिः करिष्यतः सविता प्रसुवाति तान् ॥ ३ ॥ युञ्जते मन उत युञ्जते धियो विप्रा विप्रस्य बृहतो विपश्चितः । विहोत्रा दधे वयुनाविदेक...
५ KB (२२१ शब्दाः) - १०:३९, २६ अक्टोबर् २०१५
देवीभागवतपुराणम्/स्कन्धः ०८/अध्यायः ०३
विद्याविनयसम्पन्नान् सदाचारवतां वरान् ॥ ५ ॥ कन्याश्च दत्त्वा गुणवद्यशोवद्भ्यः समाहितः । मन: सम्यक् समाधाय प्रधानपुरुषे परे ॥ ६ ॥ भक्तिसाधनयोगेन भगवत्परिचर्यया । गतिमिष्टां...
६ KB (२२५ शब्दाः) - ०३:१२, ३ जुलै २०१६
घेरण्डसंहिता/सप्तमोध्यायः
सम्भवेत्तेन सम्भवेच्च मनोन्मनी ॥१५॥ अथ राजयोगसमाधिः। मनोमूर्च्छां समासाद्य मन आत्मनि योजयेत्। परात्मनः समायोगात् समाधिं समवाप्नुयात् ॥१६॥ अथ समाधियोगमहात्म्यम्।...
७ KB (२७७ शब्दाः) - ०३:५५, १५ सेप्टेम्बर् २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.९२
७. १. ३९. १) इति डियाजादेशः । आदेशसामर्थ्यात् तस्य लोपो न भवति । मनायोः । मन आत्मन इच्छति मनस्यति । सुप आत्मनः क्यच् ।' क्याच्छन्दसि ' इति उः । वर्णव्यापत्त्या...
७१ KB (३,०७८ शब्दाः) - ०१:१८, २५ जून् २०१९
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः १२/अध्यायः २
३३ ॥ दिव्याब्दानां सहस्रान्ते चतुर्थे तु पुनः कृतम् । भविष्यति तदा नॄणां मन आत्मप्रकाशकम् ॥ ३४ ॥ इत्येष मानवो वंशो यथा सङ्ख्यायते भुवि । तथा विट्शूद्रविप्राणां...
१२ KB (४८६ शब्दाः) - ००:३७, २ जनवरी २०२१
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः २०४
किमाधारेण कारणम् ।। १३ न किंचिदेतत्संपन्नं सद्यथैतन्न संविदः । एतच्चित्कचनं नाम मन एव तथा स्थितम् ।। १४ दिक्कालाद्यत्र चिद्भानं चिद्भानमचलादिकम् । चिज्जलादि...
७ KB (३१८ शब्दाः) - ११:४५, २८ नवेम्बर् २०१७
आनन्दलहरी (मूलसहिता)
स्त्वमज्ञानामिच्छाधिकमपि समर्था वितरणे । इति प्राहुः प्राञ्च: कमलभवनाद्यास्त्वयि मन- स्त्वदासक्तं नक्तंदिवमुचितमीशानि कुरु तत् ॥ १३ ।। स्फुरन्नानारत्नस्फटिकमयभित्तिप्रतिफल-...
६०२ B (३२४ शब्दाः) - ११:३६, १० नवेम्बर् २०२०
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ०८५
लोकपितामहः । ऐन्दवाख्यानसहितं मामुवाच बृहद्वचः ।। ३ ब्रह्मोवाच । सर्वं हि मन एवेदमित्थं स्फुरति भूतिमत् । जलं जलाशयस्फारैर्विचित्रैश्चक्रकैरिव ।। ४ दिनादौ...
९ KB (३३९ शब्दाः) - ००:३०, २९ जुलै २०१७
आनन्दलहरी
स्त्वमज्ञानामिच्छाधिकमपि समर्था वितरणे । इति प्राहुः प्राञ्चः कमलभवनाद्यास्त्वयि मन- स्त्वदासक्तं नक्तंदिवमुचितमीशानि कुरु तत्॥१३॥ स्फुरन्नानारत्नस्फटिकमयभित्तिप्रतिफल-...
९ KB (३१५ शब्दाः) - ०७:३१, १ सेप्टेम्बर् २०१२
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ११/अध्यायः २/ब्राह्मणं ४
च दर्शपूर्णमासौ वेदान्नादो हैव भवति प्र हास्मा अन्नाद्यं दीयते - ११.२.४.६ मन एव पूर्णमाः। पूर्णमिव हीदं मनो वागेव दर्शो ददृश इव हीयं वाक्तदेतावध्यात्मं...
५ KB (२५८ शब्दाः) - ०३:२३, ८ जनवरी २०२२
लक्ष्मीतन्त्रम्/अध्यायः ४३
यतमानेन योगिना ।। 108 ।। 108. - - - - - - - - - - - - {14. एष वा A. G. } दम्यते मन उद्दामं ततः शाम्यति तद् ध्रुवम्। शक्रः--- तत्त्वारविन्दसंदोहविहारचतुरक्रमे...
