ऋग्वेदः सूक्तं १.१०५
चंद्रमा आकाश में दौड़ता है. हे सुवर्णमयी चंद्रकिरणो! कुएं से ढकी होने के कारण मेरी इंद्रियां तुम्हारे अग्रभाग को नहीं प्राप्त करती. हे धरती और आकाश! हमारे...
९९ KB (५,०१३ शब्दाः) - २३:५१, १० डिसेम्बर् २०१९
महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-171
गिलनीयस्तिमिगिलो यस्येति विग्रहः ।। 3-171-6 घूर्मते भ्रमति ।। 3-171-13 दिवं स्तब्ध्वा आकाश व्याप्य ।। 3-171-14 दशिताः सन्नद्धाः। त्राणैः कवचैः ।। 3-171-19 ततस्तेदानवास्तत्र...
८ KB (८१ शब्दाः) - ०७:४१, २० जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः १७
विद्वन्! मैं जैसे (मनसा) विज्ञान से (आरात्) निकट में (अवः) नीचे से (दिवा) आकाश के साथ (पतङ्गम्) सूर्य के प्रति (पतयन्तम्) चलते हुए (ते) आप के (आत्मानम्)...
७ KB (२८१ शब्दाः) - १४:५९, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः ६
(स्वाहा) अच्छे प्रकार प्रयोग की हुई उत्तम क्रिया से (उरोः) बहुत (अन्तरिक्षात्) आकाश और (वातात्) वायु की शुद्धि करके (द्यावापृथिवीभ्याम्) शुद्ध प्रकाश और भूमिस्थ...
७ KB (२६९ शब्दाः) - ०४:०६, २ डिसेम्बर् २०१८
महाभारतम्-07-द्रोणपर्व-202
तुभ्यं त्वदर्थमेव। सर्वेषां देवानां नाम्ना त्वमेव तर्पणीय इत्यर्थः।। 5-202-79 आकाश इति लुप्तविभक्तिकम्। स्वाद्यं रसः। ब्रह्म वेदाः यज्ञाश्च। स्थास्नु स्थावरम्।...
३९ KB (३४० शब्दाः) - १०:३१, २० जनवरी २०१६
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः ३०
को (अस्तभ्नात्) धारण (वरिमाणम्) श्रेष्ठ (अन्तरिक्षम्) आकाश को (अमिमीत) रचना और (पृथिव्याः) आकाश के मध्य में (विश्वा) सब (भुवनानि) लोकों को (आसीदत्) स्थापन...
१२ KB (४७९ शब्दाः) - ०४:४९, २ डिसेम्बर् २०१८
महाभारतम्-03-आरण्यकपर्व-030
दारुमयी योषा नरवीर समाहिता । ईरयत्यङ्गमङ्गानि तथा राजन्निमाः प्रजाः ।।२२।। आकाश इव भूतानि व्याप्य सर्वाणि भारत । ईश्वरो विदधातीह कल्याणं यच्च पापकम् ।।२३।।...
२६ KB (५६९ शब्दाः) - ०२:५१, १३ जुलै २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः १३
च॥१३॥ पदार्थः—हे (वसवः) विद्वान्! जो (इन्द्रः) बिजुली (त्रितः) पृथिवी, जल और आकाश से (यमेन) नियमकर्त्ता वायु ने (दत्तम्) दिये अर्थात् उत्पन्न किये (एनम्) इस...
७ KB (२६० शब्दाः) - १४:५३, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः ५५
(शत्रून्) शत्रुओं को (अपसेध) पृथक् कीजिए (पुरुत्रा) बहुत विध (पृथिवीम्) आकाश (उत) और (द्याम्) बिजुली के प्रकाश को (उप, श्वासय) निकट जीवन धारण कराइये,...
७ KB (२६७ शब्दाः) - १७:३०, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः ४३
घोड़ों वा अग्न्यादि को नियम में रखनेवाला (रथे) रमण करने योग्य पृथिवी जल वा आकाश में चलाने वाले यान में (तिष्ठन्) बैठा हुआ (यत्रयत्र) जिस-जिस संग्राम वा देश...
७ KB (२७४ शब्दाः) - १७:०५, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः २९
है। जो विद्वानों के लिए सुख देवें, वे सर्वोत्तम सुख को प्राप्त हों, जैसे आकाश सब दिशाओं और पृथिव्यादि में व्याप्त है, वैसे जगदीश्वर सर्वत्र व्याप्त है।...
७ KB (२७१ शब्दाः) - १५:१९, ३० नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ६
साथ वर्त्तमान (प्रयन्) अच्छी प्रकार चलती हुई (पृश्निः) अन्तरिक्ष अर्थात् आकाश में (आक्रमीत्) चारों तरफ घूमती है॥६॥ भावार्थः—मनुष्यों को जानना चाहिये कि...
७ KB (२७६ शब्दाः) - १५:०९, १ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २९/मन्त्रः ५
मनुष्यों को चाहिए कि ऐसे द्वारों वाले घर बनावें कि जिनसे वायु न रुके। जैसे आकाश में बिना रुकावट के पक्षी सुखपूर्वक उड़ते हैं, वैसे उन द्वारों में जावें-आवें॥५॥...
७ KB (२८१ शब्दाः) - ०४:११, ३० नवेम्बर् २०१८
रामायणम्/किष्किन्धाकाण्डम्/सर्गः ६७
॥४-६७-८॥ अरुजन् पर्वत अग्राणि हुताशन सखो अनिलः । बलवान् अप्रमेयः च वायुः आकाश गोचरः ॥४-६७-९॥ तस्य अहम् शीघ्र वेगस्य शीघ्र गस्य महात्मनः । मारुतस्य औरसः...
१५ KB (८२३ शब्दाः) - ०६:३४, २ आगस्ट् २०२१
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ५
(अन्नाद्याय) भक्षण योग्य अन्न के लिये (भूम्ना) विभु अर्थात् ऐश्वर्य्य से (द्यौरिव) आकाश में सूर्य के समान (वरिम्णा) अच्छे-अच्छे गुणों से (पृथिवीव) विस्तृत भूमि के...
९ KB (३३४ शब्दाः) - १५:०७, १ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः १३
(ध्रुवक्षित्) निश्चल सुख और शास्त्रों का निवास कराने वाला (असि) है वा (अन्तरिक्षम्) आकाश में रहने वाले पदार्थों को पुष्ट करता है, उसको तुम (दृंंह) बढ़ाओ। जो (अच्युतक्षित्)...
७ KB (२८५ शब्दाः) - ०९:१९, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः ३१
सर्वथा वेद्यौ स्तः॥३१॥ पदार्थः—हे जगदीश्वर वा विद्वन्! जिससे आप जैसे व्यापक आकाश और ऐश्वर्य्ययुक्त राजा होता है, वैसे (विभूः) व्यापक और ऐश्वर्य्ययुक्त (असि)...
७ KB (२९९ शब्दाः) - ११:१७, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३/मन्त्रः ४९
आहुति (परापत) होम हुए पदार्थों के अंशों को ऊपर प्राप्त करती वा जो आहुति आकाश में जाकर वृष्टि से (सुपूर्णा) पूर्ण हुई (पुनरापत) फिर अच्छे प्रकार पृथिवी...
९ KB (४०२ शब्दाः) - १८:२६, १ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः २८
संकल्प है। तुम दोनों (घृतेन) घृत आदि सुगन्धित पदार्थों से (द्यावापृथिवी) आकाश और भूमि को (पूर्येथाम्) परिपूर्ण करो। हे यज्ञ करने वाली स्त्री! तू (इन्द्रस्य)...
८ KB (३३८ शब्दाः) - ११:०६, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ४/मन्त्रः ३१
परमेश्वर सूर्य्य वा प्राणवायु हैं, वे (वनेषु) किरण वा वनों के (अन्तरिक्षम्) आकाश को (विततान) विस्तारयुक्त किया वा करता (अर्वत्सु) अत्युत्तम वेगादि गुणयुक्त...
८ KB (३३९ शब्दाः) - ०४:५०, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः १७
(प्रजाम्) उत्पन्न हुई सृष्टि को (मा निर्वादिष्टम्) न नष्ट करें और वे (पृथिव्याः) आकाश के मध्य (अत्र) इस (वर्ष्मन्) सुख से सेवनयुक्त जगत् में (रमेथाम्) रमण करें...
१० KB (४०१ शब्दाः) - १०:४९, २ डिसेम्बर् २०१८
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य पूर्वार्धम्)/सर्गः ०५६
प्रकोष्ठकामिलिखितसुरासुरनृपुत्रिकम् । परमालोकमङ्कोलयुवताकाशकुडयकम् ।। ३२ आकाश एव रचिता प्रतिभैकरङ्गा मुग्धा जगत्त्रयमनोहरपुत्रिकेयम् । चिन्मात्रचक्रपरिरञ्जितसर्वलोका...
१० KB (३३४ शब्दाः) - ११:३९, २३ आगस्ट् २०१७
मोक्षोपायटीका/उत्पत्तिप्रकरणम्/सर्गः १३
जगतम्बरोदरमेव भवति ॥ ३,१३.५३ ॥ सर्गान्तश्लोकेन पूर्वोक्तं सङ्गृह्णाति आकाश एव परमे प्रथमः प्रजेशो नित्यं स्वयं कचति शून्यतया समानः । स ह्यातिवाहिकवपुर्न...
७ KB (२७१ शब्दाः) - ०९:२२, १६ एप्रिल् २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः २२
अन्तरिक्ष में वायु जल और सूर्य्य की किरणों के साथ मिल कर इधर-उधर फैल कर आकाश में ठहरने वाले सब पदार्थों को दिव्य करके अच्छी प्रकार प्रजा को सुखी करता...
९ KB (३९४ शब्दाः) - १०:०१, २१ नवेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः १५
है, उनमें से ओषधी आदि पृथिवी में, प्रकाश आदि सूर्यलोक में और परमाणु आदि आकाश और इस सब जगत् को प्राणों के शिर में स्थापित किया है। इस लिखे हुए शतपथ के...
१० KB (४४५ शब्दाः) - ०९:२३, २ डिसेम्बर् २०१८
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३०/मन्त्रः २१
(पीठसर्पिणम्) बिना पगों के कढि़रि के चलनेवाले सांप आदि को (अन्तरिक्षाय) आकाश और पृथिवी के बीच में खेलने को (वंशनर्त्तिनम्) बांस से नाचने वाले नट आदि को...
९ KB (३५९ शब्दाः) - ०२:३२, ३० नवेम्बर् २०१८
रामायणम्/अयोध्याकाण्डम्/सर्गः ३४
सर्वैरादित्यमिव रश्मिभिः॥ ८॥ स सत्यवाक्यो धर्मात्मा गाम्भीर्यात् सागरोपमः। आकाश इव निष्पङ्को नरेन्द्रः प्रत्युवाच तम्॥ ९॥ सुमन्त्रानय मे दारान् ये केचिदिह...
१६ KB (७४६ शब्दाः) - ११:४६, १० सेप्टेम्बर् २०२२
रामायणम्/किष्किन्धाकाण्डम्/सर्गः ५८
च जय एषिणौ । आदित्यम् उपयातौ स्वो ज्वलंतम् रश्मि मालिनम् ॥४-५८-४॥ आवृत्य आकाश मार्गेण जवेन स्वर् गतौ भृशम् । मध्यम् प्राप्ते च सूर्ये च जटायुः अवसीदति...
११ KB (६२४ शब्दाः) - १४:४४, ३१ जुलै २०२१
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः १२/अध्यायः ५
जायतेऽथ विनश्यति ॥ ७ ॥ न तत्रात्मा स्वयंज्योतिः यो व्यक्ताव्यक्तयोः परः । आकाश इव चाधारो ध्रुवोऽनन्तोपमस्ततः ॥ ८ ॥ एवमात्मानमात्मस्थम् आत्मनैवामृश प्रभो...
४ KB (१७३ शब्दाः) - १०:०१, ३ जुलै २०१७
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ३०/मन्त्रः १४
(उत्कूलनिकूलेभ्यः) ऊपर-नीचे किनारों पर चढ़ाने-उतारने के लिए (त्रिष्ठिनम्) जल स्थल और आकाश में रहने वाले विमानादि यानों से युक्त पुरुष को (वपुषे) शरीरहित के लिए (मानस्कृतम्)...
१० KB (३९१ शब्दाः) - १६:२५, २९ नवेम्बर् २०१८
अर्थशास्त्रम्/अधिकरणम् २/अध्यायः ३३
मौल-भृत-श्रेणि-मित्र-अमित्र-अटवी-बलानां सार-फल्गुतां विद्यात् । निम्न-स्थल-प्रकाश-कूट-खनक-आकाश-दिवा-रात्रि-युद्ध-व्यायामं च । आयोगं अयोगं च कर्मसु ।। ०२.३३.०८ ।। तेदेव...
३ KB (१७५ शब्दाः) - १०:४४, २९ फेब्रवरी २०१२
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः २६
(दिवे) ऐश्वर्य्यादि गुण के प्रकाश होने के लिये (त्वा) तुझ को (अन्तरिक्षाय) आकाश में रहने वाले पदार्थ को शोधने के लिये (त्वा) तुझ को (पृथिव्यै) पृथिवी के...
१२ KB (५४३ शब्दाः) - ११:०३, २ डिसेम्बर् २०१८
विश्वामित्रसंहिता/अध्यायः ५
च ।। 5.32 ।। तमोयुक्तादहंकारात् भूतादे: समजायत । शब्दतन्मात्रमेतस्माद् आकाश: संबभूव ह ।। 5.33 ।। आकशात् स्पर्शतन्मात्रं वायुस्तस्मादभूद् द्विज । वायोश्च...
१४ KB (४८० शब्दाः) - ०६:१४, २५ जुलै २०१९
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः ८
को मैं (उपस्थेषम्) प्राप्त होकर यज्ञ को सिद्ध करता हूँ तथा जो (ऊर्ध्वः) आकाश और जो (अध्वरः) यज्ञ अग्नि में ठहरने वाला (आ) सब प्रकार से (अस्थात्) ठहरता...
१२ KB (५२९ शब्दाः) - ०९:५१, २१ नवेम्बर् २०१८
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य पूर्वार्धम्)/सर्गः ०२१
कल्पान्ते व्यवहारो जगत्स्थितौ । कृतघ्न इव सन्मित्रं तदा नीडं त्यजाम्यहम् ।। १५ आकाश एव तिष्ठामि विगताखिलकल्पनः । स्तब्धप्रकृतिसर्वाङ्गो मनो निर्वासनं यथा ।।...
