سیمینارەکانی ٢٠١٩-٢٠٢٠
سیمیناری یەکەم: رای گشتی و جۆرەکانی
رای گشتی بەیەكیك لەگرنگترین بەربڵاوترین چەمكەكانی ناو زانستە كۆمەڵایەتیەكان دادەنرێت. زانستەكانی سیاسی‌و راگەیاندن و كۆمەڵناسی‌و دەرووناسی هەریەكە لەروانگەی خۆیەوە لەگرنگی‌و كاریگەری‌و بایەخی ئەم دیارەەیە دەڕوانێت. لەراستیدا رای گشتی لەسەردەمی ئێستادا بووەتە چەمكێك كە كەم نووسەرو راگەیەندكارو میدیاو حزبی سیاسی‌و تەنانەت پیاوانی ئاین‌و لایەنگرانی ژینگەو خاوەن بەرژەوەندییە تایبەتییەكان بەكارینەهێنن. لەسەر هەموو پرسێكی سیاسی یاخود كۆمەڵایەتی یاخود ئابووری و سەربازی یاخود كلتوری، جا ئەو پرسە ناوخۆیی و ناوچەیی یاخود هەرێمی یان نێودەوڵەتی بێت، هەمیشە لایەنێك چان چەند گروپێك یان چەند رێكخراوێك هەوڵی دروستكردنی رای گشتی دەدەن‌و كار لەسەر ئەوە دەكەن كە پشتگیری یاخود ناڕازیبوون لەسەر ئەو پرسە كۆبكەنەوە.
بەمانایەكی دیكە هەموان لە مەسەلە سیاسی یان ئابوری یا كۆمەڵایەتی یا كەلتورییەكاندا، باس لە گرنگی رای گشتی، پێویستی رای گشتی، بایەخی رای گشتی، رەچاوكردنی رای گشتی، دروستكردنی رای گشتی، رێزگرتنی رای گشتی، كاریگەری رای گشتی و ...هتد دەكەن.
سیمیناری دووەم: (رێبازی لێبرالیزم (تاکگەرایی)
لەڕاستیدا ئەم رێبازە هێڵە گشتیەكان‌و بنەماكانی خۆی لەسەر رۆڵ‌و فەرمانی دەوڵەت لەسەر بنەمای ئەو راستیە مێژوویە دڕاشتووە كە ئەم رێبازەی تیایدا سەری هەڵداوە. سەرتاكانی ئەم رێبازە دەگەرێتەوە بۆ سەدەی هەژدەیەم، ئەو سەدەیە بەجۆرێك دەوڵەت دەستی لەكارووبارەكان وەردەدا كەهیچ بوارێكی بۆ چاالكی تاك نەهێشتبووەوە، تەنانەت دەوڵەت دەستی لەوەش وەردەدا كەدەبێت هاولاتیان چی جل‌و بەرگێك بپۆشن‌و، جۆری دیاریكراو جل‌وبەرگ قەدەغەو حەرام
بكات، ئەمە جگە لەوەی دەستی لەهەموو كارووبارێكی ئابووری‌و كۆمەڵایەتی وەردەدا.
كۆڵەكەی سەرەكی ئەم رێبازە تاكە، واتە چەق‌و گرنگیپێدانەكانی ئەم رێبازە تاكە نەك كۆمەڵگا‌و دەوڵەت، بۆیەش دەبێت ئازادی هەڵس‌وكەوت بۆ خۆی بەجێبهێڵدرێت، بەلام ئەمەش بەو مانایە نییە كەهیچ بەهایەك لەكۆمەڵگادا نییە، بەڵكو بەهای كۆمەڵگا خۆی لەیەكگرتنی ئیرادەی تاكەكانی ناوخۆیدا دەبینێتەوە، لەسەر ئەم بنەمایە تاك پێكهێنەری بەهاكانی كۆمەڵە نەك بەپێچەوانەوە واتە كۆمەڵ پێكهێنەری تاكەكان بێت.