३६ KB (१,४९५ शब्दाः) - ०४:३८, १६ जुलै २०१९
ब्रह्मबिन्दूपनिषद्
प्रोक्तं शुद्धं चाशुद्धमेव च । अशुद्धं कामसङ्कल्पं शुद्धं कामविवर्जितम् ॥ १ ॥ मन एव मनुष्याणां कारणं बन्धमोक्षयोः । बन्धाय विषयासक्तं मुक्त्यै निर्विषयं स्मृतम्...
७ KB (३०० शब्दाः) - १४:१७, २ सेप्टेम्बर् २०२१
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १०/अध्यायः १
त्रीण्यपि पक्ष्याकाराण्यधिदैवं पृथिव्यन्तरिक्षद्युलोकात्मकानि-अध्यात्मं मन:-' प्राणवाग्रूपाणि चेत्यादिनिरूपणं ज्योतिष्टोमे एवैतेषां त्रयाणां सम्पादनप्रकारोपवर्णनं...
१२ KB (३०७ शब्दाः) - १०:२३, ६ जुलै २०२०
अथर्ववेदः/काण्डं २
युज्यतां यो अस्माकं मन इदं हिनस्ति ॥२॥ इदमिन्द्र शृणुहि सोमप यत्त्वा हृदा शोचता जोहवीमि । वृश्चामि तं कुलिशेनेव वृक्षं यो अस्माकं मन इदं हिनस्ति ॥३॥ अशीतिभिस्तिसृभिः...
५३ KB (२,७१९ शब्दाः) - ०५:०६, २४ मार्च् २०२०
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १४/अध्यायः ४/ब्राह्मणम् १
यदेवेदमप्रतिरूपं शृणोति स एव स पाप्मा- १४.४.१.६ अथ ह मन ऊचुः। त्वं न उद्गायेति तथेति तेभ्यो मन उदगायद्यो मनसि भोगस्तं देवेभ्य आगायद्यत्कल्याणं सङ्कल्पयति...
१४ KB (७५० शब्दाः) - ०७:२९, २२ आगस्ट् २०१८
जैमिनीयं ब्राह्मणम्/काण्डम् २/०३१-०४०
परिशिष्यते। वाचम् एव नातिशंसन्ति। शस्ते वै वाग् एव परिशिष्यते। मन एव नातिगृह्णन्ति। गृहीते वै मन एव परिशिष्यते। नातिष्टुतं नातिशस्तं नातिगृहीतम् एवंविदम् संपन्नम्...
२३ KB (१,२४९ शब्दाः) - ०१:०२, २८ एप्रिल् २०२२
कौषीतकिब्राह्मणम्/अध्यायः १७
सदनम् धिष्ण्याः । प्रतिष्ठा गार्हपत्य व्रत श्रपणाव् इति । अथ अपरम् । तस्य मन एव ब्रह्मा प्राण उद्गाता अपानः प्रस्तोता व्यानः प्रतिहर्ता वाग् घोता ( होता...
३९ KB (२,०६९ शब्दाः) - ०५:५०, १८ अक्टोबर् २०२०
ऋग्वेदः सूक्तं १.२४
प्राप्ते 'नञो जरमरमित्रमृताः' इत्युत्तरपदाद्युदात्तत्वम् । मनामहे ! ‘मन ज्ञाने'। व्यत्ययेन शप् । पादादित्वादनिघातः । मह्यै । ‘उदात्तयणो हल्पूर्वात्'...
६८ KB (३,२०४ शब्दाः) - ०१:०६, १६ अक्टोबर् २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.६२
सनायुवः । ‘ क्याच्छन्दसि ' इति उप्रत्ययः । जसि वर्णव्यत्ययेन उत्वम् । मतयः । ‘ मन ज्ञाने ' । मन्यन्ते इति मतयः स्तोतारः।' क्तिच्क्तौ च संज्ञायाम् ' इति क्तिच्...
७२ KB (३,१४० शब्दाः) - १०:४४, १७ मार्च् २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ४ (स्थितिप्रकरणम्)/सर्गः ३८
करोति मग्नमनाः ।। ६ मनो यत्करोति तत्कृतं भवति यन्न करोति तन्न कृतं भवति अतो मन एव कर्तृ न देहः ।। ७ चित्तादेवायं संसार आगतश्चित्तमय एव चित्त- मात्रं चित्त...
१० KB (४०५ शब्दाः) - १२:२०, २८ जुलै २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ००३
मनुष्यस्य विरिञ्च्याकारधारिणः । मनोराज्यं जगदिति सत्यरूपमिव स्थितम् ।। ३३ मन एव विरिञ्चित्वं तद्धि संकल्पनात्मकम् । स्ववपुः स्फारतां नीत्वा मनसेदं वितन्यते...