१४ KB (४७१ शब्दाः) - ०१:१६, ४ फेब्रवरी २०२२
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः १३
यज्ञ की सामग्री का (जुषताम्) सेवन करे (बृहस्पतिः) बड़े-बड़े जो प्रकृति और आकाश आदि पदार्थ हैं, उनका जो पति अर्थात् पालन करने हारा ईश्वर है, वह (इमम्) इस...
१२ KB (५४४ शब्दाः) - ०९:५४, २१ नवेम्बर् २०१८
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः ११६
।। १४ आकाश काशमसि निर्मलमच्छमुच्चै- राधार उन्नततयोत्तममुत्तमानाम् । त्वामेत्य किंतु विरलं करकाघनोऽयं लोकं विमर्दयति तेन परोऽसि नीचैः ।। १५ आकाश कर्षकष...
३० KB (१,०४८ शब्दाः) - २३:२७, १ जून् २०२१
तैत्तिरीयोपनिषदत्/ब्रह्मानन्दवल्ली
पुरुषविधः । तस्य प्राण एव शिरः । व्यानो दक्षिणः पक्षः । अपान उत्तरः पक्षः । आकाश आत्मा । पृथिवी पुच्छं प्रतिष्ठा । तदप्येष श्लोको भवति ॥ १ ॥ प्राणं देवा अनु...
१५ KB (६५० शब्दाः) - ०४:४९, २४ आगस्ट् २०२०
तैत्तिरीयारण्यकम्(विस्वर)/प्रपाठकः ८
पुरुषविधः । तस्य प्राण एव शिरः । व्यानो दक्षिणः पक्षः । अपान उत्तरः पक्षः । आकाश आत्मा । पृथिवी पुच्छं प्रतिष्ठा, इति । तदप्येष श्लोको भवति ।। इति...
२२ KB (९३९ शब्दाः) - २३:०२, २७ मार्च् २०१९
पञ्चतन्त्रम् ०३क
अस्त्य् अत्र विषये। तत्रैव गत्वा सर्वं सविस्तरं कथयिष्यामि। वायस आह-अहं तावद् आकाश-गतिः। तत् कथं भवतो मया सह गमनम्? स आह-यदि मे प्राणान् रक्षसि तदा स्व-पृष्ठम्...
४७ KB (२,५२४ शब्दाः) - ०९:१८, ४ फेब्रवरी २०२०
अर्थशास्त्रम्/अधिकरणम् १०/अध्यायः ४
इष्टा युद्धे निवेशे च ।। १०.४.०१ ।। धान्वन-वन-निम्न-स्थल-योधिनां खनक-आकाश-दिवा-रात्रि-योधिनां च पुरुषाणां नादेय-पार्वत-आनूप-सारसानां च हस्तिनां अश्वानां...
६ KB (३६० शब्दाः) - १०:५७, १ मार्च् २०१२
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १४/अध्यायः ६/ब्राह्मणम् ०८
यदवाक्पृथिव्या यदन्तरा द्यावापृथिवी इमे यद्भूतं च भवच्च भविष्यच्चेत्याचक्षत आकाश एव तदोतं च प्रोतं चेति कस्मिन्न्वाकाश ओतश्च प्रोतश्चेति - १४.६.८.७ स होवाच।...
७ KB (३१८ शब्दाः) - २१:११, २२ डिसेम्बर् २०२१
अर्थशास्त्रम्/अधिकरणम् ७/अध्यायः १०
ह्युपरुद्ध-देश-कालाः । स्थल-योधिनस्तु सर्व-देश-काल-योधिनः ।। ०७.१०.३५ ।। खनक-आकाश-योधिभ्यः खनकेभ्यो भूमि-लाभः श्रेयान् ।। ०७.१०.३६ ।। खनका हि खातेन शस्त्रेण...
८ KB (४४६ शब्दाः) - १०:१०, १ मार्च् २०१२
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः ५/मन्त्रः ९
(अङ्गिरः) अङ्गों का सूर्यरूप से पोषण करता हुआ (नाम) प्रसिद्ध है वा जो (नभः) आकाश को प्रकाशित करता है (त्वा) उसको धारण करता हूं, वैसे तू उसको धारण कर वा सब...
२० KB (९८९ शब्दाः) - ०७:२०, २ डिसेम्बर् २०१८
स्कन्दपुराणम्/खण्डः २ (वैष्णवखण्डः)/वेङ्कटाचलमाहात्म्यम्/अध्यायः ०३
धनुर्वेदं सांगोपांगमधीतवान् ।। पिता तेनातिबलिना दुराधर्षः परैरभूत् ।। ३७ ।। आकाश इव निष्पंको ग्रीष्मे भानुमता युतः ।। वैशाख इव मध्याह्ने दुःसहो दुर्निरीक्षकः...
११ KB (४०३ शब्दाः) - २३:०७, १९ मार्च् २०१७
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१६. नौविमानादिविद्याविषयः
सवारियों से समुद्र में जावें आवें। तथा (अन्तरिक्षप्रुद्भिः) अर्थात् जिन से आकाश में जाने आने की क्रिया सिद्ध होती है, जिन का नाम विमान शब्द करके प्रसिद्ध...
५५ KB (३,२५२ शब्दाः) - १६:०४, १४ जुलै २०२१
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः २/मन्त्रः २५
त्रिष्टुप् छन्द से अग्नि में अच्छी प्रकार संयुक्त किया है, वह (अन्तरिक्षे) आकाश में (व्यक्रंस्त) पहुँचता है, वह फिर (ततः) उस अन्तरिक्ष से (निर्भक्तः) अलग...
२१ KB (९८९ शब्दाः) - १०:०२, २१ नवेम्बर् २०१८
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/५. वेदसंज्ञाविचारः
‘प्रतिज्ञा’ है। विनाश रहित होने से यह ‘हेतु’ है। आकाश के समान है, इसको ‘उदाहरण’ कहते हैं। जैसा आकाश नित्य है, वैसा परमेश्वर भी है, इसको ‘उपनय’ कहते हैं।...
५७ KB (२,५८२ शब्दाः) - ०४:४४, १३ मे २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ०१३
स्वस्वरूपत्वात्सदेवेदमनामयम् । अखण्डितमनाद्यन्तं ज्ञानमात्राम्बरोदरम् ।। ५३ आकाश एव परमे प्रथमः प्रजेशो नित्यं स्वयं कचति शून्यतया समो यः । स ह्यातिवाहिकवपुर्नतु...
१३ KB (४९४ शब्दाः) - १४:५९, २८ जुलै २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः ०५९
चिन्तयित्वाहं भूयोभूयो विलोकयन् । शब्देश्वरं न पश्यामि तदा चिन्तितवानिदम् ।। ९ आकाश एव भूत्वाहमाकाशेनैकतां गतः । आकाशगुणशब्दार्थान्करोम्याकाशकोशके ।। 6.2.59...
१५ KB (५३५ शब्दाः) - ००:००, ११ मे २०१७
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः १६७
भानमाकाशमात्रमेव महाचितिः । पृथ्व्यादिव्यपदेशेन पश्चाद्व्यपदिशत्यजा ।। ३७ आकाश एव पृथ्वीयमिति धत्ते स्वसंविदम् । मनोराज्यपुरं बाल इव चिन्मात्रमव्ययम् ।।...
१२ KB (४७६ शब्दाः) - १२:०२, २१ नवेम्बर् २०१७
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/८. सृष्टिविद्याविषयः
का कारण अर्थात् जगत् बनाने की सामग्री विराजमान थी। उस समय असत् शून्य नाम आकाश अर्थात् जो नेत्रों से देखने में नहीं आता, सो भी नहीं था क्योंकि उस समय उसका...
११० KB (६,११५ शब्दाः) - १६:२०, १४ जुलै २०२१
यजुर्वेदभाष्यम् (दयानन्दसरस्वतीविरचितम्)/अध्यायः १/मन्त्रः १८
अग्नि से (धरुणम्) सब का धारण करने वाला तेज (ब्रह्म) वेद और (अन्तरिक्षम्) आकाश में रहने वाले पदार्थ ग्रहण वा वृद्धियुक्त किये जाते हैं, (त्वा) उसको तुम...
२४ KB (१,२५६ शब्दाः) - १६:१९, २६ नवेम्बर् २०१८
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः १२२
२४ सर्वशक्ताविमास्तस्मिन्नात्मन्येवाखिलाः स्थिताः । शक्तयो वितते व्यक्ते आकाश इव शून्यता ।। २५ चित्ताद्राघव रूढेयं त्रिलोकीललनोदिता । त्रिविधेन क्रमेणेह...
१४ KB (५६२ शब्दाः) - १०:३६, १० मार्च् २०१७
जैमिनीयोपनिषद्ब्राह्मणम्/अध्यायः १
द्वितीयः खण्डः सप्तमोऽनुवाकस्समाप्तः 1.8.1 अयमेवेदमग्र आकाश आसीत् स उ एवाप्येतर्हि १ स यस्स आकाश आदित्य एव स एतस्मिन्ह्युदिते सर्वमिदमाकाशते २ तस्य मर्त्यामृतयोर्वै...
२६५ KB (१२,८३७ शब्दाः) - १०:२७, २४ जुलै २०२१
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः १६८
सर्गकलनाः करोति कलनावती । सा चित्स्वभावतः स्वप्ने खात्मन्यद्योदितामिव ।। ४४ आकाश एव हृदये परमाकाशरूपिणी । संकल्पयति चिच्छालभञ्जिकाः स्वात्मनात्मनि ।। ४५ इयं...
१५ KB (५७८ शब्दाः) - १२:०३, २१ नवेम्बर् २०१७
श्रीमद्भागवत महापुराण/स्कंध ०२/अध्यायः ०६
तेजसां चक्षुः दिवः सूर्यस्य चाक्षिणी । कर्णौ दिशां च तीर्थानां श्रोत्रं आकाश शब्दयोः । तद्गात्रं वस्तुसाराणां सौभगस्य च भाजनम् ॥ ३ ॥ त्वगस्य स्पर्शवायोश्च...
१३ KB (५९० शब्दाः) - ११:२२, २९ अक्टोबर् २०१६
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः २/अध्यायः ६
तेजसां चक्षुः दिवः सूर्यस्य चाक्षिणी । कर्णौ दिशां च तीर्थानां श्रोत्रं आकाश शब्दयोः । तद्गात्रं वस्तुसाराणां सौभगस्य च भाजनम् ॥ ३ ॥ त्वगस्य स्पर्शवायोश्च...
१२ KB (५७८ शब्दाः) - ०१:२६, २५ एप्रिल् २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ११०
शुभ्राभ्रकन्दरभ्रान्तिदुःखं समनुभूयते ।। ४२ मनस्युल्लसिते स्वप्ने हृद्येव पुरपर्वताः । आकाश इव विस्तीर्णे दृश्यन्ते निर्मिताः क्षमाः ।। ४३ मनो विलुलिते स्वप्ने हृद्येवाद्रिपुरावलिम्...
१६ KB (६१३ शब्दाः) - ०४:५२, १८ मे २०१९
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ५ (उपशमप्रकरणम्)/सर्गः २९
उपजायते ।। ३७ समः सर्वेषु भावेषु सर्वदैवोदिताशयः । संप्राप्तमाहरन्स्वस्थ आकाश इव तिष्ठति ।। ३८ बलेर्विज्ञानसंप्राप्तिरेषा ते कथिता मया । एतां दृष्टिमवष्टभ्य...
१५ KB (६१५ शब्दाः) - ००:०६, १ आगस्ट् २०१६
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् ४/अध्यायः १/ब्राह्मण ३
६.१ वायु उपरि टिप्पणी ऐन्द्रवायवोपरि टिप्पणी द्वन्द्वोपरि टिप्पणी स यस्स आकाश इन्द्र एव सः स यस्स इन्द्रस्सामैव तत् १ तास्यैतस्य साम्न इयमेव प्राची दिग्घिङ्कार...
१४ KB (६७८ शब्दाः) - ००:२५, ८ फेब्रवरी २०२२
देवीभागवतपुराणम्/स्कन्धः ०७/अध्यायः ३८
मध्ये अष्ट जलीय तीर्थानां नामानि द्र. स्कन्दपुराण ७.१.१०.९ मध्ये अष्ट वायव्य तीर्थानां नामानि द्र. स्कन्दपुराण ७.१.१०.११ मध्ये अष्ट आकाश तीर्थानां नामानि...
१४ KB (५५० शब्दाः) - २१:५३, ७ फेब्रवरी २०२२
पराप्रावेशिका
२३ पाणि २४ पाद २५ पायु २६ उपस्थ २७ शब्द २८ स्पर्श २९ रूप ३० रस ३१ गन्ध ३२ आकाश ३३ वायु ३४ वह्नि ३५ सलिल ३६ भूमय इत्येतानि। अथैषां लक्षणानि। तत्र शिवतत्त्वं...
१२ KB (४१५ शब्दाः) - १०:५१, १० मे २०१९
स्कन्दपुराणम्/खण्डः ७ (प्रभासखण्डः)/प्रभासक्षेत्र माहात्म्यम्/अध्यायः १२९
जिहीर्षथ ॥ २४ ॥ ॥ ॥ ऋषय ऊचुः ॥ ॥ जीवितात्ययमापन्नो योऽन्नमाद्रियते ततः ॥ आकाश इव पंकेन न स पापेन लिप्यते ॥ २५ ॥ अजीगर्तः सुतं हंतुमुपसर्पन्बुभुक्षितः ॥...
१४ KB (५४३ शब्दाः) - २३:३७, २५ मे २०१६
स्कन्दपुराणम्/खण्डः २ (वैष्णवखण्डः)/वेङ्कटाचलमाहात्म्यम्/विषयानुक्रमणिका
४ ३ अथागस्त्यप्रार्थनया भगवतः सर्वजनदृग्गोचरत्ववर्णनम्, ततो मित्रवर्मण आकाश- राजाख्यसुतोत्पत्तिवर्णनम्, धरणीतलात्पद्मावत्युत्पत्तिक्रमः, आकाशराजस्य धरण्याख्यपत्न्यां...
२३ KB (५७७ शब्दाः) - ०९:१८, १४ डिसेम्बर् २०१९
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/११. प्रकाश्यप्रकाशकविषयः
कर भूमि को प्राप्त होके बलवाली होती हैं, तभी वे शीतल भी होती हैं। क्योंकि आकाश के जिस जिस देश में सूर्य के प्रकाश को पृथिवी की छाया रोकती है, उस उस देश...
१२ KB (७१९ शब्दाः) - १६:१९, १४ जुलै २०२१
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ३ (उत्पत्तिप्रकरणम्)/सर्गः ०५५
प्रत्येकमभ्येति पृथुः संसारखण्डकः । यथासंस्थितनिःशेषपदार्थाचारभासुरः ।। ३३ आकाश इव निःशून्ये शून्यात्मैव विबोधवान् । देशकालक्रियादैर्घ्यभासुरोऽपि न किंचन...