قۆناغەکانی پێشکەوتنی ئەرکی دەوڵەت
قۆناغی یەكەم: قۆناغی لیربالیزمی تەقلیدی یان كلاسیكە، كە لەناوەڕاستی سەدەی هەژدەیەمەوە دەستپێدەكات تاوەكو قەیرانی ئابووری ساڵی )1929 .)ئەم قۆناغە بەقۆناغی ئازادی ئابووری‌و دەوڵەتی بێلایەن‌و دەستێوەرنەدەر لەئازادیەكانی تاكدا دەناسرێت.
لەم قۆناغەدا ئەو باوەڕە باڵادەست بوو كەلیربالیزم بەشێوەیەكی خۆكار )تلقائی( دەتوانێت قەیرانە ئابووریەكان چارەسەر بكات بێ ئەوەی پێویسیت بەدەوڵەت بێت، چونكە ئەوە بازاڕە بەم كارە هەڵدەستێت لەبەر رۆشنایی یاسای خواست‌و خستنەڕوو )العرچ والگلب(. لەم قۆناغەدا چیینی سەرمایەدار‌و چینی بۆرژوازی سەریانهەڵدا‌و گەشەیانكرد، كەبووە هۆی كەڵەكەبوونی سەرمایە لای سەرمایەداران‌و قۆرغكردنی سیاسی‌و ئابووری چینی كرێكاری لێكەوتەوە. لەم قۆناغەدا ئەركی دەوڵەت بەتەنها كورتبویەوە بۆ بەرپەرچدانەوەی هەڕەشەی دەرەكی، و بەرەنگاربوونەوەی ئەو فشار‌و پشێویانەی لەناو خۆی دەوڵەتدا دەهاتە كایەوە، لەگەل بەدواداچوون بۆ جێبەجێكردنی گرێبەستە بازرگانی‌و پیشەسازیەكان. واتە دەوڵەت لەم قۆناغەدا خۆی بەدوور دەگرت لەپرسی پەروەردەو فێركردن‌و، تەندروستی گشتی كۆمەڵگا، لەهەمانكاتدا پاڵپشتی ئازادای بازرگانی‌و رزگاركردنی بازرگانی لەهەموو بەربەستێكی حكومی‌و گومركی دەكرد. بەمانایەكی دیكە ئەو باوەڕە باڵادەست بوو كەئازادی بازرگانی تەنها رێگە بۆ پێشكەوتنی ئابووری دەوڵەت بێ ئەوەی دەوڵەت خۆی دەسوەربداتە لێی، ئەمەش واتە نەمانی كۆنترۆڵی دەوڵەت بەسەر بازرگانیدا‌و بەرقەراركردنی كێبِركی بۆ ئەوەی بازرگانەكان بەئازادی بتوانن سەرمایەكانیان بخەنە كارەوە. بەڵام ئەنجامی ئەوە گەورەترین قەیرانی ئابووری لێكەوتەوە لەسەرتاسەری وڵاتانی سەرمایەداریدا بەتایبەت ئەمریكا، لێرەوە لیربالیزم پێی نایە قۆناغێكی دیكەوە ئەویش قۆناغی زیادبوونی رۆڵی دەوڵەتە لەكایەكانی ئابووری و سیاسی و كۆمەلایەتی.
قۆناغی دووەم: بەقۆناغی لیربالیزمی رێككخراو دادەنرێت لە ساڵی )1929 )دەستپێدەكات تاوەكو سەرەتایی حەفتاكانی سەدەی بیستەم. ئەم قۆناغە بەقۆناغی دەستێوەردانی دەوڵەت دەناسرێت بۆ چارەسەركردنی قەیرانە ئابووریەكان. لەم قۆناغەدا چیتر دەوڵەت تەنها رۆڵی تەماشەكەرو بەرپەرچدانەوەی هەڕەشە دەرەكی‌و ناوخۆیەكانی لەئەستۆ نەبوو، بەڵكو چەندین یاسای گرنگی داڕێژرا بۆ یارمەتیداتی كرێكاران وەك كەمكردنەوەی كاتەكانی كاركردن، بەرزكردنەوەی كرێی كرێكار، دەسەبەری كۆمەڵایەتی، بیمەی تەندروستی، فێركردن‌و پەروەردەش گەڕایەوە ژێری سایەی حكومەت‌و دەوڵەت.