१० KB (३९७ शब्दाः) - ०३:०६, १८ सेप्टेम्बर् २०२२
ब्रह्माण्डपुराणम्/पूर्वभागः/अध्यायः ०३
मनुते सर्वभूतानां तस्माच्चेष्टफलो विभुः १८ भोक्ता त्राता विभक्तात्मा वर्त्तनं मन उच्यते तत्त्वानां संग्रहे यस्मान्महांश्च परिमाणतः १९ शेषेभ्यो गुणतत्त्वेभ्यो...
१० KB (३८० शब्दाः) - ०४:४३, १३ नवेम्बर् २०२०
ऋग्वेदः सूक्तं १.३३
। मलोपश्छान्दसः । अमन्यमानान् । मन्यन्ते जानन्तीति मन्यमानाः । ‘मन ज्ञाने । ‘ दिवादिभ्यः श्यन्' । श्यनो नित्त्वादाद्युदात्तत्वम् । समासे...
७९ KB (३,५२५ शब्दाः) - ०३:१६, २५ जून् २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.८४
सू. ४. ५९० ) इत्यादौ होमञ्शब्दो मनिन्प्रत्ययान्तो निपात्यते । मंसते । “ मन ज्ञाने'। लेटि अडागमः। ‘ सिब्बहुलं लेटि' इति सिप् । वीतिहोत्रः । वी गत्यादिषु...
७९ KB (३,४७० शब्दाः) - ०९:२३, ९ मे २०२१
शिवपुराणम्/संहिता २ (रुद्रसंहिता)/खण्डः ५ (युद्धखण्डः)/अध्यायः ५६
च यज्जातं तज्जातमिति चेतसा ।। मन्यस्व भक्तशार्दूल शिवं स्मर पुनःपुनः।।५।। मन आद्ये समाधाय कुरु नित्यं महो त्सवम् ।। भक्तानुकंपनश्चाऽस्य शंकरस्य पुनःपुनः।।६।।...
१० KB (३६६ शब्दाः) - ०२:२७, १० फेब्रवरी २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ११५
नानाकारविहारेण परिभ्रमति चक्रवत् ।। २१ उदेति रौति हन्त्यत्ति याति वल्गति निन्दति । मन एव शरीरेऽस्मिन्न शरीरं कदाचन ।। २२ यथा गृहपतिर्गेहे विविधं हि विचेष्टते ।...
९ KB (३६३ शब्दाः) - ०७:०९, २९ जुलै २०१७
स्कन्दपुराणम्/खण्डः ६ (नागरखण्डः)/अध्यायः २३४
॥ १४ ॥ मनो नियमितं येन सर्वेच्छासु सदागतम्॥ तस्य ज्ञाने च मोक्षे च कारणं मन एव हि ॥ १५ ॥ मनोनियमने यत्नः कार्यः प्रज्ञावता सदा ॥ मनसा सुगृहीतेन ज्ञानाप्तिरखिला...
८ KB (३५१ शब्दाः) - ०९:१९, २२ मे २०२०
ऋग्वेदः सूक्तं १०.६१
तुविऽनृम्णः । अस्य । अश्रीणीत । आऽदिशम् । गभस्तौ ॥३ हे अश्विनौ युवां “मनो “न मन इव यथा मनः “तिग्मं तीक्ष्णमाशु धावति आगच्छति एवं "येषु 'हवनेषु आह्वानेषु “विपः...
८६ KB (३,८६१ शब्दाः) - ०३:५४, २९ सेप्टेम्बर् २०२०
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/मन्त्रः १८
(विश्वाभ्यः) सब (आशाभ्यः) दिशाओं से सुख होने के निमित्त वारंवार (उपदधामि) अपने मन में धारण करता हूँ। हे मनुष्यो! तुम लोग उक्त व्यवहार को अच्छी प्रकार जानकर...
२४ KB (१,२५६ शब्दाः) - १६:१९, २६ नवेम्बर् २०१८
छान्दोग्योपनिषद्/अध्यायः ७
इमं च लोकममुं चेच्छेयेत्यथेच्छते मनो ह्यात्मा मनो हि लोको मनो हि ब्रह्म मन उपास्स्वेति ॥ १ ॥ स यो मनो ब्रह्मेत्युपास्ते यावन्मनसो गतं तत्रास्य यथाकामचारो...
३३ KB (१,३६२ शब्दाः) - ०८:३७, २९ जनवरी २०२०
ऋग्वेदः सूक्तं १.३१
१०३ ) इति हेर्धिरादेशः । लघूपधगुणः । धातोरन्त्यलोपश्छान्दसः । प्रमतिः । ‘मन ज्ञाने'। क्तिनि “ अनुदात्तोपदेश' इत्यादिना अनुनासिकलोपः । प्रकृष्टा मतिः यस्येति...
८५ KB (३,७८५ शब्दाः) - ०२:२६, २१ मार्च् २०२१
भावोपनिषत्
रजस्तमो वशिन्यादिशक्त्थयोअष्तौ ॥ २१॥ शब्दादि तन्मात्त्राः पंचपुष्पबाणाः ॥ २२॥ मन इक्ष्हुधनुः ॥ २३॥ रागः पाशः ॥ २४॥ द्वेषोऽङ्कुशः ॥ २५॥ अव्यक्त्त महदहंकाराः...