१८ KB (६९९ शब्दाः) - १३:५१, ८ डिसेम्बर् २०१७
ब्रह्मवैवर्तपुराणम्/खण्डः ४ (श्रीकृष्णजन्मखण्डः)/अध्यायः ०३९
दुर्निवार्यममोघं शंकरे मुदा ।। बभूवामोघमस्त्रं च मोघं तत्परमात्मनि।।४७।। आकाश इव निर्लिप्ते निर्लिप्ते परमात्मनि ।। मोघीभूते च शस्त्रे च भयमाप च मन्मथः...
१७ KB (७०२ शब्दाः) - ०२:३२, ६ अक्टोबर् २०१७
अद्वैतानुभूतिः (समूलम्)
निर्गतोपाधिराकाश एक एव यथा भवेत् ।। एक एव तथात्माय निर्गतोपाधिकः सदा ।। ९ ॥ आकाशादन्य आकाश आकाशस्य यथा नहि ॥ एकत्वादात्मनो नान्य आत्मा सिध्यति चात्मनः ॥ १० ॥ मेघयोगाद्यथा...
६२३ B (७६४ शब्दाः) - १३:०९, १० नवेम्बर् २०२०
वायुपुराणम्/उत्तरार्धम्/अध्यायः ३५
नयतृप्तानां तेजस्तेजस्विनामपि ।। ३५.४२ ।। विग्रहो विग्रहाणां यो गतिर्गतिमतामपि। आकाश प्रभवो वायुर्वायुप्राणा हुताशनः ।। ३५.४३ ।। दिवा हुताशनप्राणाः प्राणोऽग्नेर्मधुसूदनः।...
५४ KB (२,३३७ शब्दाः) - ०८:४७, २२ जून् २०१९
सुधालहरी (पण्डितराजविरचिता)
यावत्. २. शुद्धं ब्रह्म यस्यालवालमू. ३.शबलं ब्रह्म यस्य मूलम्. ४. नीलवर्ण आकाश एव भ्रमरपङ्क्तिः . ५. पक्षिणाम्. ६. सूर्यस्य निबिडाः किरणाः. ७. इन्द्रियाणि...
४५८ B (७६७ शब्दाः) - ०४:११, ४ मे २०२१
योगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणस्य उत्तरार्धम्)/सर्गः १४३
संकल्परूपिण्या सर्गे संकल्पपत्तने । त्वयैव स्थापिता संस्था कार्यकारणरूपिणी ।। २५ आकाश एव कचनं यच्चित्ते स्वात्मरूपिणी । नियतं संनिवेशत्वात्तदन्तः सर्ग उच्यते ।।...
२१ KB (८२९ शब्दाः) - १५:४९, १२ नवेम्बर् २०१७
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/९. पृथिव्यादिलोकभ्रमणविषयः
समान है, इस से सूर्य के चारों ओर घूमती है। इसी प्रकार सूर्य का पिता वायु और आकाश माता तथा चन्द्रमा का अग्नि पिता और जल माता। उन के प्रति वे घूमते हैं। इसी...
१४ KB (८२७ शब्दाः) - १६:२०, १४ जुलै २०२१
तैत्तिरीयोपनिषदत्/शिक्षावल्ली
द्यौर्दिशोऽवान्तरदिशाः । अग्निर्वायुरादित्यश्चन्द्रमा नक्षत्राणि । आप ओषधयो वनस्पतय आकाश आत्मा । इत्यधिभूतम् । अथाध्यात्मम् । प्राणो व्यानोऽपान उदानः समानः । चक्षुः...
१८ KB (७४५ शब्दाः) - ०४:५७, २४ आगस्ट् २०२०
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१५. मुक्तिविषयः
मन से ही देखना होता है, क्योंकि ब्रह्म आकाश से भी सूक्ष्म है॥11॥ (विरजः पर आ॰) जो परमात्मा विक्षेपरहित, आकाश से परम सूक्ष्म, (अजः॰) अर्थात् जन्म रहित...
४३ KB (२,९६५ शब्दाः) - १६:०४, १४ जुलै २०२१
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/३. वेदानां नित्यत्वविचारः (विभागः आकाश का गुण होने से शब्दनित्य)
वाक् इन्द्रिय से उच्चारण करने से प्रकाशित होते हैं, और जिनका निवास का स्थान आकाश है, उनको शब्द कहते हैं।’ इदम् ‘अइउण्’ सूत्रभाष्ये चोक्तमिति। अस्यायमर्थः—वैदिका...
९३ KB (४,८३१ शब्दाः) - ०४:४३, १३ मे २०१९
पद्मपुराणम्/खण्डः २ (भूमिखण्डः)/अध्यायः ००७
हि महाप्राज्ञ कायमध्ये ममैव हि । नासिकागमनो गंधस्स मे भृत्यो महामनाः ४६। आकाश उवाच- अहमाकाशकः प्राप्तो मम काये प्रभावकम् । श्रूयतामभिधास्यामि परब्रह्मस्वरूपिणम्...
२० KB (९३८ शब्दाः) - ०१:५९, १६ मार्च् २०२२
पद्मपुराणम्/खण्डः १ (सृष्टिखण्डम्)/अध्यायः ०२
वाक्पाणिपादपायूनि चोपस्थं तत्र पञ्चमम्१०१। विसर्गशिल्पगत्युक्तिर्गुणा एषां विपर्ययात्। आकाश वायु तेजांसि सलिलं पृथिवी तथा१०२। शब्दादिभिर्गुणैर्वीर युक्तानीत्युत्तरोत्तरैः।...
२९ KB (१,०६९ शब्दाः) - ०८:२२, ६ मार्च् २०२२
शाबरीकवचम्
श्रीरामचंद्राय नमः । हरिः ॐ भूर्भुवः स्वः चंद्रतारा-नवग्रह-शेष-नाग-पृथ्वी-देव्यै आकाश-निवासिनी सर्वारिष्टशमनं कुरु स्वाहा ॥ आयुरारोग्यमैश्र्वर्यं वित्तं ज्ञानं...
१५ KB (७५७ शब्दाः) - ०७:५९, ११ अक्टोबर् २०१६
महाभारतम्-13-अनुशासनपर्व-169
संश्लिषेत्। तथैवाव्यक्तविषये न लिप्येत्पञ्चविंशकः।। 13-169-35a 13-169-35b आकाश इव निःसङ्गस्तथा सङ्गस्त्था वरः। पञ्चविंशतिमो बुद्धो बुद्धेनि समतां गतः।।...
१८ KB (१६ शब्दाः) - १०:११, २२ जनवरी २०१६
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/४. वेदविषयविचारः
इसमें यह दृष्टान्त है कि (दिवीव चक्षुराततम्) जैसे सूर्य का प्रकाश आवरणरहित आकाश में व्याप्त होता है और जैसे उस प्रकाश में नेत्र की दृष्टि व्याप्त होती है...
२९१ KB (१४,९८९ शब्दाः) - ०४:४३, १३ मे २०१९
छान्दोग्योपनिषद्/अध्यायः ७
एतस्यैवं पश्यत एवं मन्वानस्यैवं विजानत आत्मतः प्राण आत्मत आशात्मतः स्मर आत्मत आकाश आत्मतस्तेज आत्मत आप आत्मत आविर्भावतिरोभावावात्मतोऽन्नमात्मतो बलमात्मतो विज्ञानमात्मतो...
३३ KB (१,३६२ शब्दाः) - ०८:३७, २९ जनवरी २०२०
परमार्थसारम्
जगदुत्पत्तिविनाशौ न च कारणमस्ति तद्वदिह ।।४८।। जन्मविनाशनगमनागममलसम्बन्धवर्जितो नित्यम्. आकाश इव घटादिषु सर्वात्मा सर्वदोपेतः ।।४९।। कर्म शुभाशुभफलसुखदुःखैर्योगो भवत्युपाधीनाम्...
२३ KB (८५९ शब्दाः) - ०५:३९, २५ जुलै २०१८
शिवगीता/तृतीयोऽध्यायः
पृथिवी पञ्चमात्रा । आपश्चतुर्मात्राः । तेजस्त्रिमात्रम् । वायुर्द्विमात्रः। आकाश एकमात्र इति । तथाच पूर्वपूर्वस्योत्तरोत्तरं प्रत्युपादानतया तदीयानां...
५८७ B (१,११५ शब्दाः) - १२:१४, २६ अक्टोबर् २०१८
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/६. ब्रह्मविद्याविषयः
विज्ञानादि गुणों में सब से बड़ा है (सलिलस्य पृष्ठे) सलिल जो अन्तरिक्ष अर्थात् आकाश है, उस का भी आधार और उस में व्यापक तथा जगत् के प्रलय के पीछे भी नित्य निर्विकार...
१९ KB (१,१२३ शब्दाः) - १५:५८, १४ जुलै २०२१
तैत्तिरीयारण्यकम्(विस्वर)/प्रपाठकः ७
द्यौर्दिशोऽवान्तरदिशाः । अग्निर्वायुरादित्यश्चन्द्रमा नक्षत्राणि । आप ओषधयो वनस्पतय आकाश आत्मा । इत्यधिभूतम्, इति । अथाध्यात्मम् । प्राणो व्यानोऽपान उदानः समानः ।...
२१ KB (९३८ शब्दाः) - २१:०२, ७ जून् २०२१
पञ्चतन्त्रम् ०३ख
स्व-कंठे पाशं नियोज्य शाखायाम् आत्मानं निबध्य यावत् प्रक्षिपति तावद् एकः पुमान् आकाश-स्थ एवेदम् आह-भो भोः सोमिलक! मैवं साहसं कुरु। अहं ते वित्तापहारको न ते भोजनाच्छादनाभ्यधिकं...
५३ KB (२,९०८ शब्दाः) - ०८:३८, २ जुलै २०१७
श्रीमद्भागवतपुराणम्/स्कन्धः १०/पूर्वार्धः/अध्यायः ४५
हैं, उन्हें ‘अंकोत्थ-सल्लक्षण कहा जाता है। श्रीकृष्ण के वामचरण में शंख, आकाश, ज्या-हीन धनुष, गोष्पद, त्रिकोण, चार कलश, अर्द्धचन्द्र एवं मत्स्य के चिह्न...
३६ KB (१,३४० शब्दाः) - १३:०१, १६ आगस्ट् २०२२
ब्रह्मसूत्रम्/प्रथमः अध्यायः/प्रथमः पादः
रसत्वमुक्त्वा उच्यते रस््येवायं लब्ध्वानन्दीभवति। को ह्येवान्यात्कः प्राण्यात्। यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्। एष ह्येवानन्दयाति सैषानन्दस्य मीमा्ा भवति एतमानन्दमयमात्मानमुपसंक्रामति...
२४८ KB (६,८३० शब्दाः) - १२:४७, ३ डिसेम्बर् २०१६
शतपथब्राह्मणम्/काण्डम् १४/अध्यायः ६/ब्राह्मणम् ०९
एवासावादित्ये पुरुषः स एष वदैव शाकल्य तस्य का देवतेति चक्षुरिति होवाच - १४.६.९.१२ आकाश एव यस्यायतनम्। चक्षुर्लोको मनो ज्योतिर्यो वै तं पुरुषं विद्यात्सर्वस्यात्मनः...
१९ KB (९८८ शब्दाः) - २१:१३, २२ डिसेम्बर् २०२१
अद्वैतानुभूतिः
निर्गतोपाधिराकाश एक एव यथा भवेत्। एक एव तथात्मायं निर्गतोपाधिकः सदा।। 1.9।। आकाशादन्य आकाश आकाशस्य यथा न हि। एकत्वादात्मनो नान्य आत्मा सिध्यति चात्मनः।। 1.10।। मेघयोगाद्यथा...
२१ KB (८५६ शब्दाः) - ०७:२६, १० मे २०१९
पञ्चतन्त्रम् ०४घ
सुवर्ण-मयीं विष्ठां विधाय-पूर्वं तावद् अहं मूर्खः इति श्लोकं पठित्वा यथा-सुखम् आकाश-मार्गेण प्रायात्। स्वर्णष्ठीवी उपरि टिप्पणी स्वर्णष्ठीवी उपरि टिप्पणी अतोऽहं...
६२ KB (३,३२४ शब्दाः) - ०४:३२, १ सेप्टेम्बर् २०२१
त्रिपुरातापिन्युपनिषत्
प्रतिपद्यते । द्वात्रिंशदक्षर्या गायत्र्या तत्सवितुर्वरेण्यं तस्मादात्मन आकाश आकाशाद्वायुः स्फुरति तदधीनं वरेण्यं समुदीयमानं सवितुर्वा योग्यो जीवात्मपरमात्मसमुद्भवस्तं...
५६ KB (२,१०२ शब्दाः) - १२:५१, १ आगस्ट् २०२०
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१. ईश्वरप्रार्थनाविषयः
पादस्थानी रचा है, (अन्तरिक्षमुतोदरम्) अन्तरिक्ष जो पृथिवी और सूर्य के बीच में आकाश है सो जिसने उदरस्थानी किया है, (दिवं यश्चक्रे मूर्धानम्) और जिसने अपनी सृष्टि...
५६ KB (३,०३५ शब्दाः) - १८:१७, २४ नवेम्बर् २०२०
सस्येषु संवेदनशक्तिः
प्रमुखम् अङ्गम् इति तस्य अभिप्राय: । सर्वेषु शरीरेषु य: अवकाश: वर्तते स: आकाश:, शक्तिजनक: अग्नि:, सर्वत्र व्याप्ता: द्रवरूपिण्य: आप:, घनरूपेण वर्तमाना...
३२ KB (१,३७१ शब्दाः) - ११:५४, १७ नवेम्बर् २०१९
जैमिनीयं ब्राह्मणम्/काण्डम् ३/३५१-३६०
हन्ताधस्तात् प्राणं करवा इति। तद् अधस्तात् प्राणम् अकुरुत, यथैष स्त्रिया अधस्ताद् आकाश एवम्। तस्माद् आपो ऽसृज्यन्त बलबलबलित्य् एतया वाचा। तद् इदम् आपो महत् सलिलम्...
२५ KB (१,३९८ शब्दाः) - ०२:५६, २९ एप्रिल् २०२२
बुद्धचरितम्/द्वादशः सर्गः
तान्यादौ परिकल्पयन् घनेष्वपि ततो द्रव्येष्व् आकाशं अधिमुच्यते ।। १२.६१ ।। आकाश(गतं समं )आत्मानं संक्षिप्य त्वपरो बुधः (तदेवान्तदैवान्)अन्ततः पश्यन् विशेषं...
