อ่างเก็บน้ำแม่รำพัน

ตามที่ ร.ต. ประพาส ลิมประพันธ์ ส.ส.จังหวัดสุโขทัย ได้ทำบันทึกเสนอ

กรมชลประทาน โดยขอให้พิจารณาดำเนินการขุดลอกคลองส่งน้ำจากอ่างเก็บน้ำแม่มอก ซึ่งตั้งอยู่ที่บ้านน้ำพุ ตำบลเวียงมอก อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง มาเชื่อมต่อกับคลองแม่รำพัน ในเขตบ้าน

วังหาด ตำบลตลิ่งชัน อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย เป็นระยะทางประมาณ 6 กม. และทางสำนักงานชลประทานที่ 3 ได้ดำเนินการตรวจสอบแล้วเห็นว่าไม่สมควรดำเนินการ พร้อมกันนั้นได้ทำหนังสือแจ้งผู้ร้องขอทราบแล้ว

เนื่องจากพื้นที่ในบริเวณอำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย มีความขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตร และการอุปโภค-บริโภคเป็นอย่างมาก สำนักงานชลประทานที่ 3 จึงได้พิจารณาหาแหล่งน้ำเพื่อนำมาพัฒนาช่วยเหลือราษฎรในพื้นที่ดังกล่าว จากการพิจารณาในแผนที่ 1 : 50,000

และจากการตรวจสอบสภาพภูมิประเทศในสนามจริง จึงได้มีการเสนอให้มีการพัฒนาแหล่งในเขตลุ่มน้ำห้วยแม่รำพัน ต่อมาเมื่อวันที่ 12 ธันวาคม 2535 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวเสด็จพระราชดำเนินทรงเป็นประธานเบิกเนตรพระพุทธรูปสุโขทัย จังหวัดสุโขทัย ได้พระราชทานแนวพระราชดำริเกี่ยวกับการพัฒนาแหล่งน้ำแก่แม่ทัพภาคที่ 3 และผู้ว่าราชการจังหวัดสุโขทัย ดังนี้ คือ แม่น้ำยม

ในฤดูฝนมีน้ำปริมาณมาก แต่ในฤดูแล้งมีปริมาณน้ำค่อนข้างน้อยเกือบจะไม่มี จึงหาทางกั้นน้ำเป็นช่วง ๆ แล้วผันเข้าคลองธรรมชาติที่มีอยู่เดิมทั้งฝั่งซ้ายและฝั่งขวาของแม่น้ำยม แล้วมีการขุดคลองให้สามารถส่งน้ำและนำไปกักเก็บไว้ตามหนองบึงธรรมชาติต่อไป หาทางผันน้ำจากแม่น้ำปิงจากจังหวัดกำแพงเพชร เข้ามาตามท่อทองแดงสมัยโบราณผ่านอำเภอบ้านด่านลานหอย เข้ามาใช้ในพื้นที่จังหวัดสุโขทัย บริเวณเขตต่ออำเภอเมืองสุโขทัย และอำเภอกงไกรลาศ จังหวัดสุโขทัย มีคลองขนาดใหญ่ที่ไหลมารวมกับแม่น้ำยม บริเวณที่มีน้ำท่วมกว้างขวางยังไม่ได้รับประโยชน์เต็มที่ให้หาทาง กั้นน้ำไว้เป็นอ่างเก็บน้ำขนาดใหญ่ไว้ใช้ในฤดูแล้ง ให้พิจารณาสร้างอ่างเก็บน้ำในพื้นที่เหนือจังหวัดสุโขทัย และบริเวณตำบลแม่มอก อำเภอเถิน จังหวัดลำปาง และเพิ่มพื้นที่ป่าต้นน้ำของแม่น้ำยม

จากพระราชดำริดังกล่าวข้างต้น ทางกลุ่มงานวางโครงการ 3 สำนักแผนงานและโครงการ ได้พิจารณาแล้วเห็นว่าโครงการอ่างเก็บน้ำห้วยแม่กองค่ายและโครงการอ่างเก็บน้ำห้วย

แม่รำพัน อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย ตรงกับพระราชดำริข้อ 4 ดังนั้นกลุ่มงานวางโครงการ 3 จึงได้จัดโครงการทั้งสองเข้าแผนงานศึกษาในโครงการพระราชดำริต่อไป

ต่อมากลุ่มงานวางโครงการ 3 สำนักแผนงานและโครงการ ได้ศึกษาและพิจารณาโครงการพระราชดำริทั้งสอง พร้อมทั้งจัดทำรายงานเบื้องต้นเพื่อกำหนดขอบเขตการสำรวจฯ และได้ส่งให้ฝ่ายสำรวจภูมิประเทศ สำนักสำรวจด้านวิศวกรรมและธรณี แล้วเมื่อเดือนกุมภาพันธ์ 2537 เมื่อได้แผนที่สำรวจแล้ว กลุ่มงานวางโครงการ 3 จึงได้พิจารณาศึกษาจัดทำรายงานวางโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ซึ่งแล้วเสร็จเมื่อปี 2543 แต่เนื่องจากอ่างเก็บน้ำห้วย แม่ลำพันมีพื้นที่อ่างเก็บน้ำอยู่ในเขตป่าอนุรักษ์ (โซน C) ของป่าสงวนแห่งชาติป่าแม่พันลำและป่า

แม่มอก จึงจำเป็นต้องดำเนินการศึกษาผลกระทบสิ่งแวดล้อมเบื้องต้น (IEE) โดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้ ใช้เป็นแหล่งกักเก็บน้ำไว้เป็นน้ำต้นทุนเพื่อนำไปช่วยเหลือพื้นที่การเพาะปลูกของราษฎรที่อาศัยอยู่ในเขตโครงการในพื้นที่บางส่วนของตำบลตลิ่งชัน อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย ทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้ง เป็นแหล่งกักเก็บน้ำไว้ใช้สำหรับอุปโภค-บริโภคของราษฎรและสำหรับสัตว์เลี้ยงในเขตพื้นที่โครงการและบริเวณใกล้เคียง เป็นแหล่งแพร่และเพาะพันธ์ปลาหรือสัตว์น้ำจืดอื่น ๆ

ให้ราษฎรได้บริโภคและเป็นรายได้เสริม ยกฐานะความเป็นอยู่ของราษฎรที่อยู่ในเขตพื้นที่โครงการและบริเวณใกล้เคียงให้สูงขึ้น โดยเป็นผลสืบเนื่องจากการเพาะปลูกได้ผล อัตราการเสี่ยงในการเพาะปลูกลดลงทำให้รายได้สูงขึ้น และเป็นที่พักผ่อนหย่อนใจของราษฎรในบริเวณใกล้เคียง

ภาพโดย นายสมชาย นาโตนด / ข้อมูลจาก งานวิจัยเรื่องหลักสูตรฝึกอบรมเพื่อพัฒนาขีดความสามารถชุมชนในการจัดการท่องเที่ยวโดยการมีส่วนร่วมของเครือข่ายชุมชนบ้านวังหาด และ กศน.อำเภอบ้านด่านลานหอย จังหวัดสุโขทัย