८ KB (२७१ शब्दाः) - ०७:१८, १४ जनवरी २०१७
उमासहस्रनामस्तोत्रम्/नवमशतकम्/षड्त्रिंशस्तबकः
पुरद्विषः ॥ ३६.२४॥ पादसेविनः कवेर्मनोहरातिशक्वरी- वर्ग एष नाट्यकारिनिर्जरीगणो यथा । लोकजालचक्रवर्तिपुण्ययोषितो मन- स्सम्मदाय साधुकष्टवारणाय कल्पताम् ॥ ३६.२५॥...
१० KB (३०२ शब्दाः) - ०७:४०, २२ जनवरी २०१६
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः ११/अध्यायः ९
कलहो भवेत् वार्ता द्वयोरपि । एक एव चरेत् तस्मात् कुमार्या इव कङ्कणः ॥ १० ॥ मन एकत्र संयुञ्ज्यात् जितश्वासो जितासनः । वैराग्याभ्यासयोगेन ध्रियमाणमतन्द्रितः...
१० KB (४१६ शब्दाः) - १०:१४, ८ मे २०१७
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः ११/अध्यायः २०
१९ ॥ मनोगतिं न विसृजेत् जितप्राणो जितेन्द्रियः । सत्त्वसंपन्नया बुद्ध्या मन आत्मवशं नयेत् ॥ २० ॥ एष वै परमो योगो मनसः सङ्ग्रहः स्मृतः । हृदयज्ञत्वमन्विच्छन्...
१० KB (४०९ शब्दाः) - ०६:१०, १४ जून् २०१७
जैमिनीयं ब्राह्मणम्/काण्डम् १/०११-०२०
हैवैकदाय एतद् अविद्वान् अग्निहोत्रं जुहोति॥1.18॥ वाग् वा अग्निहोत्री। तस्यै मन एव वत्सः। मनसा वै वाचं पृक्तां दुह्रे। वत्सेन वै मातरं पृक्तां दुह्रे। तद्...
१८ KB (१,०४३ शब्दाः) - २२:१५, २५ मे २०२०
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १/अध्यायः ४/ब्राह्मण ३
अश्वो न देववाहन इति । मनो वै देववाहनं मनो हीदं मनस्विनं भूयिष्ठं वनीवाह्यते मन एवैतया समिन्द्धे - १.४.३.६ अग्ने दीद्यतं बृहदिति । चक्षुर्वै दीदयेव चक्षुरेवैतया...
८ KB (३८४ शब्दाः) - ०३:१९, ८ डिसेम्बर् २०२१
पद्मपुराणम्/खण्डः २ (भूमिखण्डः)/अध्यायः ०१३
समश्नुते । शांतिरेव प्रकर्तव्या क्लेशान्नैव परित्यजेत् २४। भूतवैरं विसृज्यैव मन एवं प्रकारयेत् । एवं शांतिः समाख्याता अस्तेयं तु वदाम्यहम् २५। परस्वं नैव...
८ KB (३८४ शब्दाः) - २२:४१, ७ एप्रिल् २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.११७
इत्यत्रोक्तमाख्यानम् अत्राप्यनुसंधेयम् ॥ एवैः । इण् गतौ'। ‘इण्शीङ्भ्यां वन्' । पुनर्मन्यौ ।' मन ज्ञाने '। अत्र स्तुत्यर्थः । मन्यते स्तौति इति मना स्तुतिः । पचाद्यच् । ‘छन्दसि...
९९ KB (४,२०३ शब्दाः) - ०२:२३, २० सेप्टेम्बर् २०२२
ऋग्वेदः सूक्तं १.११२
ताभिरित्यादि पूर्ववत् ॥ वचसम् । अर्शआदित्वात् मत्वर्थीयः अच् । मन्तवे । ‘मन ज्ञाने'। ‘कमिमनिजनि” ' इत्यादिना तुप्रत्ययः । धियः । ध्यायन्तीति धियः स्तोतारः...
१०८ KB (४,५५३ शब्दाः) - ०३:१३, १२ अक्टोबर् २०२१
मोक्षोपायटीका/स्थितिप्रकरणम्/सर्गः १०
समाधौ त्वयि संस्थिते । स्वमनोरथमार्गेण दुराद्दूरतरं गतम् ॥ ४,१०.५२ ॥ यतः मन एव सर्वत्र कर्तृ अस्ति तत्ततो हेतोः ॥ ४,१०.५२ ॥ इदमौशनसं त्यक्त्वा देहं...
३३ KB (१,३३५ शब्दाः) - ०८:४७, २३ एप्रिल् २०१९
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१. ईश्वरप्रार्थनाविषयः
है, दूसरा आधिभौतिक जो दूसरे प्राणियों से होता है, और तीसरा आधिदैविक जो कि मन और इन्द्रियों के विकार, अशुद्धि और चञ्चलता से क्लेश होता है, इन तीनों तापों...