३५ KB (१,५०१ शब्दाः) - ०५:०१, ५ जुलै २०१२
मोक्षोपायटीका/उत्पत्तिप्रकरणम्/सर्गः ७
स्वरूपाकाशव्यतिरिक्तमपि सत् । "आकाशः" भवति । व्यापकत्वस्वच्छत्वादिगुणैः "आकाश"शब्दवाच्यो भवतीत्यर्थः । "तत्" तदेव वस्तु । न तु तत्सदृशमन्यत्किञ्चित् ।...
७० KB (२,७२३ शब्दाः) - ०४:४८, १६ एप्रिल् २०१९
जैमिनीयं ब्राह्मणम्/काण्डम् २/०५१-०६०
पुरुषो वै प्रजापतिः। प्रजापतिस् संवत्सरः। स यो ह पुरुषो, य एवायम् अन्तरिक्ष आकाश, एष एव स पुरुषः। तद् यद् दृश्वद् अन्तरिक्षे न रमते पूर्णत्वैतन् न रमते। अथो...
२८ KB (१,५५२ शब्दाः) - ०१:०३, २८ एप्रिल् २०२२
तैत्तरीयोपनिषद्भाष्यम्
द्यौर्दिशोऽवान्तरदिशः। अग्निर्वायुरादित्यश्चद्रमा नक्षत्राणि। आप ओषधयो वनस्पतय आकाश आत्मा। इत्यधिभूतम्। अथाध्यात्मम्। प्राणोव्यानोऽपान उदानः समानः। चक्षुः श्रोत्रं...
३१३ KB (१०,९२७ शब्दाः) - ०६:०५, २४ मार्च् २०२२
रघुवंशम् (सञ्जीविनीव्याख्यासमेतम्)/अष्टमः सर्गः(अजविलापः)
परप्रयोजनम्, नन्दनम्, श्रुत. उपवर्णयितुम्. उदगावृत्तिपथेन. (=उदीच उत्तरस्या दिश आकाश आवृत्तिनिवर्तनम् । तस्याः पन्था गतिप्रकारस्तेन । यथा रविरुत्तरस्या दिशो व्यावृत्य...
६७२ B (४,३६५ शब्दाः) - १२:१०, ३० जुलै २०२०
सिद्धान्तलेशसङ्ग्रहः /चतुर्थः परिच्छेदः
अस्मिन् द्यावापृथिवी अन्तरेव समाहिते यावान्वा अयमाकाशस्तावानेषोऽन्तर्हृदय आकाश एष आत्माऽपहतपाप्मा विजरो विमृत्युर्विशोको विजिघत्सोऽपिपासः सत्यकामः सत्यसङ्कल्पः"...
४९ KB (१,३६६ शब्दाः) - ०६:०४, २६ जुलै २०१८
शिवगीता/षष्ठोऽध्यायः
तन्मात्राणि अहंभूतानि विषयाणि विषया इत्यर्थः । क्लीबत्वमार्षम ॥ २१ ॥ २२ ॥ २३ ॥ आकाश इति । ग्रहाणीत्यार्षम् । भूतमतीतम् ॥ २४ ॥ भव्यमिति । सर्वात्मक अन्तर्यामीति...
५८७ B (१,९०९ शब्दाः) - १२:१४, ३१ अक्टोबर् २०१८
लक्ष्मीनारायणसंहिता/खण्डः २ (त्रेतायुगसन्तानः)/अध्यायः १५१
नः ।।२७।। पूर्वे शुक्रपूर्वभागे ह्याकाशं नीमपुष्पकैः । ओं भूर्भुवः स्वः आकाश आगच्छात्र च तिष्ठ च ।।२८।। ओं घृतं घृतपावानः पिबत वसां वस पावानः पिबतान्तरिक्षस्य...
३७ KB (१,७९८ शब्दाः) - ०९:५१, ९ जनवरी २०२०
गजः उवाच
एव द्रष्टुं शक्यम् अभवत् । किन्तु तत् ‘ग्राफ्’कागदं तु अमावास्यारात्रे: आकाश: इव आसीत् । सर्वत्र नक्षत्राणि एव !! परन्तु नक्षत्रमण्डलं किमपि न दृश्यते...
३२ KB (१,५८१ शब्दाः) - ०७:१४, २४ अक्टोबर् २०१५
विशुद्धोपागमः (प्राणविद्या)
में कहने जा रही हूँ। यह मोहवादी व्यक्ति को नहीं बतानी चाहिये। पहला तत्त्व आकाश है, जो शब्द तन्मात्रा से युक्त है। यह सम्पूर्ण विश्व को व्याप्त करता है,...
११० KB (६,५८६ शब्दाः) - ०९:५८, २३ सेप्टेम्बर् २०२२
उद्धवगीता ३
चित्तं शुद्धे धर्ममये मयि। धारयन् श्वेततां याति षडूर्मिरहितः नरः॥१८॥ मयि आकाश आत्मनि प्राणे मनसा घोषम् उद्वहन्। तत्र उपलब्धा भूतानां हंसः वाचः श्रुणोति...
५७ KB (२,८३० शब्दाः) - १२:०८, १६ जनवरी २०१६
मोक्षोपायटीका/उत्पत्तिप्रकरणम्/सर्गः १४
प्रकाशाख्यसारभरितत्वेन शिलाहृदयवत्"पीनापि" सती । "स्वाकाशविशदैव" । "सु"ष्ठु "आकाश"वत्"विशदा" निर्मला "एव" । न तु जगदन्तर्धारणे योग्या । अत्र दृष्टान्तमाह "यथे"ति...
११४ KB (४,४८७ शब्दाः) - ०९:२६, १६ एप्रिल् २०१९
वैशेषिकदर्शनम्.pdf
अर्थ-पृथिवी, जल, तेज, वायु, आकाश, काल, दिशा, आत्मा, मन, ये (९) द्रव्य हैं। क्रमशः-सूक्ष्म होने से पृथिवी, जल, तेज, वायु, आकाश क्रमशः कहे । पीछे लोकप्रसिद्ध...
३२४ B (३२,६६१ शब्दाः) - ०९:३४, ६ आगस्ट् २०१८
लक्ष्मीनारायणसंहिता/खण्डः २ (त्रेतायुगसन्तानः)/अध्यायः १४६
एव च ।।८५ ।। त्वयि सन्ति महाकाश तुभ्यं दिव्याय वै नमः । औ भूर्भुवः स्वः आकाश इहागच्छ च तिष्ठ च ।।८६ ।। ततो दक्षे कोणभागेऽनलमावाहयामि च । वायुसखं तथा वायुं...
४१ KB (२,०५६ शब्दाः) - २३:२९, ६ जुलै २०२१
श्रीवेङ्कटाचलमाहात्म्यम् १
उसकी पत्नी थी । उससे आकाश नामक पुत्र की उत्पत्ति हुई। इस आकाश कुमार की स्त्री शकवंशजा धरणीदेवी थी । नृपोत्तम राजा मित्रवर्मा इसी आकाश कुमार पर राज्यभार देकर...
३४६ B (१,०९,९७६ शब्दाः) - ०३:५१, ८ आगस्ट् २०१८
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/२५. ग्रन्थप्रामाण्याप्रामाण्यविषयः
इन्द्र मेघरूप वृत्रासुर को मार के आकाश से पृथिवी में गिरा देता है, तब वह पृथिवी में सो जाता है॥1॥ फिर वही मेघ आकाश में से नीचे गिरके पर्वत अर्थात् मेघमण्डल...
२०८ KB (११,५०८ शब्दाः) - १६:१२, १४ जुलै २०२१
बृहदारण्यक उपनिषद् 3p
यदवाक्पृथिव्या यदन्तरा द्यावापृथिवी इमे यद्भूतं च भवच्च भविष्यच्चेत्याचक्षत आकाश एव तदोतं च प्रोतं चेति । कस्मिन्नु खल्वाकाश ओतश्च प्रोतश्चेति ॥ ३,८.७ ॥ स...
६० KB (२,८११ शब्दाः) - ०१:०५, ११ जून् २०२१
शिवस्तोत्रावली (उत्पलदेवस्य)
होगा, ऐसी पूर्ण आशा है । जिया लाल कौल कश्मीर के शैव-शास्र-साहित्य रूपी आकाश को जिन अनेक शैव-शास्त्र आचार्य रूपी तारों ने अपनं। कृतियों के प्रकाश से सदा...
४१५ B (८,१५३ शब्दाः) - ०८:२३, ३१ जुलै २०१८
भगवद्गीता/राजविद्याराजगुह्ययोगः
भविष्यच्चेत्याचक्षत आकाश एव तदोतं च प्रोतं च इति मायाविनि सर्वस्योतप्रोतत्वमुक्त्वाकस्मिन्नु खल्वाकाश ओतश्च प्रोतश्च इत्यस्योत्तरम्एतस्मिन्खल्वक्षरे गार्गि आकाश ओतश्च...
८३४ KB (२९,१७० शब्दाः) - ०८:४६, २३ मार्च् २०२२
अष्टाङ्गहृदयम्/शारीरस्थानम्/अध्यायः ५
व्य्-आकृति तद्-वच् च सप्तर्षीणां समीप-स्थां यो न पश्यत्य् अरुन्धतीम् । ध्रुवम् आकाश-गङ्गां वा स न पश्यति तां समाम् ॥ ३३ ॥ मेघ-तोयौघ-निर्घोष-वीणा-पणव-वेणु-जान्...
४१ KB (२,४५३ शब्दाः) - ०६:५७, १७ जून् २०१६
भगवद्गीता/क्षेत्रक्षेत्रज्ञविभागयोगः
गीतम्। कीदृशैस्तैः हेतुमद्भिः सहेतुकैः को ह्येवान्यात् कः प्राण्यात्? यदेष आकाश आनन्दो न स्यात् [तै.उ.2।7] एष ह्येव तं साधु कर्म कारयति [कौ.उ.3।9] इत्यादिभिः।...
१.१९ MB (३९,७२० शब्दाः) - १३:५२, १७ नवेम्बर् २०१९
न्यायसिद्धान्तमुक्तावली
विभजते-क्षित्यबिति। क्षिति:-पृथिवी, आप:-जलानि, तेज:-वह्नि:, वायु:-मरुत्-व्योम-आकाश:, काल:-समय:, दिक्-आशा, देही-आत्मा, मन:, एतानि नव द्रव्याणीत्यर्थ:। ननु द्रव्यत्वजातौ...
४१५ KB (१३,३३१ शब्दाः) - ०१:३९, १३ जुलै २०२२
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 81-90 सूक्तानि
वृष्टि से पृथ्वी का सेचन करनेहारे (पृश्निमातरः) जिनकी आकाश माता है (ते) वे (रुद्रासः) वायु (दिवि) आकाश में (सदः) स्थिर (महिमानम्) प्रतिष्ठा को (अध्याशत) अधिक...
४६८ KB (२५,६९७ शब्दाः) - ०४:४४, २२ डिसेम्बर् २०१७
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 141-150 सूक्तानि
विद्वान् जन जैसे (शिक्वभिः) कीलें और बन्धनों से (कृतः) सिद्ध किया (द्याम्) आकाश को (अरुषेभिः) लाल रङ्गवाले (अङ्गेभिः) अङ्गों के साथ (यातः) प्राप्त हुआ (रथः)...
३०९ KB (१७,०७६ शब्दाः) - ०५:०२, २२ डिसेम्बर् २०१७
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 21-30 सूक्तानि
योग्य और आकाश के बीच में रहने वाला परमाणुमय जगत् है, उसको (पांसुरे) जिसमें उत्तम-उत्तम मिट्टी आदि पदार्थों के अति सूक्ष्म कण रहते हैं, उनको आकाश में (विदधे)...
७१७ KB (४०,१६९ शब्दाः) - ०४:४०, २२ डिसेम्बर् २०१७
ऋग्वेदादिभाष्यभूमिका (दयानन्दसरस्वतीविरचिता)/१४. उपासनाविषयः
यद्वाव जिज्ञासितव्यमिति॥4॥ स ब्रूयाद्यावान्वा अयमाकाशस्तावानेषोऽन्तर्हृदय आकाश उभे अस्मिन् द्यावापृथिवी अन्तरेव समाहिते , उभावग्निश्च वायुश्च सूर्य्याचन्द्रमसावुभौ...
१४४ KB (८,४४४ शब्दाः) - १६:०३, १४ जुलै २०२१
शुक्लयजुर्वेदः/अध्यायः ४०
'सत्यसंकल्पः सत्यधृष्टि' रित्यादि । यद्येवं तर्हि एतद्वै तदक्षरं गार्गि अस्मिन्वा आकाश ओतश्च प्रोतश्वेति ओतप्रोतसामान्यात् आकाशेनैवैतद्रूपं ब्रह्माभिहितं स्यादिति...
८५ KB (३,२६९ शब्दाः) - ०२:१६, २५ मे २०२१
लघुयोगवासिष्ठः/प्रकरणम् ६ (निर्वाणप्रकरणम्)/सर्गः १
127,128,128,130,131,132,133] आकाश एव तिष्ठामि विगताखिलकल्पनम्। स्तब्धप्रकृतिसर्वाङ्गो मनो निर्वासनं यथा।।[6-1-134] आकाश इति।। स्तब्धप्रकृतिसर्वाङ्गः स्तब्धा...
१३९ KB (५,५६३ शब्दाः) - ०९:४४, ११ जनवरी २०२२
ब्रह्मसूत्रम्/द्वितीयः अध्यायः/तृतीयः पादः
चाकाशस्यैकजातीयकमनेकं च द्रव्यमारम्भकमस्ति यस्मिन्समवायिकारणे सति असमवायिकारणे च तत्संयोगे आकाश उत्पद्येत तदभावात्तु तदनुग्रहप्रवृत्तं निमित्तकारणं दूरापेतमेव आकाशस्य भवति।...
१८३ KB (६,४०७ शब्दाः) - ११:५६, ३ डिसेम्बर् २०१६
भगवद्गीता/विश्वरूपदर्शनयोगः
परिमाणविवर्जिताश्च इत्यृग्वेदखिलेषु। यावान्वा अयमाकाशस्तावानेषोन्तर्हृदय आकाश उभे अस्मिन् द्यावापृथिवी अन्तरेव समाहिते। उभावग्निश्च वायुश्च सूर्याचन्द्रमसावुभौ...
७८८ KB (२८,४७० शब्दाः) - ०५:१२, ५ मार्च् २०२२
भगवद्गीता/अक्षरब्रह्मयोगः
प्रशासने गार्गि सूर्याचन्द्रमसौ विधृतौ तिष्ठतः। एतस्मिन्नु खल्वक्षरे गार्गि आकाश ओतश्च प्रोतश्चपुरुषान्न परं किंचित्सा काष्ठा सा परा गतिः इत्यादिश्रुतयस्तमेवाक्षरसंज्ञकं...