لەم قۆناغەدا چەمكەكانی )ئازادای، تاكگەرایی، عەقڵانی، سەرمایەداری( رووبەڕووی ڕەخنەی قوڵبویەوە لەلایەن خودی بیریاران‌و لایەنگرانی لیربالیزم خۆیەوە. لەرێگەی ئەمانەشەوە ئیعتبار گەرایەوە بۆ كۆمەڵگا نەك بۆ تاك بەتەنها.
سیمیناری سێیەم: فەلەسەفەی سیاسی و کۆمەڵایەتی لای جۆن ستیورات میل
فەلەسەفەی سیاسی و کۆمەڵایەتی لای جۆن ستیورات میل
لەساڵێ ١٨٠٦ لەئینگلتەرا لەدایک بووە. ساڵێ ١٨٨٣ کۆچی دوایی کردووە.
.کاریگەر بووە بەباوکی. لەژێر کاریگەری جێرمی بێنتام بووە. فەلسەفەی سودگەری
جگە لەکارکدنی لەبواری تیۆری کاری رۆژنامەوانی و سیاسی کردووە
.دوای مردنی باوکی لەژێر هەژموونی فەلسەفەی سوودگەری جێرمی بینتام رزگاری بوو. لەدواتر لەئەنجامی رەخنەکانیەوە لەسەر لیبرالیزم بوو بەخاوەن رێچکەی فەلسەفی خۆی کە لیبرالیزمی نوێ ناسراوە.
لای میل پرسی ئەخلاق پرسی ئەخلاق پاشکۆی بایۆلۆژی نییە وەک فەلسەفەی سوودگەری بۆی ئەچێت. چونکە دوالیزمی چێژو ئازار بەئاسانی تێکەڵ بەئەخلاق نابێت. بەلکو بەپێچەوانەوە هەندێک جار ئاکار دەبێتە پێوەر بۆ حوکمدان لەسەر ئەوەی چی جۆرە چێژێک شەرەفمەندانەیەو چی چێژێکیش شایەنی رێز نییە.
ئازادی لای میل ئامراز نییە بۆ گەیشتن بەزۆرترین چێژ بۆ زۆرترین خەڵکی بەڵکو ئامانجێکە دەبێت هەموو کایە سیاسی و یاساییەکانی بۆ بخرێتە گەر.
بڕوابوونی تەواوەتی بەئازادی تاک، گەر ئازادی کەسێک پێشێل بکڕیت مانای وایە ئازادی هەموو کۆمەڵگە پێشێل کراوە.
دابین کردنی مافی کەمینە.
پشتگیری کردن لەدەستێوەردانی دەوڵەت بۆ کارووباری کۆمەڵگا. دەوڵەت لەرێگەی یاساو ئامرازاکەکانی خۆیەوە نابێت تەنها ئەو ئازادیانە بپارێزت کەهەن بەڵکو دەبێت دەرفەت بڕەخسێنێت بۆ فراوانکردنی ئازادییەکان.
رەتکردنەوەی لێیگەڕی بائیش بکات لێی گەڕی با بڕوات.
(باشتر وایە مرۆف بوونەوڕیکی نیگەران بێت تا بەرازێکی ئاسوودە باشتر وایە سوکراتێکی نیگەران بێت تاکەمژەیەکی ئاسوودە).
قارەمانی راستەقینە ئەو کەسە ئازار دەچێژێت نەک لەثیناو ئازاردا بەڵکو لەپێناو چێژی کەسانی ترو بەخشینینان لەئازار چەشتن. شەهیدبوون.