५६ KB (३,०३५ शब्दाः) - १८:१७, २४ नवेम्बर् २०२०
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१९. पुनर्जन्मविषयः
उत्तम नेत्र आदि सब इन्द्रियां स्थापन कीजिए। तथा (पुनः प्राणं) प्राण अर्थात् मन बुद्धि, चित्त, अहङ्कार, बल, पराक्रम आदि युक्त शरीर पुनर्जन्म में कीजिये। (इह...
३८ KB (२,१८२ शब्दाः) - १६:०८, १४ जुलै २०२१
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ५ (उपशमप्रकरणम्)/सर्गः १३
मांसं भुङ्क्तेऽनुगो हरेः । चिद्वीर्यवशतः प्राप्तं दृश्यमाश्रयते मनः ।। ४८ मन एवमसत्कल्पं चित्प्रसादेन जीवति । भावयन्विश्वमेवैकं चिन्तामेत्य चिदप्युत ।।...
२७ KB (१,०७७ शब्दाः) - ०३:३३, १९ जून् २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं ३.२६
कप्रत्ययः । हृदा । हृदयशब्दस्य ‘ पद्दन्नोमास्' इत्यादिना हृदादेशः । मतिम् । 'मन ज्ञाने'। ' मन्त्रे वृषेषपच' ' इत्यादिना कर्मणि क्तिन् उदात्त: । अकृत । करोतेर्लुङि...
५३ KB (१,९९९ शब्दाः) - १०:५९, २३ मे २०२१
ऋग्वेदः सूक्तं ३.३४
शकंद्वादित्वात्पररूपत्वं । कृदुत्तरस्वरः । अरोचयत् । रुच दीप्तावित्यस्य लङि रूपं । मनवे । मन ज्ञाने। शॄस्वृस्निहीत्यादिना उप्रत्ययः । निदनुवृत्तेरायुदात्तः । अविंदत् ।...
४८ KB (१,८३२ शब्दाः) - ०६:१६, १० आगस्ट् २०१९
पद्मपुराणम्/खण्डः ६ (उत्तरखण्डः)/अध्यायः १३२
तदहं परिकीर्त्तये । शुभाशुभस्य कार्यं च कारणं मन एव हि ८५। मनसा शुध्यते सर्वं तदा ब्रह्म सनातनम् । मन एव सदा बंधुर्मन एव सदा रिपुः ८६। मनसा तारिताः केचिन्मनसा...
३७ KB (१,७७२ शब्दाः) - २३:३७, २ एप्रिल् २०२२
गौडपादकारिका/द्वितीयप्रकरणम्
कालविदो दिश इति च तद्विदः । वादा इति वादविदो भुवनानीति तद्विदः ॥ २.२४ ॥ मन इति मनोविदो बुद्धिरिति च तद्विदः । चित्तमिति चित्तविदो धर्माधर्मौ च तद्विदः ...
११ KB (४९१ शब्दाः) - ११:३९, २८ मार्च् २०१९
ऋग्वेदः सूक्तं १.१०५
निवारण करते हैं. हम उन मार्गदर्शक वरुण से अभिमत फल मांगते हैं. हमारा स्तोता मन उन वरुण की मननीय स्तुति करता है. वे ही स्तुति योग्य वरुण हमारे लिए सच्चे बनें...
९९ KB (५,०१३ शब्दाः) - २३:५१, १० डिसेम्बर् २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः १०२
विततानर्थदुर्गमा । नानेन्द्रजालकलनां शम्बरो हेम वर्षति ।। ३४ स्वविनाशक्रियां चैतां मन एव करोत्यलम् । मनो ह्यात्मवधं नाम नाटकं परिनृत्यति ।। ३५ आत्मानमीक्षते चेतः...
१० KB (४१५ शब्दाः) - ०२:३९, २९ जुलै २०१७
श्रीमद्भागवत महापुराण/स्कंध ०४/अध्यायः २९
लिङ्गिनो देहसम्भवम् । श्रद्धत्स्वाननुभूतोऽर्थो न मनः स्प्रष्टुमर्हति ॥ ६५ ॥ मन एव मनुष्यस्य पूर्वरूपाणि शंसति । भविष्यतश्च भद्रं ते तथैव न भविष्यतः ॥ ६६...
२४ KB (१,००८ शब्दाः) - १०:४६, ३ सेप्टेम्बर् २०१८
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः ४/अध्यायः २९
लिङ्गिनो देहसम्भवम् । श्रद्धत्स्वाननुभूतोऽर्थो न मनः स्प्रष्टुमर्हति ॥ ६५ ॥ मन एव मनुष्यस्य पूर्वरूपाणि शंसति । भविष्यतश्च भद्रं ते तथैव न भविष्यतः ॥ ६६...