८३८ KB (२९,३८९ शब्दाः) - २३:३७, २५ मार्च् २०२२
भगवद्गीता/ज्ञानकर्मसंन्यासयोगः
आकाशएव तदोतं च प्रोतं च इत्यादौ तथा दर्शनात्आकाशस्तल्लिङ्गात् इति न्यायाच्च। आकाश इति होवाच इत्याकाशशब्दः परमात्मा। कुतः। तस्य परमात्मनो लिङ्गं सर्वाणि भूतानीत्यादि...
१.१६ MB (४०,१६६ शब्दाः) - २०:२६, ८ एप्रिल् २०२२
विष्णुपादादिकेशान्तवर्णनस्तोत्रम्
शङ्खश्रेष्ठः स एव शशधरश्चन्द्रस्तस्यापूरणमाध्मानं तत्र यः प्रवीणः । तथा वक्ररूपो य आकाश- स्तस्यान्तरे मध्ये तिष्ठतीति तथाविधः सन् । दन्तरूपाणां ताराणामोघः समूहस्तस्य...
६३५ B (३,६१४ शब्दाः) - ०५:२७, १२ नवेम्बर् २०२०
भगवद्गीता/साङ्ख्ययोगः
साधनवैकल्यम्। ध्वंसप्रतियोगित्वं च नाकाशादावव्याप्तम्तस्माद्वा एतस्मादात्मन आकाश संभूतः इति श्रुतिसिद्धत्वेन तस्यानुमतत्वात्।आकाशवत्सर्वगतश्च नित्यः इत्यत्रात्मनिदर्शनत्वं...
१.९२ MB (६५,६८५ शब्दाः) - १४:२९, १७ नवेम्बर् २०१९
ब्रह्मसूत्रम्/प्रथमः अध्यायः/तृतीयः पादः
विकारजातस्य धारणात्। तत्र हि पृथिव्यादेः समस्तविकारजातस्य कालत्रयविभक्तस्य आकाश एव तदोतं च प्रोतं च इत्याकाशे प्रतिष्ठितत्वमुक्त्वा कस्मिन्नु खल्वाकाश ओतश्च...
२०९ KB (७,१८५ शब्दाः) - ०६:४०, ३ डिसेम्बर् २०१६
लघुयोगवासिष्ठः/प्रकरणम् १ (वैराग्यप्रकरणम्)/सर्गः १
आनन्दसुखं ब्रह्मसुखम्। `आनन्दो ब्रह्मेति व्यजानात्। विज्ञानमानन्दं ब्रह्म। यदेष आकाश आनन्दो न स्या' दित्यादिश्रुतिषु आनन्दशब्दार्थतया ब्रह्मणः प्रसिद्धत्वात्।।...
७५ KB (२,९०३ शब्दाः) - ०४:५१, १० जनवरी २०२२
महावाक्यम्
अभिन्न हो जाता है जैसे नदी समुद्र के प्रति। जैसे, घड़े के फूटने पर उसका आकाश महाकाश में लीन हो जाता है। अतएव प्रज्ञान आत्मा है। -*-* ॥ अक्षरं ब्रह्म परमम्...
७९ KB (४,०७१ शब्दाः) - १४:३०, ८ जुलै २०२२
तैत्तिरीयोपनिषद्भाष्यम्
। अपान उत्तरः पक्षः । आकाश आत्मा । पृथिवी पुच्छं प्रतिष्ठा । तदप्येष श्लोको भवति । व्यानापानौ पूर्वप्रपाठके व्याख्यातौ । आकाश आ काशस्थः समानः । पृथिवी...
३५९ B (४९,८६४ शब्दाः) - ०९:१७, २४ डिसेम्बर् २०१९
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 161-170 सूक्तानि
होता॥13॥ भावार्थः—जैसे यह चक्ररूप कारण, काल, आकाश और दिशात्मक जगत् परमेश्वर में व्याप्त है, वैसे ही काल, आकाश और दिशाओं में कार्यकारणात्मक जगत् व्याप्य है॥13॥...
७८३ KB (४३,६१३ शब्दाः) - ०५:१३, २२ डिसेम्बर् २०१७
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 181-191 सूक्तानि
करनेवाली (सुप्रतूर्त्ती) अतिशीघ्र गतियुक्त आकाश और पृथिवी (दधाते) समस्त पदार्थों को धारण करते हैं, उन (द्यावापृथिवी) आकाश और पृथिवी के समान वर्त्तमान माता-पिताओ...
४५० KB (२४,९६७ शब्दाः) - ०५:१९, २२ डिसेम्बर् २०१७
क्रियाधिकारः/पञ्चमोऽध्यायः
अरुन्धतीति विख्याता ऋषिपत्न्य: प्रकीर्तिता: प्रकीर्तिता: ।। 5.214 ।। गविष्ठ: ( आकाश: ) गविष्ठो हि महाभूतश्चेन्दीवरदलप्रभ:। मकुटी पीतवासाश्च सर्वाभरणसंयुत: ।।...
९० KB (३,८७६ शब्दाः) - १२:२२, १७ फेब्रवरी २०२२
श्रुतबोधः (परीक्षोपकारिणीटीकासहितः)
मृत्यु देती है । सगण की देवना वायु है, वह परदेश गमन कराता है,तगण की देवता आकाश है, फल शुन्य है। जगण की देवता सूर्य है वह रोग देता है। भगण की देवता चन्द्रमा...
४६० B (६,२८७ शब्दाः) - ०६:४४, ६ जुलै २०२०
शारीरकमीमांसासूत्रभाष्यम्/प्रथमोऽध्यायः
उच्यते -- 'रस#्ँह्रेवायं लब्ध्वानन्दीभवति। को ह्रेवान्यात्कः प्राण्यात्। यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्। एष ह्रेवानन्दयाति ' 'सैषानन्दस्य मीमा#्ँसा भवति '...
७०१ KB (२४,३१४ शब्दाः) - ०९:०४, २८ मार्च् २०२२
अथर्ववेदभाष्यम्-काण्डम् १ (क्षेमकरणदास् त्रिवेदी)
लोकों के ढकनेवाले आकाश रूप विस्तीणं (शतवृष्ण्यम) सैकड़ों सामर्थ्य वाले परमेश्वर को (विम) हम जानते हैं। (तेन) इस शान से भावार्थ---आकाश में सूर्य भूमि आदि...
४६३ B (४४,६७९ शब्दाः) - ०६:१४, २४ डिसेम्बर् २०१९
अभिज्ञानशाकुन्तलम् (सटीका)/तृतीयोऽङ्कः
रिपुनिबर्हणं ध्वनितम् । अस्मिन्पक्षे धनुर्ज्याशब्दयोरर्थपौनरुक्त्यं परिहृतं भवति । आकाश इति । कविरिदानीं कथान्तरमारभमाणो वस्तुसंघटनाय विष्कंभं नामार्थोपक्षेपकं प्रस्तौति...
४६८ B (१०,१२३ शब्दाः) - ०६:३९, १७ जून् २०२०
साधनदीपिका/सप्तमकक्षा
वृन्दावन दासे प्रिय गदाधर सङ्गे करि कौतुके कौपीन परि वेद निगूढ अवतार हेल आकाश वाणी अवतार शिरोमणि त्रिभुवने देय जय जयकार प्रकाशिल षड्भुज देखिल प्रतापरुद्र...
७८ KB (४,१३४ शब्दाः) - ०६:०६, २९ जनवरी २०२२
हठ योग प्रदीपिका चतुर्थोपदेशः
ज्ञेयस्यान्तर्गतं मनः। मनस् तत्र लयं याति तद् विष्णोः परमं पदम्॥हयो-४.१००॥ तावद् आकाश-सङ्कल्पो यावच् छब्दः प्रवर्तते। निःशब्दं तत्-परं ब्रह्म परमातेति गीयते॥हयो-४...
५१ KB (५,२२४ शब्दाः) - ०५:५६, १९ मार्च् २०१६
ब्रह्मसूत्रम्/प्रथमः अध्यायः/द्वितीयः पादः
संभवत्याकाशेन साम्यं ब्रह्मणः। ज्यायान्पृथिव्याः इत्यादिना चैतदेव दर्शयति। यदपि आकाश आत्मा अस्येति व्याख्यायते तदपि संभवति सर्वजगत्कारणस्य सर्वात्मनो ब्रह्मण...
१२५ KB (४,३३९ शब्दाः) - ०६:३०, ३ डिसेम्बर् २०१६
मैत्रायण्युपनिषत्
पञ्चधा ज्ञेयं निहितं गुहायामित्येवं ह्याहोर्ध्वमूलं त्रिपाद्ब्रह्म शाखा आकाश वाय्वग्न्युदकभूम्यादय एकोऽश्वत्थनामैतद्ब्रह्मैतस्यैतत्तेजो यदसा आदित्यः ओमित्येतदक्षरस्य...
२२८ KB (८,०७७ शब्दाः) - ०६:०७, १३ मार्च् २०२२
अष्टाध्यायी-गणपाठः
शुल्ब। सीधु। कवच। रेणु। कपट। सीकर। मुसल। सुवर्ण। यूप। चमस। वर्ण। क्षीर। कर्ष। आकाश। अष्टापद। मङ्गल। निधन। निर्यास। जृम्भ। वृत्त। पुस्त। क्ष्वेडित। शृङ्ग। शृङ्खल।...
१५१ KB (६,६३७ शब्दाः) - १८:१४, १५ जनवरी २०२२
छान्दोग्योपनिषद्भाष्यम्
परायणम् ॥ १,९.१ ॥ __________ भाष्य १,९.१ अस्य लोकस्य का गतिरिति । आकाश इति होवाच प्रवाहणः । आकाश इति च पर आत्मा"आकाशो वै नामे"ति श्रुतेः । तस्य हि कर्म सर्वभूतोत्पादकत्वम्...
१.१९ MB (४४,२७२ शब्दाः) - ०६:४९, २४ मार्च् २०२२
मनुस्मृतिः/तृतीयोध्यायः
तु वास्तुमध्ये बलिं हरेत् । । ३.८९[७९ं] । । विश्वेभ्यश्चैव देवेभ्यो बलिं आकाश उत्क्षिपेत् । दिवाचरेभ्यो भूतेभ्यो नक्तंचारिभ्य एव च । । ३.९०[८०ं] । । पृष्ठवास्तुनि...
८७ KB (२ शब्दाः) - ०४:५१, ३ नवेम्बर् २०१५
काशिकावृत्तिः/द्वितीयोध्यायः
। रेणु । कपट । सीकर । मुसल । सुवर्ण । यूप । चमस । वर्ण । क्षीर । कर्ष । आकाश । अष्टापद । मङ्गल । निधन । निर्यास । जृम्भ । वृत्त । पुस्त । क्ष्वेडित ।...
३४५ KB (१४,७०६ शब्दाः) - १२:२०, १३ जनवरी २०१६
अलङ्कारमणिहारः (भागः ४)/यमकालङ्कारः (१२३)
भुवने न कमप्यानन्दं विन्देदिति भावः । ‘को ह्येवान्यात् कः प्राण्यात् यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्' इति श्रुत्यर्थच्छायाऽत्रानुसृता । अत्राद्यपादमध्यस्थानां...
६९८ B (५,६८३ शब्दाः) - ०६:०४, ४ डिसेम्बर् २०१८
विवेकचूडामणिः (समूलम्)
वागसवश्चरंति ॥ १३३ ॥ अत्रैव सत्त्वात्मनि धीगुहायामव्याकृताकाश उशत्प्रकाशः । आकाश उच्चै रविवत्प्रकाशते स्वतेजसा विश्वमिदं प्रकाशयन् १३४ ज्ञाता मनोऽहकृतिविक्रियाणां...
६२२ B (५,८२९ शब्दाः) - १३:३६, १० नवेम्बर् २०२०
न्यायकुसुमाञ्जली/द्वितीयस्तबकः
228ट स्यादेतत्- शब्दवदाकाशोपाधयो हि भेर्यादयः। तेन तेषु विधीयमानः शब्दः आकाश एव विहितो भवति; प्रतिषिद्ध्यमानश्च तत्रैव प्रतिषिद्धो भवति, शरीरे सुखादिवत्...
१२५ KB (४,४१२ शब्दाः) - ०७:१४, २७ अक्टोबर् २०१५
केनोपनिषद्भाष्यम्
ह्रात्मनानधिष्ठितस्य प्राणनमुपपद्यते, "को ह्रेवान्यात्कः प्राण्याद्यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्" (तै.उ.2/7/1) 'ऊध्र्वं प्राणमुन्नयत्यपानं प्रत्यगस्यति' (क...
१०७ KB (४,४५९ शब्दाः) - ०५:५८, २४ मार्च् २०२२
वाक्यपदीयम्/तृतीयः खण्डः
मता । । ३,७.१५१ । । इदं अत्रेति भावानां अभावान्न प्रकल्पते । व्यपदेशस्तं आकाश- निमित्तं संप्रचक्षते । । ३,७.१५२ । । कालात्क्रिया विभज्यन्त आकाशात्सर्वमूर्तयः...
३५५ KB (१३,६८६ शब्दाः) - १२:४६, ३ अक्टोबर् २०१६
यजुर्वेदः/आरण्यकम्/02
द्यौर्दिशोऽवान्तरदिशाः । अग्निर्वायुरादित्यश्चन्द्रमा नक्षत्राणि । आप ओषधयो वनस्पतय आकाश आत्मा । इत्यधिभूतम्, इति । अथाध्यात्मम् । प्राणो व्यानोऽपान उदानः समानः ।...
६४७ KB (१०,९७६ शब्दाः) - १४:४१, १० आगस्ट् २०१९
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 101-110 सूक्तानि
चढ़तीं और (दिवः) प्रकाशयुक्त आकाश के बीच (रजः) लोकसमूह को (सश्चिरे) प्राप्त होती हैं। और (अस्य) इस (अन्तरिक्षस्य) आकाश के बीच वर्त्तमान हुई (नृभ्यः)...
५३५ KB (२९,५६३ शब्दाः) - १०:०२, १० मे २०१९
भोजप्रबन्धः (विद्योतिनीव्याख्योपेतः)
की गणना करने के इच्छुक ब्रह्मा ने आपकी गणना करते समय आकाश में जो खरिया से लकीर खींची, वही यह आकाश गंगा है, और आपके समान पृथ्वी पालक न पाकर जो पृथ्वी पर...
