ความหมาย และความสำคัญของมรดกไทย

     คณะกรรมการอำนวยการวันอนุรักษ์มรดกไทย ให้ความหมายคำว่า มรดกไทย หมายถึง มรดกทางวัฒนธรรมที่แสดงออกถึงสัญลักษณ์ของความเป็นชาติ ซึ่งได้แก่ โบราณวัตถุ ศิลปวัตถุ โบราณสถาน วรรณกรรม ศิลปหัตถกรรม นาฏศิลป์ และดนตรี ตลอดจนถึงการดำเนินชีวิตและคุณค่าประเพณีต่าง ๆ อันเป็นผลผลิตร่วมกันของผู้คนในผืนแผ่นดินในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมา

                มรดกไทย สามารถแบ่งได้ 7 ประเภท ดังนี้

1. โบราณวัตถุและศิลปวัตถุสมัยต่าง ๆ หมายถึง สิ่งของ หรือ ร่องรอยของความเจริญในอดีตที่ผ่านมา ซึ่งมีคุณค่าต่อคนรุ่นหลัง เช่น ศิลปะทวารวดี ลพบุรี สุโขทัย อยุธยา และศิลปรัตนโกสินทร์โบราณวัตถุส่วนมากเป็นลวดลายปูนปั้นและลวดลายดินเผา เศียรพระพุทธรูป เครื่องสังคโลก ปูนปั้นรูปยักษ์เทวดา

2. ศิลปวัตถุ เป็นผลงานสร้างสรรค์ทางทัศนศิลป์ที่ประกอบด้วย ผลงานศิลปะลักษณะต่าง ๆ เช่น ภาพเขียน รูปปั้น เครื่องลายคราม เครื่องถม เครื่องทอง และสิ่งที่ทำด้วยฝีมืออย่างประณีต มีคุณค่าสูงส่งในทางศิลปะ เป็นต้น

3. โบราณสถาน เป็นหลักฐานเกี่ยวกับประวัติของสถานที่นั้น อันเป็นประโยชน์ในทางศิลปะ ประวัติศาสตร์ หรือโบราณคดี รวมถึงสถานที่ที่เป็นแหล่งโบราณคดี แหล่งประวัติศาสตร์และอุทยานประวัติศาสตร์ด้วย โบราณสถานโดยทั่วไป หมายถึง อาคารหรือสิ่งก่อสร้างที่มนุษย์สร้างขึ้น ที่มีความเก่าแก่ มีประวัติความเป็นมาที่เป็นประโยชนทางด้านศิลปะ ประวัติศาสตร์ หรือ โบราณคดี และยังรวมถึงสถานที่หรือเนินดินที่มีความสําคัญทางประวัติศาสตร์ หรือมีร่องรอยที่เป็นกิจกรรมของมนุษย์ปรากฏอยู่

4. วรรณกรรม หมายถึง วรรณคดีหรือศิลปะ ที่เป็นผลงานอันเกิดจากการคิด และจินตนาการ แล้วเรียบเรียง นำมาบอกเล่า บันทึกขับร้อง หรือสื่อออกมาด้วยวิธีต่าง ๆ โดยทั่วไปแล้วจะแบ่งวรรณกรรมเป็น 2 ประเภท คือ วรรณกรรมลายลักษณ์ คือ วรรณกรรมที่บันทึกเป็นตัวหนังสือ และวรรณกรรมมุขปาฐะ อันได้แก่ วรรณกรรมที่เล่าด้วยปาก ไม่ได้จดบันทึก ด้วยเหตุนี้วรรณกรรมจึงมีความหมายครอบคลุมกว้างถึงประวัติ นิทาน ตำนาน เรื่องเล่าขำขัน เรื่องสั้น นวนิยาย บทเพลง คำคม เป็นต้น

5. ศิลปหัตถกรรม จำแนกเป็นประเภทต่าง ๆ ได้หลายลักษณะ เช่น การจัดประเภทของงานศิลปหัตถกรรมไทยตามประโยชน์ใช้สอย เช่น ที่อยู่อาศัย เครื่องมือประกอบอาชีพ อาวุธ เครื่องใช้ต่าง ๆ เครื่องนุ่งห่ม ยานพาหนะ และวัตถุที่เกี่ยวเนื่องกับความเชื่อ การจัดประเภทของงานศิลปหัตถกรรมไทยตามวัสดุและกรรมวิธีการผลิต เช่น การปั้นและหล่อ การทอและเย็บปักถักร้อย การแกะสลัก การก่อสร้าง การเขียนหรือการวาด การจักสาน การทำเครื่องกระดาษ และกรรมวิธีอื่น ๆ การจัดประเภทของงานศิลปหัตถกรรมไทยตามสถานภาพของช่าง เช่น ศิลปหัตถกรรมฝีมือช่างหลวง ศิลปหัตถกรรมฝีมือชาวบ้าน

             7. ประเพณีต่าง ๆ ประเพณีไทยแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ

1) ประเพณีส่วนบุคล ได้แก่ ประเพณีเกี่ยวกับการแต่งงาน ประเพณีการเกิด ประเพณีการตาย ประเพณีการบวช ประเพณีการขึ้นบ้านใหม่ ประเพณีทำบุญอายุ เป็นต้น

2) ประเพณีส่วนรวม ได้แก่ ประเพณีทางศาสนาต่าง ๆ เช่น ประเพณีการทำบุญเข้าพรรษา ออกพรรษา ประเพณีตรุษ สารท ลอยกระทงประเพณีเทศกาลสงกรานต์ และประเพณีวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา เป็นต้น

ความสำคัญของมรดกไทย

   มรดกไทยเป็นสิ่งที่บุคคลในชาติควรให้ความสำคัญและหวงแหน เพราะเป็นสิ่งที่บ่งบอกความเป็นเอกลักษณ์ของชนชาติไทย ซึ่งแสดงให้เห็นความเจริญรุ่งเรืองของประเทศไทยตั้งแต่อดีตที่ผ่านมาจวบจนปัจจุบัน มรดกไทยจึงมีความสำคัญในด้านต่าง ๆ ดังนี้

                1) แสดงให้เห็นถึงประวัติศาสตร์ความเป็นมาของชนชาติของเผ่าพันธุ์ท้องถิ่น

                2) แสดงถึงเกียรติและความภาคภูมิใจของคนในท้องถิ่นและของคนในชาติ ทำให้เกิดความรัก หวงแหน เห็นคุณค่า

                3) ก่อให้เกิดความรู้สึก ความสามัคคี เป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในชาติ เป็นความมั่นคงของชาติ

 4) เป็นหลักฐานที่เป็นประโยชน์ต่อการศึกษา ค้นคว้า วิจัย (การดำเนินการทางวิชาการ) เพื่อการเผยแพร่การสืบทอดและนำมาใช้ในการพัฒนาคุณภาพชีวิต อันนำไปสู่การพัฒนาสังคมเศรษฐกิจที่ยั่งยืนต่อไป เช่น การประกอบอาหาร การถักทอผ้า การคิดประดิษฐ์ลายผ้า วิธีการตัดเย็บ เครื่องมือ เครื่องใช้ เครื่องเรือน การแพทย์ 

การผลิตยา เป็นต้น