२४ KB (९९५ शब्दाः) - ०२:५२, २१ जुलै २०२०
मोक्षोपायटीका/उत्पत्तिप्रकरणम्/सर्गः ४
॥ स्वप्नादौ सर्वैरनुभूयमानातिवाहिकदेहरूपत्वं मनसः कथयति आतिवाहिकदेहात्मा मन इत्यभिधीयते । आधिभौतिकबुद्धिस्तु सदा धीस्तु चिरस्थितिः ॥ ३,४.४५ ॥ पण्डितैः...
७४ KB (३,०१३ शब्दाः) - ०६:११, १५ एप्रिल् २०१९
महाभारतम्-12-शांतिपर्व-316
राजेन्द्र चरितं सर्वमिन्द्रियैः।। 12-316-16a 12-316-16b न चेन्द्रियाणि पश्यन्ति मन एवात्र पश्यति। चक्षुः पश्यति रूपाणि मनसा तु न चक्षुषा।। 12-316-17a 12-316-17b...
८ KB (४८ शब्दाः) - ०६:३९, २२ जनवरी २०१६
लघुयोगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ९
मध्यस्थमुभयानुकूलं भवत्येवं मन आत्मानात्मानुकूलं भवति अत उपायविशेषेण जेतव्यमित्यभिप्रायः। आत्मानात्मधर्मयोरपि चैतन्यजाड्ययोरनुकूलं मन इत्याह-यन्मध्यं चित्तजाड्ययोरिति।...
१२० KB (४,४९४ शब्दाः) - ०६:०३, १० जनवरी २०२२
शिवपुराणम्/संहिता २ (रुद्रसंहिता)/खण्डः ३ (पार्वतीखण्डः)/अध्यायः २२
ब्रह्मोवाच ।। त्वयि देवमुने याते पार्वती हृष्टमानसा ।। तपस्साध्यं हरं मेने तपोर्थं मन आदधे ।। १ ।। ततः सख्यौ समादाय जयां च विजयां तथा।। मातरं पितरं चैव सखीभ्यां...
१८ KB (८४३ शब्दाः) - ०३:५३, ४ जनवरी २०१७
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः १०/पूर्वार्धः/अध्यायः २
इति पौरा विचुक्रुशुः १५ भगवानपि विश्वात्मा भक्तानामभयङ्करः आविवेशांशभागेन मन आनकदुन्दुभेः १६ स बिभ्रत्पौरुषं धाम भ्राजमानो यथा रविः दुरासदोऽतिदुर्धर्षो...
१२ KB (५०१ शब्दाः) - ०२:२२, ७ मे २०१९
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः २/अध्यायः १
पदं तत्परमं विष्णोः मनो यत्र प्रसीदति ॥ १९ ॥ रजस्तमोभ्यां आक्षिप्तं विमूढं मन आत्मनः । यच्छेद्धारणया धीरो हंति या तत्कृतं मलम् ॥ २० ॥ यस्यां सन्धार्यमाणायां...
११ KB (४७३ शब्दाः) - ०२:१७, १४ फेब्रवरी २०२२
संस्कृते भाषाशुद्धिः
सुभाषितस्य उल्लेखं कुर्वन्त: तदा (आन्दोलनस्य प्रारम्भकाले) वयम् ‘अस्माकं दोषविषये ‘मन: वज्रादपि कठोरं स्यात्, इतरेषां दोष-विषये कुसुमादपि मृदु भवेत्’ इति वदाम:...
२२ KB (९५४ शब्दाः) - ०७:१८, २४ अक्टोबर् २०१५
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १४/अध्यायः ६/ब्राह्मणम् ०१
कतिभिरयमद्य ब्रह्मा यज्ञं दक्षिणतो देवताभिर्गोपायिष्यतीत्येकयेति कतमा सैकेति मन एवेत्यनन्तं वै मनोऽनन्ता विश्वे देवा अनन्तमेव स तेन लोकं जयति - १४.६.१.११...
८ KB (३५० शब्दाः) - २१:०८, २२ डिसेम्बर् २०२१
जैमिनीयं ब्राह्मणम्/काण्डम् १/००१-०१०
एवास्य तज् जायते। अन्नं म एतद् अजनीत्य एव तद् विद्यात्॥ धूमो ऽनु निनर्दति। मन एवास्य तज् जायते। मनो म एतद् अजनीत्य एव तद् विद्यात्॥ अङ्गारो ऽनु निर्वर्तते।...
२० KB (१,०६२ शब्दाः) - ०४:२२, २६ मे २०२०
जैमिनीयं ब्राह्मणम्/काण्डम् १/१४१-१५०
सो ऽकामयत न मन् मनो ऽपक्रामेत् पुनर् मा मन आविशेद् इति। स एते सामनी अपश्यत्। ताभ्याम् अस्तुत। ततो वै तं पुनर् मन आविशन् नास्मान् मनो ऽपाक्रामत्। ऐनं पुनर्...