سیمیناری چوارەم: پێشکەوتنی دەوڵەت لەفکری لیبرالیزمدا
لەڕاستیدا ئەم رێبازە هێڵە گشتیەكان‌و بنەماكانی خۆی لەسەر رۆڵ‌و فەرمانی دەوڵەت لەسەر بنەمای ئەو راستیە مێژوویە دڕاشتووە كە ئەم رێبازەی تیایدا سەری هەڵداوە. سەرتاكانی ئەم رێبازە دەگەرێتەوە بۆ سەدەی هەژدەیەم، ئەو سەدەیە بەجۆرێك دەوڵەت دەستی لەكارووبارەكان وەردەدا كەهیچ بوارێكی بۆ چاالكی تاك نەهێشتبووەوە، تەنانەت دەوڵەت دەستی لەوەش وەردەدا كەدەبێت هاولاتیان چی جل‌و بەرگێك بپۆشن‌و، جۆری دیاریكراو جل‌وبەرگ قەدەغەو حەرام
بكات، ئەمە جگە لەوەی دەستی لەهەموو كارووبارێكی ئابووری‌و كۆمەڵایەتی وەردەدا.
سیمیناری پێنجەم: ئاستی بەشداری کەس و کارو نەوەی ئەنفالکراوان و ئەو هۆکارانەی کاریگەریان لێدەکەن ئیدارەی گەرمیان بەنمونە.
رۆژی ٢٣-١٢ -٢٠١٩ لەهۆلی بەشی جوگرافیا سیمنارێکمان پێشکەش کرد تایبەت بەبەئاستی بەشداری سیاسی کەسو کارو نەوەی ئەنفالکراوان و گرنگترین ئەو هۆکارانەی کاریان لیدەکەن. تیادا استەکانی بەشداری سیاسیمان روون کردەوە وەک ئەوەی لەزانستی سیاسیدا هەیە. پاشان لەتەوەری دووەمدا باسی ئاستی بەشداری کەسوکاری ئەنفالکراومان کرد لەئیدارەی گەرمیاندا. لەتەوەری سێیەمیشدا تیشکامن خستە سەر ئەو هۆکارنەی کە کاریان لەئاستەکانی بەشداری سیاسی کەو کارو نەوەی ئەنفالکراوان کردوە. لەبەر رۆشنای ئەو فۆرمی راپرسیەی کەئامادەمان کردبوو بۆ توێژینەوەکە دەرئەجامەکانمان شیکردەوەو بۆ ئامادەبووان خستمانە روو.
سیمیناری شەشەم: رۆل و پێگه‌ی حه‌شدی شه‌عبی له‌ناو سیسته‌می سیاسی عێراقدا. لێکۆڵینەوەیەکی سیاسی- شیکاریە
رۆژی ٢٣/١٢/٢٠١٩ سیمیناری رۆل و پێگه‌ی حه‌شدی شه‌عبی له‌ناو سیسته‌می سیاسی عێراق ئه‌نجامدرا. له‌به‌شی جوگرافی.
دوا بەدوای هێرشی چەكدارانی دەوڵەتی ئیسلامی له‌عێراق وشام(داعش)(*)بۆ سەر پارێزگا سوننە نشینەكانی عێراق‌و دروستبوونی مەترسی لەسەر بەغدای پایتەخت، گەورە مەرجه‌عی شیعەكانی عێراق ( عەلی سیستانی)، لە (13 یولیو 2014) داوای لەعێراقیەكان كرد كە بەره‌و جیهادی كیفائی(الجهاد الكفائی) بچن، لێرەوە ژمارەیەكی زۆر لەخۆبه‌خشانی شیعەی عێراق بەدەم ئەم بانگەوازەی (عەلی سیستانی)ه‌وه چوون‌و، توانرا لەماوه‌یەكی كەمدا، چەندین گروپ‌و میلیشیای سەربازی دروست بكەن‌و، شانبەشانی هێزە نیزامیەكانی عێراق لەدژی چەكدارانی داعش، بجەنگن‌و چەندین سەركەوتنی سەربازی گرنگیش بەدەست بهێنن.