४०० B (३९,४७६ शब्दाः) - ११:५६, १३ मे २०१९
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 1-10 सूक्तानि
चढ़ जाते हैं, क्योंकि वह सूर्य्य सब लोकों से बड़ा है। ‘हम लोग आकाश पृथिवी तथा बड़े आकाश से सहाय के लिये इन्द्र की प्रार्थना करते हैं, यह भी डाक्टर मोक्षमूलर...
६४१ KB (३४,८६९ शब्दाः) - १०:०१, १० मे २०१९
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 171-180 सूक्तानि
सुख सम्बन्धी वा सुखोत्पादक (ववृधानम्) अत्यन्त वृद्धि को प्राप्त (नभन्यम्) आकाश के बीच में साधु अर्थात् गगन मण्डल में व्याप्त (साम) साम गान को विद्वान् आप...
३२४ KB (१८,०३४ शब्दाः) - ०५:१५, २२ डिसेम्बर् २०१७
न्यायवार्त्तिकम्/प्रथमोध्यायः
तत्र कतमः ०३३.०४ शब्दः संयोग-योनिः कतमः च विभाग-योनिः इति/ आकाश-गुण-त्वात् ०३३.०५ शब्दस्य आकाश-वृत्तिः संयोगः कारणम् गुण-कर्मसु आरब्धव्य^सु सापेक्षः इति...
८०६ KB (५२,१२२ शब्दाः) - ०२:२६, ११ मे २०२२
काशिकावृत्तिः/चतुर्थोध्यायः
। मेघ । यूथ । उदकात्सञ्ज्ञयां । न्याय । वंश । अनुवंश । विश । काल । अप् । आकाश । दिगादिः । । ____________________________________________________________________...
६८४ KB (२७,३३८ शब्दाः) - १२:२१, १३ जनवरी २०१६
ईशादिविंशोत्तरशतोपनिषदः/उपनिषद-८१-९०
प्रतिपद्यते । द्वात्रिंशदक्षर्यागायत्र्या तत्सवितुर्वरेण्यं तस्मादात्मन आकाश आकाशाद्वायुः स्फुरतितदधीनं वरेण्यं समुदीयमानं सवितुर्वा योग्यो...
२११ KB (७,८२३ शब्दाः) - १८:३८, ७ एप्रिल् २०१८
चण्डीशतकम् (सटिप्पणम्)
कुर्वन् । नृत्यन् । कथंभूतः । सपदि तत्क्षणं मखभुजां वर्त्म- नि देवमार्ग आकाश उपान्ते समीपे प्लुता मही यस्मिन्नेवं यथा स्यात्तथा शू-...
४६९ B (७,५७० शब्दाः) - ०६:०१, १२ नवेम्बर् २०२०
तन्त्रालोकः अष्टाविंशमाह्निकम्
प्रमाणप्रत्ययातिगे ॥३२१॥ तस्मिन्बोधान्तरे लीनः कर्मकर्ताप्यनञ्जनः । प्रधानं घट आकाश आत्मा मष्टे घटेऽपि खम् ॥३२२॥ न नश्येत्तद्वदेवासावात्मा शिवमयो भवेत् । स्वतन्त्रोऽवस्थितो...
१११ KB (३,९०३ शब्दाः) - १३:०४, २२ जून् २०१५
अहोरात्रव्रतचैत्यसेवानुशंसावदानम्
सोऽर्हन्महामतिः । प्रत्येकसुगतो ज्ञात्वा तासां कर्मविपाकताम् ॥ ३२० ॥ तत आकाश उत्प्लुत्य स्थित्वा वह्निरिवोज्ज्वलन् । तच्चित्तसंविनोदार्थं प्रातिहार्यमदर्शयत्...
१०० KB (३,९७८ शब्दाः) - ०६:२६, २० जुलै २०२२
वीणाशिखतन्त्रम्
पुरुष्प्रकृति बुद्धि।हङ्कार मनः ज शब्दस्पर्शरसरूपगन्ध तन्मात्रं भ पृथिवी आप तेज वायु आकाश पञ्चमहाभूत ।ं श्रोत्रत्वच्चक्षुर्जिह्वाघ्राण बुद्धीन्द्रिय ह्वाक्पाणिपादपायूपस्थ...
१०० KB (३,८७६ शब्दाः) - ११:४६, १७ फेब्रवरी २०२२
भावप्रकाशिका-भागः २
नपुंसकलिङ्गत्वे प्रमाणाभावेन , “ आत्मन आकाशस्संभूतः। आकाश इति होवाच ', * आकाशेो ह वै नामग्रूपयोर्निहिता', 'यदेष आकाश आनन्दो न स्यात् ? इत्यादिप्रयोगानुसारेण, आकाशब्दस्य...
३६४ B (७०,८१० शब्दाः) - ०८:४२, ३१ जुलै २०१८
ईशादिविंशोत्तरशतोपनिषदः/उपनिषद-०१-१०
द्यौर्दिशोऽवान्तरदिशाः ॥ अग्निर्वायुरादित्यश्चन्द्रमा नक्षत्राणि ॥ आप ओषधयो वनस्पतय आकाश आत्मा ॥ इत्यधिभूतम् ॥ अथाध्यात्मम् ॥ प्राणो व्यानोऽपान उदानः समानः ॥ चक्षुः...
६९६ KB (२९,१९४ शब्दाः) - ०५:३४, २३ सेप्टेम्बर् २०१६
पातञ्जलयोगदर्शनम् व्यासभाष्य-तत्त्ववैशारदी-योगवार्तिक-समेतम्/विभूतिपादः
प्रकाशात्मकतया प्रकाशात्माकान्तः-करणोपादानकत्वस्यैवौचित्यात्, तथाप्याकाशाश्रितताया आकाश-प्रतिष्ठत्वं यथान्नाश्रिततया मनसोऽन्नमयत्वमिति। एतेनान्येषामपीन्द्रियाणां...
६४९ KB (३०,७१० शब्दाः) - ०७:०२, १६ जून् २०१७
ब्राह्मस्फुटसिद्धान्तः भागः २
पृथिवी ही है इसलिए पृथिवी के पृष्ठ में चक्रत्व है | यह सिद्ध हुआ । चारों तरफ आकाश के बराबर रहने पर पृथिवी ही के ऊपर बहुत जगह पके हुए फल को गिरता हुआ देखकर...
४०० B (९३,९५१ शब्दाः) - १०:४१, २७ जुलै २०१८
काशिका/द्वितीयोऽध्यायः/चतुर्थः पादः
शुल्ब। सीधु। कवच। रेणु। कपट। सीकर। मुसल। सुवर्ण। यूप। चमस। वर्ण। क्षीर। कर्ष। आकाश। अष्टापद। मङ्गल। निधन। निर्यास। जृम्भ। वृत्त। पुस्त। क्ष्वेडित। शृङ्ग। शृङ्खल।...
८८ KB (४,२७० शब्दाः) - ०७:०३, ९ नवेम्बर् २०१६
वेदान्तसारः/प्रथमाध्यायः/तृतीयःपादः
परमात्मनः सर्वस्य M. 3. ९] प्रथमाध्याये तृतीयः पाद्ः ९५ आकाशशब्दस्य "यदेष आकाश आनन्दः इति परमात्मन्यपेि प्रसिद्धेश्वाय्ं परः । 'सत्यसंकल्पत्वादिगुणब्रृन्द्रेोपबृंहिता...
७३२ B (६,८६० शब्दाः) - १२:३५, १६ अक्टोबर् २०१९
चम्पूभारतम्.pdf
सेनास्वनुयातृकासु ये दुन्दुभयो भेर्यस्तेषा नादे र्भाङ्कारैस्तुन्दिल पूर्ण नभ आकाश यस्य तथोक्तश्च सन् । आसीददागतवान् अत्रापि द्रुपदपुरीमिति शेष । शार्दूलविक्रीडित...
३१० B (६६,२३० शब्दाः) - १२:२६, २७ जुलै २०१८
गौडपादकारिका (आङ्ग्लानुवादसहिता)
like that of आकाश with घटाकाश etc. and घट etc. Thus--- [I] Both आत्मन् (or Brahman ) and आकाश are really अज, सूक्ष्म, निरवयव etc. [2] आकाश Steems to give...
२७८ B (६३,५७३ शब्दाः) - ११:२०, २८ मार्च् २०१९
विवेकचूडामणिः
वागसवश्चरन्ति ॥ १३३ ॥ अत्रैव सत्त्वात्मनि धीगुहायामव्याकृताकाश उरुप्रकाशः । आकाश उच्चै रविवत्प्रकाशते स्वतेजसा विश्वमिदं प्रकाशयन् ॥ १३४ ॥ ज्ञाता मनोऽहङ्कृतिविक्रियाणां...
१७३ KB (५,८९२ शब्दाः) - १३:३५, २४ अक्टोबर् २०१९
विक्रमोर्वशीयम् (कल्पलताव्याख्यासमेतम्)/तृतीयोऽङ्कः
शुभशकुनोपबृंहितं द्रढयति । (राजा सप्रत्याशः उर्वशीसमागमं प्रतिपालयन् तिष्ठति ।) (ततः आकाश एव यानं तेन मार्गेण, कृतः अभिसरणवेषः अभिसारिकायाः वेषो यया सा तादृशी उर्वशी...
५४८ B (९,८०० शब्दाः) - १४:५५, २ जुलै २०२०
प्रश्नोपनिषद्भाष्यम्
गुरुत्वात्पतेत्सावकाशे वोद्गच्छेत् । यदेतदन्तरा मध्ये द्यावापृथिव्योर्य आकाशस्तत्स्थो वायुः आकाश उच्यते॑मञ्चश्थवत् । स समानः समानमनुगृह्णानो वर्तत इत्यर्थः ।...
१६६ KB (६,१७४ शब्दाः) - १७:३७, ३ सेप्टेम्बर् २०१७
बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्
आत्मोच्यते, तस्मिन्स्वे आत्मन्याकाशे शेते स्वाभाविकेऽसांसारिके । न केवल आकाश एव, श्रुत्यन्तरसामर्थ्यात्"सता सोम्य तदा सम्पन्नो भवति"इति । लिङ्गोपाधिसम्बन्धकृतं...
१.९५ MB (६९,९२२ शब्दाः) - ०४:२३, ४ सेप्टेम्बर् २०१७
ब्रह्मसूत्रम्/तृतीयः अध्यायः/तृतीयः पादः
लोकेभ्यःएष उ एव भामनीरेष हि सर्वेषु लोकेषु भातियावान्वायमाकाशस्तावानेषोऽन्तर्हृदय आकाश उभे अस्मिन्द्यावापृथिवी अन्तरेव समाहिते इत्येवमाद्याः सन्ति च अन्या आयतनविशेषहीना...
२५० KB (८,८२२ शब्दाः) - ०५:३३, ३ डिसेम्बर् २०१६
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 31-40 सूक्तानि
और पृथिवी (अरेजेताम्) अपनी कक्षा में घूमा करते हैं, उस (मातरिश्वने) अपनी आकाश रूपी माता में सोने वाले पवन वा (विवस्वते) सूर्यलोक के लिये उनको (आविः भव)...
८९७ KB (४९,५९८ शब्दाः) - ०४:४१, २२ डिसेम्बर् २०१७
शारीरकमीमांसासूत्रभाष्यम्/द्वितीयोऽध्यायः
च द्रव्यमारम्भकमस्ति; यस्मिन्समवायिकारणे सति, असमवायिकारणे च तत्संयोगे, आकाश उत्पद्येत; तदभावात्तु तदनुग्रहप्रवृत्तं निमित्तकारणं दूरापेतमेव आकाशस्य भवति।...
६१६ KB (२०,९२० शब्दाः) - ०५:३७, २९ मार्च् २०२२
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 51-60 सूक्तानि
(हवनस्यदम्) सुखपूर्वक आकाश मार्ग में प्राप्त करने वाले (वाजम्) वेगयुक्त (इन्द्रम्) परमोत्कृष्ट ऐश्वर्य के दाता (स्वर्विदम्) जिससे आकाश मार्ग से जा आ सकें...
५३१ KB (२८,९७२ शब्दाः) - ०४:४२, २२ डिसेम्बर् २०१७
काशिका/चतुर्थोऽध्यायः/तृतीयः पादः
उदकात्संज्ञायाम् * (ग.सू.105)।। न्याय । वंश । अनुवंश । विश । काल । अप् । आकाश । दिगादिः ।। शरीरावयवाच्च ।। 4-3-55 ।। शरीरम् = प्राणिकायः । शरीरावयववाचिनः...
१४१ KB (५,७३५ शब्दाः) - ११:४६, ९ नवेम्बर् २०१६
वेदान्तकल्पतरुः
रोधेनेत्रार्थप्रतिपतिस्तद्विरुद्धार्थसमर्पणे वाक्यभेदापतेरित्यर्थः । यदेष + आकाश आनन्द: इत्यादै ब्रह्मण्याकाशशब्दो गैोणेा दृष्टस्तद्वदिहापि स्यादित्याशङ्काह...
३१३ B (६१,५८५ शब्दाः) - १०:३९, ३० जुलै २०१८
छान्दोग्योपनिषत् (शाङ्करभाष्यसमेता)
ह्येवैश्यो ज्याया• नाकाशः परायणम् ॥ १ ॥ ___ अस्य लोकस्य का गतिरिति । आकाश इति होवाच प्रवाहणः । आकाश इति च पर आत्माऽऽकाशो वै नामेति श्रुतेः । तस्य हि कर्म सर्वभूतोत्पादक-...
३८२ B (५२,५९४ शब्दाः) - ०८:५७, ११ मे २०१९
वेदान्तपंचदशी (कल्याणपीयूषव्याख्यासमेता)
अविशुद्धसत्वा अविद्या ईश्वरोपाधिः कारणशरीरः - जीवोपाधिः (आनन्दमयकोशः) तमःप्रधाना आकाश - सत्त्व--श्रोत्र रज: वाक् वायु - सत्त्व--त्वक् रज: पाणि अग्नि - सत्त्व--चक्षु:...
३८५ B (३९,६३७ शब्दाः) - १०:३०, २७ जुलै २०१८
वटेश्वरसिद्धान्तः
WORD-NUMERAS 1. Numberwise 0 अनन्त, अन्तरिक्ष, अभ्र, अम्बर, अम्बुद, असत्, आकाश, खं, ख, गगन, छिद्र, जलद, जलधर, जलधरपथ, दिव, नग्न, नभ, पयोद, पयोधर, पुष्कर...
३२४ B (४८,५५५ शब्दाः) - ०३:४४, ९ आगस्ट् २०१८
अभिधानप्पदीपिका
सिन्धु सङ्गमो. [A river.] [The Ganges.] [The mouth of a river,] गंगाव ६ आकाश गंगाव २ म्ल्̥य २ ६८२ गङ्गा [f 3]चिरवती [f](चेव) यमुना [f]सरभू [f]मही [f]...