२१ KB (१,१२८ शब्दाः) - १०:२४, २७ एप्रिल् २०२२
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ०७३
गृध्रः स्वामयसूचित्वं कश्चिदेतत्समाश्रितः । नितान्तप्रेरितः सूच्या कर्तुं मन उपाददे ।। ३६ सूचीमादाय गृध्रोऽसौ ययौ तच्चिन्तितं गिरिम् । अन्तःसूचिपिशाच्यन्ते...
१७ KB (५६८ शब्दाः) - १०:४०, १४ अक्टोबर् २०२१
सदाचारानुसन्धानम् (समूलम्)
सर्वबधैर्विमुच्यते ॥ १०॥ तर्पण स्वसुखेनैव स्वेद्रियाणा प्रतर्पणम् ।। मनसा मन आलोक्य स्वयमात्मा प्रकाशते ॥ ११॥ आत्मनि स्वप्रकाशाग्नौ चित्तमेकाहुतिं क्षिपेत्...
६३३ B (५३३ शब्दाः) - १३:०२, १० नवेम्बर् २०२०
लक्ष्मीनारायणसंहिता/खण्डः ३ (द्वापरयुगसन्तानः)/अध्यायः १७७
नासिका चापि पञ्चमी । पादौ पायुरुपस्थश्च हस्तौ वाग् दशमी तथा ।। 3.177.१० ।। मन एकादशं चित्तमहं बुद्धिश्चतुर्दशी । आकाशं प्रथमं भूतं श्रोत्रमध्यात्ममुच्यते...
२७ KB (१,१७९ शब्दाः) - ०८:००, ४ अक्टोबर् २०२०
सावित्र्युपनिषत्
नक्षत्राणे स cअन्द्रमास्ते द्वे योनिस्तदेकं मिथुनम् ॥ ७॥ कः सविता का सावित्री मन एव सविता वाक् सावित्री स यत्र मनस्तद्वाक् यत्र वा वाक् तन्मनस्ते द्वे योनिस्तदेकं...
८ KB (३६५ शब्दाः) - ०७:०९, १४ जनवरी २०१७
महाभारतम्-12-शांतिपर्व-253
बुद्ध्य भावे कृतो गुणाः।। 12-253-16a 12-253-16b इन्द्रियाणि नरे पञ्च षष्ठं तु मन उच्यते। सप्तमीं बुद्धिमेवाहुः क्षेत्रज्ञं पुनरष्टमम्।। 12-253-17a 12-253-17b...
१० KB (७३ शब्दाः) - ०६:२९, २२ जनवरी २०१६
मोक्षोपायटीका/स्थितिप्रकरणम्/सर्गः २३
सरित्सङ्गमतीर्थेषु मनोरथगतिः क्रमात् ॥ ४,२३.२७ ॥ बहिः बाह्ये । अन्तः मनसि । मन एव स्वाधीनत्वात्रथः । तेन गतिः यस्य । सः । अन्तः स्नानं तु चिद्ध्रदनिमज्जनमेव...
३८ KB (१,४८९ शब्दाः) - ०७:२७, २४ एप्रिल् २०१९
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ३/अध्यायः ४/ब्राह्मण २
तस्मादेतदृषिणाभ्यनूक्तम् । मनसा संकल्पयति तद्वातमपिगच्छति वातो देवेभ्य आचष्टे यथा पुरुष ते मन इति - ३.४.२.७ ते देवाः । जुष्टास्तनूः प्रियाणि धामानि सार्धं समवददिरे ते होचुरेतेन...
९ KB (४६५ शब्दाः) - ०१:२८, १५ सेप्टेम्बर् २०२२
आश्वलायन श्रौतसूत्रम्/अध्यायः ८/खण्डः १३
विज्ञातमग्नीदासी३त् । प्राणो हविरासी३त् । सामाध्वर्युरासी३त् । वाचस्पतिर्होतासी३त् । मन उपवक्तासी३त् ९ ते वा एतं ग्रहमगृह्णत । वाचस्पते विधे नामन् । विधेम ते नाम...
२० KB (१,०७९ शब्दाः) - ०९:४४, ३ डिसेम्बर् २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः १७२
पृथ्व्यादिरहितः खमेवाद्यः प्रजापतिः । मनोमात्रमहं मन्ये संकल्पविटपी यथा ।। १ मन इत्यभिधानेन पश्चादास्था प्रकल्पिता । वार्यावर्तविवर्तेन प्रोत्थायावर्तता यथा...
१२ KB (४८९ शब्दाः) - ०६:३२, २२ नवेम्बर् २०१७
श्रीमद्भागवत महापुराण/स्कंध ०२/अध्यायः ०१
पदं तत्परमं विष्णोः मनो यत्र प्रसीदति ॥ १९ ॥ रजस्तमोभ्यां आक्षिप्तं विमूढं मन आत्मनः । यच्छेद्धारणया धीरो हंति या तत्कृतं मलम् ॥ २० ॥ यस्यां सन्धार्यमाणायां...