بەدروستبوونی حەشدی شەعبی (The Popular Mobilization Forces)، ژیانی سیاسی وئیداری لەناو عێراقدا پێی نایە قۆناغێكی دیكەوە، قۆناغێك تێیدا حكومەتی عێراقی وەك دامەزراوەیەكی فەرمی‌و شەرعی بەشێویەكی ناراستەوخۆ، لاوازبوو لەئاست بڕیار دروستكردنی سەربازی‌و ئاسایشدا لەلایەك، لەلایەكی دیكەشەوە هێزە سوننیەكان‌و تەنانەت كوردیش بەچاوی گومان‌و دوودڵیەوە لەم هێزە دەڕوانن، بەو پێیەی كە ئەم هێزە؛ هێزێكی تایفییەو زیاد له‌سەرچاوەیەكەوە فەرمانی سەربازی‌و هاوكاری دارایی‌و لۆجستی وەردەگرن‌و، لەداهاتوودا دەبنە مەترسی بۆ سەر پرسی پێكەوە ژیانی سیاسی‌و ئابووری‌و كۆمەڵایەتی‌و ئاینی‌و فەرهەنگی لەعێراقدا.
ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق لە (26 تشرینی دووەمی 2016) بەزۆرینەی دەنگی ئەندامانی ئامادەبووانی دانیشتنەكە، یاسای پێكەوە بەستنی حەشدی شەعبی لەگەڵ هێزی سەربازی عێراقدا، دەركرد. بەپێی ئەم یاساییە، ئیدی حەشدی شەعبی هێزێك دەبێت لەناو چوارچێوەی سیستەمی بەرگری عێراقیدا مامەڵەی لەگەڵدا دەكرێت‌و، راستەوخۆ دەچێتە ژێر دەسەڵاتی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی عێراقه‌وه، بەڵام لەرووی پراكتیكیەوە، بە لەبەرچاوگرتنی ئەو هیزو توانا سەربازی وهونه‌ری‌و داراییانەی زۆریك لەم گروپە میلیشیایانە هەیانه‌‌و بەدەستیانەوەیه، ئەستەم دەبێت بۆ حكومەتی عێراقی بەتەواوی بیانخاتە ژیر ركێفی خۆیەوە، لەژێر یاساو رێنمایەكانیدا، كاربكەن.
سیمیناری حەوتەم: هەڵبژاردن وەک خوستیکی دیموکراسی و دەرهاوێشتەکانی لەهەریمی کوردستان خولی سێەم و چوارەم بەنمونە.
رۆژی ٢٣-١٢ -٢٠١٩ لەهۆلی بەشی جوگرافیا سیمنارێکمان پێشکەش کرد تایبەت هەڵبژاردن وەک خوستیکی دیموکراسی و دەرهاوێشتەکانی لەهەریمی کوردستان خولی سێەم و چوارەم بەنمونە. لەتەوەری یەکەمدا تیشکان خستە سەر هەڵبژاردن و سیستەمەکانی هەڵبژاردن. پاشان هەڵبژاردنی هەردوو خولی سێیەم و چوارەمی پارلەمانی کوردستانمان بەداتا خستە روو و ژمارەی ئەو قەوارەو حزبە سیاسیەمان باسکرد کە لەو دوو هەڵبژادرنەدا بەشداریان کردووەو دەنگیان هیناوە. لەتەوەری سێیەمیشدا ئەو دەرهاوێشتانەمان روونکردەوە کە لەو دوو هەڵبژاردنە کەوتنەوە لەسەر ئاستی سیاسی و ئابووری و کۆمەڵایەتی.