५२७ KB (४०,२६१ शब्दाः) - ०७:३४, १० मे २०१९
श्रीत्रिपुराम्बाशाम्भवीमहाप्रपत्तिः
बारम्बार नारकीय योनियों में भ्रमण कराती हो, अत्यन्त वेग से संचरण करने वाली हो, आकाश एवं पृथ्वी के रूप में पदार्थों को धारण करती हो एवं तुम्हारी परम्परा, तुम्हारा...
६६ KB (३,८५३ शब्दाः) - ०४:१९, २१ मार्च् २०१९
प्रश्नोपनिषत् (श्रीरङ्गरामानुजः)
ह वै आकाश ' इत्यन्वयं कृत्वा भूतेषु पञ्चमत्वेन लोके तस्माद्वा -एतस्मादात्मन आकाश ' इति सृष्टिप्रकरणेषु प्रथमत्वेन वेदे चात्यन्तं प्रसिद्ध आकाश इत्यर्थो...
४२५ B (३५,५४६ शब्दाः) - ०३:५७, ७ आगस्ट् २०१८
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 151-160 सूक्तानि
बलवन्तो जायन्ते॥5॥ भावार्थः—अत्र वाचकलुप्तोपमालङ्कारः। यथाऽश्वयानादिरहित आकाश ऊर्ध्वं स्थितः सूर्य्य ईश्वराधारेण राजते तथा विद्वद्विद्याधारा मनुष्याः पुष्कलं...
२८९ KB (१५,८७७ शब्दाः) - ०५:०६, २२ डिसेम्बर् २०१७
गोपालसहस्रनामस्तोत्रम् (सटीका)
जीवन:- सर्वेषां जन्तूनां प्राणनः । 'को ह्येवान्यात् कः प्राण्यात् । यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्' इति श्रुतिः । जीवनान्तकः मारकः । 'कालोऽस्मि लोकक्षयकृत प्रवृद्धः'...
३४७ B (१८,११८ शब्दाः) - ०६:००, ८ आगस्ट् २०१८
रामकथामञ्जरी
गन्तुमिच्छनित्यर्थः । ( अन्तर- मास्थितः ) राघवयार्गमनेऽवकाशं प्राप्य । (विज्ञापसा) आकाश- मार्गेण । ( वनस्पति गत्तम् ) वृक्षान्तः स्थितम् । हारणल्य 'जटायू रावण- तद्...
५३४ B (९,१२५ शब्दाः) - १२:०५, ५ मे २०२१
वेदान्तसारः (सदानन्दः)
न्यानि भूतानि मात्रामुपजीवन्ति”, “एषोऽस्य परमानन्दः, आत्मैवानन्दः", ‘यदेचे आकाश आनन्दो न स्यात्’ , ‘आनन्दायेव खल्विमानि भूतानि’ इत्यादिश्रुतिभिश्च नित्यात्मसुखस्य...
३४२ B (३८,३५२ शब्दाः) - ०४:०९, ८ आगस्ट् २०१८
संस्कृतनाट्यकोशः
होता है। सुनाने वाला व्यक्ति किसी कल्पित व्यक्ति से वार्तालाप करता है और आकाश की ओर देखकर सुनने का अभिनय करते हुये उसकी उक्तियों को देहराता जाता है तथा...
३४८ B (२८,४२९ शब्दाः) - ०७:२३, ९ आगस्ट् २०१८
विक्रमोर्वशीयम् (कल्पलताव्याख्यासमेतम्)/ तृतीयोऽङ्कः
शुभशकुनोपबृंहितं द्रढयति । (राजा सप्रत्याशः उर्वशीसमागमं प्रतिपालयन् तिष्ठति ।) (ततः आकाश एव यानं तेन मार्गेण, कृतः अभिसरणवेषः अभिसारिकायाः वेषो यया सा तादृशी उर्वशी...
५४८ B (९,८०० शब्दाः) - १५:३८, २ जुलै २०२०
आर्यशालिस्तम्बकमहायानसूत्रटीका
याश्च नाममात्रं संज्ञावभास-विज्ञप्ति-विकल्पोद्भवाः चतस्र आरूप्यसमापत्तय आकाश-विज्ञानाकिञ्चन-नैवसंज्ञानासंज्ञायतनं यच्चाज्ञानानभिसमित्यदर्शन-मिदमप्यविद्येत्युच्यते...
२१४ KB (७,१७७ शब्दाः) - १०:१५, २५ जुलै २०२२
वेदान्तसारः/प्रथमाध्यायः/तृतीयः पादः
परमात्मनः सर्वस्य M. 3. ९] प्रथमाध्याये तृतीयः पाद्ः ९५ आकाशशब्दस्य "यदेष आकाश आनन्दः इति परमात्मन्यपेि प्रसिद्धेश्वाय्ं परः । 'सत्यसंकल्पत्वादिगुणब्रृन्द्रेोपबृंहिता...
७४३ B (६,८६० शब्दाः) - १३:०३, १६ अक्टोबर् २०१९
वेदार्थसङ्ग्रहः
शास्त्रमपीति, एकदोषमूलत्वात् शास्त्रप्रत्यक्षयोः' न बाध्यबाधकभावसिद्धिः । आकाश वाग्वादिभूत - तदारब्धशब्दस्पर्शादियुक्त-मनुष्यत्वादिसंस्थानसंस्थित पदार्थग्राहेि...
३२९ B (६३,५६५ शब्दाः) - ०५:५१, २४ डिसेम्बर् २०१९
वाल्मीकिरामायणम्-अरण्यकाण्डम्
अवष्टभ्येत्यर्थः । भक्षयित्वा | सुपर्णकृतलक्षणं सुपर्णेन गरुडेन कृतं भप्रैकशाखत्व आकाश एवेति शेषः । आमिषं गजकच्छपरूपं | रूपं लक्षणं चिहं यस्य ।। ३५-३६ । कृष्णाजिने...
३९५ B (८२,८७६ शब्दाः) - ०९:०७, ३१ जुलै २०१८
भामती/द्वितीयः अध्यायः
। यत आत्मनः करणानि करणेभ्यश्च भूतानीति प्रतीयते, तस्मादात्मन आकाश इति भज्यते । अन्नमयमिति च मयडानन्दमय इतिवत्न विकारार्थ इति...
६१८ KB (१८,३८७ शब्दाः) - ०७:१२, ७ जनवरी २०२२
धम्मपद (पाली-संस्कृतम्-हिन्दी)
सन्निचयो नास्ति ये परिज्ञातभोजनाः । शर्यतोsनिमित्तश्व विमोक्षो यस्य गोचरः । आकाश इव शकुन्तानां गतिः तेषां दुरन्वया ॥श) अनुवाद जो ( वस्तुओका ) सचय नहीं करते...
४१० B (२४,३१० शब्दाः) - १०:३३, २८ जुलै २०१८
ललितात्रिशतीभाष्यम्
। परमानन्दस्वरूपत्वेन परमप्रेमास्पदा, कोह्येवान्यात्कः प्राण्यात् । यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्' इति श्रुतेः । सुखस्य मनोहरत्वेन सर्वेप्साविषयत्ववत् मायावृतानां...
५८२ B (११,३८७ शब्दाः) - ०३:४८, ९ नवेम्बर् २०२०
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 111-120 सूक्तानि
सिद्ध करता है, वैसे सब राजपुरुषों को अनेक साधनों से पृथिवी, नदी और समुद्र से आकाश के मध्य में शत्रुओं को जीत के सुखों को अच्छे प्रकार प्राप्त होना चाहिये॥18॥...
७९८ KB (४३,१५७ शब्दाः) - ०४:४९, २२ डिसेम्बर् २०१७
धर्मशर्माभ्युदयम्
वासरैस्तु कतिभि. पुरंदरोऽप्यत्र कर्मकरवद्यतिष्यते ॥ २८ ॥ १. वनम्, (पक्षे) आकाश . २ आकाशपक्षे श्रवणहस्तौ नक्षत्रे. काव्यमाला। निर्जरासुरनरोरगेषु ते कोऽधुनापि...
५९६ B (१९,७५७ शब्दाः) - ११:१९, ५ मे २०२१
वाचस्पत्यम्/आ
विद्यात् सर्व्वाद्भुतेषु च” इति च मनुः । आशुविनाशित्वात् ४ विद्युति स्त्री । आकाश पुंन० समन्तादाकाशन्ते सूर्य्यादयोऽत्र । १ स्वनामख्याते द्रव्यभेदे । स च न्यायादिमते...
४१२ KB (४ शब्दाः) - ०१:१४, ४ आगस्ट् २०२१
शारीरकमीमांसासूत्रभाष्यम्/तृतीयोऽध्यायः
उ एव भामनीरेष हि सर्वेषु लोकेषु भाति यावान्वायमाकाशस्तावानेषोऽन्तह्र्मदय आकाश उभे अस्मिन्द्यावापृथिवी अन्तरेव समाहिते ' इत्येवमाद्याः; सन्ति च अन्या आयतनविशेषहीना...
५७५ KB (२१,६३८ शब्दाः) - ०६:३०, २९ मार्च् २०२२
अक्षमालिकोपनिषत्
विद्याकला) पृथ्वी(सृष्टि, सर्वसिद्धि, निवृत्तिकला) जल(स्थिति, प्रतिष्ठाकला) आकाश(अनुग्रह, शान्त्यतीतकला) कं विषहर कल्याणद खं क्षोभकर, व्यापक गं विघ्नशमन,...
२१ KB (५६८ शब्दाः) - २१:४६, २३ आगस्ट् २०१७
वेदान्तसारः/सूत्रानुक्रमणिका
विद्यया करोति, ३१९, ३२६, ३३४, ३३५, ३३९, ३४२, ३७६ छान्दो. उ. १-१-१०. यदेष आकाश आनन्दः, ५५ तै. उ. १-७-१. यद्भूतयोनि, ६४, १३७ बृ. उ. ३-५-१. यद्यद्भवति तथा...
५९३ B (११ शब्दाः) - १३:१७, १६ जनवरी २०१९
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 41-50 सूक्तानि
कारीगरी और शिक्षा को ग्रहण करें तो विमानादि सवारियों को रच के पक्षी के तुल्य आकाश में जाने-आने को समर्थ होवें॥3॥ पुनः स कीदृश इत्युपदिश्यते॥ फिर वह कैसा है...
४८५ KB (२६,४०९ शब्दाः) - ०४:४२, २२ डिसेम्बर् २०१७
वादनक्षत्रमाला
इत्युपक्षिप्तब्रह्मोपासनापेक्षितगुणविधानार्थे * मनोमयः प्राण विशेषणमुक्तम् ; * यदेष आकाश आनन्दो न स्यात्' इत्या दिश्रुतिषु आकाशशब्दोक्तायाः चिच्छत्तेरपि अयमात्मा...
३२७ B (२८,५३२ शब्दाः) - ०८:४६, ३१ जुलै २०१८
कीदृशं संस्कृतम्?
| यदा जीवसृष्टे विशेषतया मान्यसृष्टे शारीरिकमुखाय पृथ्वी- जल-वायु- अग्नि-आकाश-सूर्यचन्द्रादिक दीयते निर्मीयते वा कयाचित् महत्या ईश्वरनामकया शक्त्या तदा...
३३४ B (२८,७७० शब्दाः) - ०७:२२, ९ आगस्ट् २०१८
ऋग्वेदभाष्यम् प्रथममण्डले 71-80 सूक्तानि
योग्य (कविः) पूर्णविद्या को (विदुः) जाननेवाले (सन्) होकर आप (नभोरूपं न) जैसे आकाश सब रूपवाले पदार्थों को अपने में नाश के समय गुप्त कर लेता है, वैसे (नः) हम...
४०१ KB (२१,९०२ शब्दाः) - ०४:४३, २२ डिसेम्बर् २०१७
वाचस्पत्यम्/ग
स्वस्वस्तिकस्थितः इति तस्य मूर्द्धस्थाकाशस्थितत्वात् तथात्वम् । तद्गुणादेः आकाश- शब्दे ५९२ पृ० विवृतिः । सुश्रुते देहस्य पाञ्चभौति- कत्वाङ्गीकारेण “आन्तरीक्षास्तु...
३७६ KB (४ शब्दाः) - १३:५९, १६ अक्टोबर् २०१६
सिद्धसिद्धान्तपद्धतिः अन्ये च
विचित्र विश्व के गुन तिन सों असंग रहत भयौ, यातै संतोषनाथ भयौं। आगे कूर्मनाथ आकाश रूप श्री आदिनाथ। कूर्म शब्द है पाताल तरै अधोभूमि ताक नाम कूर्मनाथ। बीच के...
४०६ B (३२,६१० शब्दाः) - ०९:०८, ९ आगस्ट् २०१८
पातञ्जलयोगदर्शनम् व्यासभाष्य-तत्त्ववैशारदी-योगवार्तिक-समेतम्/कैवल्यपादः
जन्मना सिद्धिः । औषधिभिर् असुर-भवनेषु रसायनेनेत्य्-एवम् -आदि । मन्त्रैर् आकाश-गमनाणिमादि-लाभः । तपसा सङ्कल्प-सिद्धिः काम-रूपी यत्रतत्र कामग इत्य्-एवम्...
३९० KB (१९,३७१ शब्दाः) - ०७:०३, १६ जून् २०१७
वादार्थसंग्रहः (द्वितीयभागः)
तस्यावकाशे सत्त्वेान लोहित आकाश इत्यादेरपि प्रामाण्या्पत्ति:। अत: स्फवटिकत्वयविशिष्टानुयोगिकत्वाविशिष्टपरंपराया:, लोहित आकाश इत्यातद्यभियुक्तप्रयोगाभावात्।...
३७७ KB (१०,८६६ शब्दाः) - ११:२३, २५ सेप्टेम्बर् २०१७
शतक चन्द्रिका
पहुंचा जा सकता, वह शान्त है। वह शक्ति आठ स्वरूपों (भूमि, जल, अग्नि, वायु, आकाश, मन, बुद्धि एवं अहङ्कार) के माध्यम से शरीरों तथा लोकों में भ्रमण करती है।...
९४ KB (५,५८१ शब्दाः) - ०८:५४, २३ सेप्टेम्बर् २०२२
रसगङ्गाधरः/आनन २
उपपादयति-इह श्रोत्रत्वस्य जातिगुणक्रियाभ्योऽतिरिक्तस्य विवेके क्रियमाणे आकाश-स्वरूपतय तदवच्छिन्नाभावस्य द्रव्याभावस्य हेतुत्वेनोत्प्रेक्षा । निमित्तं...