१२ KB (४८८ शब्दाः) - ११:१८, २९ अक्टोबर् २०१६
लघुयोगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ५
प्राप्ताप्राप्तविवेकेन शरीरकृततयोपलभ्यमानं फलवत्कार्यं स्वप्नशरीरकृतकार्यवन्मनःकृतमेवेति। मन एव प्रियाप्रियकृन्न देह इत्येतमर्थं तन्निग्रहे प्रयत्नातिशयविधानायाख्यानान्तरेण...
१२ KB (४९८ शब्दाः) - ०५:२८, १० जनवरी २०२२
पाञ्चरात्रागमः/प्रथमपरिच्छेदः/नवमोध्यायः
महत्तत्वाद्येकविंशति तत्वके । तावद्रूपैस्सूक्ष्मतत्वाजातौ प्रागनिरूद्धतः ।। 22.मन आदीनि तत्वानि स्थूलदेहानि भेजिरे । इन्द्रादि पुष्करान्ताश्च सूक्ष्मतत्वानिरुद्धजाः...
१५ KB (५०१ शब्दाः) - ११:०७, २८ अक्टोबर् २०१५
ईशादिविंशोत्तरशतोपनिषदः/उपनिषद-३१-४०
विद्धि॥९७॥ मन एव जगत्सर्वं मन एव महारिपुः । मन एव हि संसारोमन एव जगत्त्रयम् ॥९८॥ मन एव महद्दुःखं मन एव जरादिकम् ।मन एव हि कालश्च मन एव मलं तथा ॥९९॥ मन एव हि...
२५८ KB (९,८४० शब्दाः) - १८:१८, ७ एप्रिल् २०१८
अथर्ववेदः/काण्डं ७
॥३॥ 7.36 अक्ष्यौ नौ मधुसंकाशे अनीकं नौ समञ्जनम् । अन्तः कृष्णुष्व मां हृदि मन इन् नौ सहासति ॥१॥ 7.37 अभि त्वा मनुजातेन दधामि मम वाससा । याथाऽसो मम केवलो...
८३ KB (४,२५७ शब्दाः) - ०९:२८, २५ मार्च् २०२०
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १०/अध्यायः ३/यजुस्तद्विधायक ब्राह्मणम्
प्रतिष्ठितमन्नं वहति तस्मात्समान एव प्राणेऽन्यदन्यदन्नं धीयते - १०.३.५.६ मन एव पुरः मनो हि प्रथमं प्राणानां चक्षुरेव चरणं चक्षुषा ह्ययमात्मा चरति तदेतद्यजुः...
९ KB (४२५ शब्दाः) - ०३:४९, १ सेप्टेम्बर् २०२२
महाभारतम्-12-शांतिपर्व-291
वर्तते बुद्धिरन्तरे।। 12-291-14a 12-291-14b इन्द्रियाणि नरे पञ्च षष्ठं तु मन उच्यते। सप्तमीं बुद्धिमेवाहुः क्षेत्रज्ञः पुनरष्टमः।। 12-291-15a 12-291-15b...
१५ KB (२२ शब्दाः) - ०६:३५, २२ जनवरी २०१६
महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-214
पूर्वपूर्वगुणाः सर्वे क्रमशो गुणिषु त्रिषु ।। 3-214-18a 3-214-18b षष्ठी तु चेतना नाम मन इत्यभिधीयते। सप्तमी तु भवेद्बुद्धिरहंकारस्ततः परम् ।। 3-214-19a 3-214-19b...
८ KB (७ शब्दाः) - ०७:५०, २० जनवरी २०१६
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः ११/अध्यायः १३
जितश्वासो जितासनः ॥ १३ ॥ एतावान् योग आदिष्टो मच्छिष्यैः सनकादिभिः । सर्वतो मन आकृष्य मय्यद्धाऽऽवेश्यते यथा ॥ १४ ॥ श्रीउद्धव उवाच - यदा त्वं सनकादिभ्यो...
१२ KB (५३९ शब्दाः) - ०५:४९, २६ मे २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ४ (स्थितिप्रकरणम्)/सर्गः ३५
मित्रं मनो रिपुः ।। १९ विकल्पकलुषा या स्याच्चित्तत्त्वस्यात्मविस्मृतिः । मन इत्युच्यते सेयं वासना भवभागिनी ।। २० चेत्यानुपातकलितचिन्मात्रे तिष्ठताभिधम्...
१६ KB (५९७ शब्दाः) - १२:१५, २८ जुलै २०१७
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः १०/उत्तरार्धः/अध्यायः ५९
प्रधानं पुरुषो भवान् परः ॥ २९ ॥ अहं पयो ज्योतिरथानिलो नभो मात्राणि देवा मन इन्द्रियाणि । कर्ता महानित्यखिलं चराचरं त्वय्यद्वितीये भगवन्नयं भ्रमः...
१५ KB (५५० शब्दाः) - १०:२६, २७ मार्च् २०१७