७०९ KB (२०,३२८ शब्दाः) - १५:०३, १ नवेम्बर् २०१५
न्यायमकरन्दः
इत्यर्थ । अनुपपत्त्या = आाकाशेत्पत्तिश्रुत्यल्यथानुपपत्त्याऽनित्यत्वमवसीयत, । आकाश नोत्पद्यनेन कारणसामग्यसम्भवादित्यादियुक्तिविरोधेनावकाशोत्पत्तिश्रु ति * अभावकाश...
३३६ B (४३,२४८ शब्दाः) - ०४:३९, ८ आगस्ट् २०१८
बृहदारण्यकोपनिषद्भाष्यम्.pdf
अधिफणसारावल्युपोद्धाते मुद्रित!म् अधिकरणक्रमानुसारिपट्टिकायां तु, सत् - आनन्द - असरादित्य - आकाश • प्राण - गायत्रीज्योति; • इन्द्रप्राण (i) शाण्डिल्य - अतृ-उकोसळ - अन्तर्यामि...
३५८ B (८४,१३३ शब्दाः) - ०९:३८, ३१ जुलै २०१८
अभिधर्मसमुच्चयभाष्यम्
कामधातुः निकृष्ट त्वात् । महद्गतो रूपधातुस्तत उत्कृष्टत्वात् । अप्रमाणे आकाश विज्ञानानन्त्यायतनेऽपर्यन्तत्वात् । तस्मात्तदालंबनाः संज्ञाः परीत्तादिसंज्ञा...
६८० KB (१८,५९७ शब्दाः) - ०९:४४, ५ एप्रिल् २०२२
सङ्गीतरत्नाकरः/स्वरगताध्यायः
विहगादिनः । तत्र नादोपयोगित्वान्मानुषं देहमुच्यते १७ क्षेत्रज्ञः स्थित आकाश आकाशाद्वायुमागतः । वायोर्षूमं ततश्चाभ्रमभ्रान्मेघेऽवतिष्ठते १८ आहुत्याप्यायितो...
२०१ KB (१०,२९८ शब्दाः) - ०९:४०, १ डिसेम्बर् २०१६
श्रीललितासहस्रनाम (सौभाग्यभास्करभाष्यम्)
आमनति च छन्दोगः आकाशो है वै नाम नामरूपयोनिधेहि ते यदन्तरा त ‘ति । चि चकित हए आकाश एवं नामरूपयोनिर्वाहकस्तदुभयं विना यदधिष्ठानमात्रमवशिष्यते तदेव प्रहृति तदयं:...
३७९ B (५०,१८४ शब्दाः) - ०६:००, २४ डिसेम्बर् २०१९
वेणीसंहारम् (आङ्गलटिप्पणीसहितम्)/आङ्ग्लटिप्पणी
into the five, तन्मात्रः (the subtle essences of the five cosmic elements आकाश, वायु, तेजस्, अप् and पृथिवी), and the eleven इन्द्रिय's (viz. the five ज्ञानेन्द्रिया’s...
४६७ B (५६,४९६ शब्दाः) - ११:००, २२ मे २०१९
ब्रह्मवैवर्तमहापुराणम्
चिक्षेपास्त्रं दुर्निवार्यममोघं शेकरे सुदा ॥ वभूवामोघमत्रं च मोघं तत्परमात्मनि ॥८७॥ आकाश इव निर्हिते निंछिते न्कामः शक्रादीन्भयविह्वलः ॥ ४९॥ आययुर्देवताः सर्वाः शंभुकोपेन...
३५७ B (९६,३१९ शब्दाः) - ०८:३८, ३१ जुलै २०१८
वादावली
३००, ३०४ , ३०५, ४०४, ४९८ ; अस्मत्प्रतिबन्दिन् २००; अस्वातन्त्र्य २७५ . आकाश ५६, ३४३, ४२४; आकाशकालदिगात्ममनस् ४२६; आकाशप्रतियोगिक ३४३; आकाशादि ७२, २०७...
२९९ B (५७,८९१ शब्दाः) - ०४:५१, ८ आगस्ट् २०१८
पातञ्जलयोगदर्शनम् व्यासभाष्य-तत्त्ववैशारदी-योगवार्तिक-समेतम्/समाधिपादः
न्यायानुग्रहेण बलवद्भिर् अग्नि-विस्फुलिङ्गादिभिः सांश-दृष्टान्तैर् विरोधाद् आकाश-सूर्यादि-दृष्टान्ता अखण्डता-परा न भवन्ति, किं तु ब्रह्मणि सर्व-जीवानाम् अविभाग-लक्षणाभेदस्य...
७२२ KB (३४,८२६ शब्दाः) - ०६:५६, १६ जून् २०१७
श्वेताश्वतराद्युपनिषत्पुरुषसूक्तभाष्यम्
पदनीयम् , सर्वप्रेयः, ब्रह्म, अहं, मनुः, सूर्य , लोकः, पिता, अक्षितिः, ऊक् , आकाश, सत्यस्य सत्यम् , मूर्तामूर्तरूपः, त्यरसः, माहारजनरूपः, पाण्डाविकरूपः, इन्द्रगोपरूप...
४७९ B (६९,२१२ शब्दाः) - ०४:०४, ७ आगस्ट् २०१८
श्रीवैखानसगृह्यसूत्रम्-भागः १
श्रोत्रयोः । ब्रह्माणं तेन प्रीणाति यन्मूर्धनि समापयेत् । यदुत्क्षिपतेि चापोध्वं आकाश तेन प्रीणयेत् । प्रीणानि विष्णु पन्द्यान्तु.सलिलं वै समादधत्' । इति नन्वम्यादीनां...
३९३ B (७४,३७१ शब्दाः) - १०:२३, ७ आगस्ट् २०१८
वाचस्पत्यम्/ह
पर्य्याप्नोति अल--ण्वुल् । २ दूर्वायाम् त्रिका० । अण् ङीप् । हरिताली दूर्वायाम् सा च आकाश- रेखायां मेदि० खङ्गलतायाम् हरितालिकायाञ्च । “भाद्रे मासि सिते पक्षे वसुदैवतसंयुता...
२५१ KB (४ शब्दाः) - २३:१७, १९ जून् २०२१
Birds in Sanskrit literature
Prakrit work, garrafe mentions a bird of augury by the name of आगास जोइणी (Sk. आकाश योगिनी) : "आगासजोइणीए निसुओो सद्दो वि वाम पासम्मि" p. 185, verse 202 The...
२६४ B (२,१८,५१६ शब्दाः) - ०८:४७, ३१ जुलै २०१८
भावप्रकाशिका-भागः १
मूत्रमानन्दमयपरब्रह्मात्रनिर्णथाप्रयोजक्रमेव स्यात् । ततश्चानन्दमयस्य परमझवे, 'ददे आकाश आन्दो न स्मात्, विज्ञानमानन्दं ब्रह, आनन्दो ब्रोति व्यजनादित्यादीनामानन्दस्य...
३६८ B (६३,१४२ शब्दाः) - ०८:४४, ३१ जुलै २०१८
ईशादिविंशोत्तरशतोपनिषदः/उपनिषद-४१-५०
शब्दस्पर्शरूपरसगन्धाः । पृथिवीवाक्पाणिपादपायूपस्थाः । ज्ञानसंकल्पनिश्चयानुसंधानाभिमाना आकाश-कार्यान्तःकरणविषयाः । समीकरणोन्नयनग्रहणश्रवणोच्छ्वासा वायुकार्यप्राणा-दिविषयाः...
३६२ KB (१२,६६२ शब्दाः) - १८:२३, ७ एप्रिल् २०१८
वाक्यपदीयम्/तृतीयोध्यायः
मता । । ३,७.१५१ । । इदं अत्रेति भावानां अभावान्न प्रकल्पते । व्यपदेशस्तं आकाश- निमित्तं संप्रचक्षते । । ३,७.१५२ । । कालात्क्रिया विभज्यन्त आकाशात्सर्वमूर्तयः...
३५५ KB (१३,७१४ शब्दाः) - ०५:०५, २१ जून् २०१२
नारदसंहिता
खेतियोंकी बहुत अच्छी वृद्धि हो और चलित अचल ( पर्वत ) समान कांतिवाले मेघोंकरके आकाश आच्छादित रहे ।। ५० ।। दीप्यंते सततं भूपाः प्लवाब्दे प्लवगा जनाः॥ राजते पृथिवी...
३४३ B (४३,०३७ शब्दाः) - ०७:२३, ६ सेप्टेम्बर् २०१८
ब्रह्मस्फुटसिद्धान्तः भागः ४
नक्षत्रारगां व्रुत्तं भ्रमति, एतेनाअचार्योक्त्तमुपपन्नम्॥११॥ गोलाध्याय: से आकाश में किरगों के सन्चार से जितनी दूर तक अन्धकार नष्ट होता है उस्की आक्रुति व्रुत्ताकार...
४०० B (१,०६,३१० शब्दाः) - ११:२३, २८ जुलै २०१८
भामती/प्रथमः अध्यायः
जीव आत्मनोऽन्यः । नापि तद्विकारः किन्त्वात्मैवाविद्योपाधानकल्पितावच्छेदः । आकाश इव घटमणिकादिकल्पितावच्छेदो घटाकाशो मणिकाकाशो न तु परमाकाशादन्यस्तद्विकारो...
१.१५ MB (३५,४४७ शब्दाः) - ०७:०९, ७ जनवरी २०२२
भगवद्गीताभाष्यम् -श्रीशङ्करकृतम्
तस्मादेव च विस्तारमुत्पत्तिं विकासमात्मतः प्राण आत्मत आशा आत्मतः स्मर आत्मत आकाश आत्मतस्तेज आत्मत आप आत्मत आविर्भावतिरोभावावात्मतोऽन्नम् [Cहाऊ ७.२६.१]...
९८१ KB (३७,४९३ शब्दाः) - १७:५४, २७ नवेम्बर् २०१६
व्यक्तिविवेकः (राजानकरुय्यककृतव्याख्यासहितः)
तदेवमुपमान- मुपमेयविभक्ति न (न) भजते धमित्वं च न जहातीति । खलता दुर्जनत्वम् । खलता आकाश- वल्ली । अत्र प्रयुक्त इति । तरुरिवेत्यत्र । वाक्यभेदप्रसङ्गादिति 'सम्भवत्येकवाक्यत्वे...
४३७ B (४३,४५४ शब्दाः) - ०७:०९, ११ मे २०१९
साङ्ख्यतत्त्वकौमुदी
गृह्णीयाज्ज्येष्ठापत्यकलत्रयोः ॥ इति वचनात् । को ह्येवान्यात्कः प्राण्यात् यदेष आकाश आनन्दो न स्यात् ’ । 'भीषास्माद्वातः पवते भीषदेति सूर्यः । भी- पास्मादग्निश्चेन्द्रश्च...
३५६ B (४४,३६५ शब्दाः) - १२:२१, २६ जुलै २०१८
श्रीवेङ्कटाचलमाहात्म्यम्-२
तावुहुःश्वी भवन नृप!! उभौ दुखे सम|५नौ सत्यसङ्कल्पदोषतः ॥ ७ भविष्यति नृश्रेष्ठ आकाश इति नामान् । सोऽपि मे दास्यते कन्यां नन्न। १झावतीं शुभम् ॥ ८ कन्यदानस्य काले...
३४७ B (५३,१९१ शब्दाः) - १०:४५, ७ आगस्ट् २०१८
दशरूपकम् (अवलोकव्याख्यासमेतम्)
परकृतं वोप- वर्णयति स भारतीवृत्तिप्रधानत्वाद्भाणः । एकस्य चोक्तिप्रत्युक्तय आकाश- भाषितैराशङ्कितोत्तरत्वेन भवन्ति । अस्पष्टत्वाच्च वीरशृङ्गारौ सौभाग्यशौर्यो-...
३२७ B (१६,९३६ शब्दाः) - ०६:२०, ११ मे २०१९
ज्ञानामृतसारसंहिता
मनोहरं राज-मार्गं सिन्दूरादि-परिष्कृतम् | प्राकारं मणि-भूषाढ्यम् उच्चैर् आकाश-स्पर्शि च || ज्ञा. सा. सं_१,४.५८ || जगाम विस्मयं राजा दृष्ट्वा नगरम् उत्तमम्...
२८८ KB (१९,००५ शब्दाः) - ०७:२१, १ फेब्रवरी २०२२
तैत्तिरीय-आरण्यकम्
ह्येवायल्लँब्ध्वाऽऽन॑न्दी भ॒वति । को ह्येवान्यात्कः प्रा॒ण्यात् । यदेष आकाश आन॑न्दो न॒ स्यात् । एष ह्येवान॑न्दया॒ति । य॒दा ह्ये॑वैष॒...
५५३ KB (२१,२५५ शब्दाः) - १०:०५, २३ अक्टोबर् २०१५
सामवेदसंहिता भागः १
), प्रजापते यान्तरिक्षस्थानेषु परिगणनश्च स्यg निघ, प ध का" न मtध छ गई : आकाश कि प्रजापतिरिति च । वरस्वामिन। स्फ ,’भतम (१.२.२० । यम्।ध हचि वस्वादीनां सर्व...
३८६ B (१,०३,४११ शब्दाः) - ०४:२४, ७ आगस्ट् २०१८
गोलाध्यायः (सिद्धान्तशिरोमणेः प्रथमो भागः)
तन्मा- त्रसमुदायात्मकम् । उत्तक्रमे तस्माद्वा एतस्मादात्मन आकाशः संभूतः । आकाश वायुर्वायोरग्निरग्नेरापोऽद्रयः पृथिवीयाविठतिष्ठनम् । अथ शब्दादिगुणन ग्रह...
५१७ B (४३,९९४ शब्दाः) - २२:३४, २२ जुलै २०१९
अष्टाध्यायी हिन्दी व्याख्या सहितम्/चतुर्थः अध्यायः
प्रातिपादिक से ङीप प्रत्यय होता है। | अभ्रविलिप्ती द्यौः (छिटपुट बादलों वाला आकाश), सूपविलिप्ती पात्री (थोड़ी सी दाल लगा हुआ बर्तन)। [४|१|५२] बहुव्रीहेश्चान्तोदात्तात्...
३५८ KB (२२,११० शब्दाः) - १७:३२, १६ आगस्ट् २०२२
चन्द्रालोकः (राकागमव्याख्यासहितः)
वृक्षचन्द्र- रूपविशेषपरत्वम् । एवम् 'आकाशप जपदस्य कमलत्वरूपेणोपस्थापकत्वम्, आकाश सम्बन्धमात्रेण च तत्र प्रयोगः । एवं स्वर्णपङ्कजं 'कलधौतसौध' इत्यत्रापि बोध्यम्...
३९३ B (३६,६७८ शब्दाः) - १०:१२, १८ मे २०१९