รายวิชา การป้องกันการทุจริต ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย สค32036

เรื่องที่ 3 องค์ประกอบของการศึกษาความเป็นพลเมือง

หากมีการดำเนินการศึกษาเพื่อความเป็นพลเมืองอย่างจริงจัง ในเวลาไม่นานประเทศจะมีพลเมือง

มากพอจนถึงจุดที่จะเปลี่ยนแปลงได้ ประชาธิปไตยของประเทศจะเปลี่ยนเป็นประชาธิปไตยที่เป็นการปกครองโดยประชาชนอย่างแท้จริง สังคมจะกลายเป็นสังคมพลเมือง (Civic Society) เมื่อถึงจุดนั้นสังคมจะเข้มแข็งปัญหาการเมือง ปัญหาสังคม ปัญหาศีลธรรม ปัญหาเยาวชน ปัญหาสิ่งแวดล้อม แม้กระทั่งปัญหาเศรษฐกิจก็จะแก้ไขได้ทั้งสิ้น การสร้าง "พลเมือง" หรือเปลี่ยนแปลงประชาชนให้เป็น "พลเมือง" จึงเป็นหนทางในการพัฒนาประชาธิปไตยที่รากฐาน ที่ต้องดำเนินการเพื่อให้ประเทศมีประชาธิปไตยที่มั่นคง และเป็นประชาธิปไตยที่เป็นการปกครองโดยประชาชน ของประชาชน และเพื่อประชาชน อย่างแท้จริง

การสร้างพลเมือง มีหลักการพื้นฐานของการจัดการศึกษาเพื่อสร้าง "ความเป็นพลเมือง" ให้เกิด

ความตระหนัก เรียนรู้ และพัฒนาคุณสมบัติต่าง ๆ ของความเป็นพลเมือง ในระบอบประชาธิปไตย เราสามารถสรุปหลักการพื้นฐานของการศึกษาเพื่อสร้างความเป็นพลเมือง ได้ดังต่อไปนี้

1) ผู้สอนจะพัฒนาผู้เรียนให้เป็นพลเมือง ไม่ใช่ผู้สอน แต่คือ ตัวผู้เรียนเอง โดยผู้สอนทำหน้าที่เป็น "วิทยากรกระบวนการ" ในการจัดกระบวนการเรียนรู้ให้ผู้เรียนคิดได้ และ "พัฒนาตนเอง" ให้มีคุณสมบัติความเป็นพลเมืองได้ด้วยตนเอง

2) การเรียนการสอนเพื่อสร้างความเป็น "พลเมือง" ในระบอบประชาธิปไตย จึงเป็น "แนวระนาบ"มิใช่ "แนวดิ่ง" ที่มีอาจารย์มี "อำนาจ" เป็นผู้ผูกขาด "ความรู้" โดยผู้เรียนมี "หน้าที่" ต้องจดจำและทำตามที่อาจารย์บอกและวัดผลว่าถ้าใคร "จำ" และตอบตามที่อาจารย์ "สอน" ได้มากเท่าไรจึงได้คะแนนดีมากเท่านั้น หากเป็นการเรียนการสอน "แนวระนาบ" ที่ผู้สอนจะเรียนรู้ร่วมกับผู้เรียนและเรียนรู้จากผู้เรียนได้ด้วย

3) การพัฒนาตนเองให้มีความเป็นพลเมืองในข้อต่าง ๆ ไม่ได้เกิดจากการฟังบรรยาย หากต้องใช้กิจกรรมและการลงมือปฏิบัติ

4) การเรียนการสอนเพื่อสร้างความเป็น "พลเมือง" จะต้องติดตามประเมินผลการพัฒนาตนเองโดยให้มีกระบวนการเรียนรู้อย่างต่อเนื่องและสรุปบทเรียนการเรียนรู้ (Reflection โดยให้ผู้เรียนได้แลกเปลี่ยนเรียนรู้ซึ่งกันและกัน และแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกับผู้สอนอย่างสม่ำเสมอ

การเรียนรู้วิธีนี้จะเป็นการเปิดพื้นที่ให้สติปัญญาและเหตุผล ผู้ที่ยังคิดไม่ได้จะได้คิดจากผู้เรียนที่คิดได้แล้ว คนที่ยังทำไม่ได้จะเรียนรู้และควบคุมตนเองจากผู้ที่ทำได้แล้ว และเมื่อคนส่วนใหญ่เป็น "พลเมือง"แล้วคนที่ยังไม่เป็นพลเมืองจะกลายเป็นส่วนน้อยที่ต้องปฏิบัติตามคนส่วนใหญ่ และต้องเรียนรู้ที่จะเป็น"พลเมือง" ในท้ายที่สุด

ประเทศที่มีการปกครองโดยระบอบประชาธิปไตย อาจมีการให้น้ำหนักคุณสมบัติของ "ความเป็น

พลเมือง" แตกต่างกัน ซึ่งโดยสรุปแล้วประกอบด้วยลักษณะ 6 ประการ คือ

1) รับผิดชอบตนเองและพึ่งพาตนเองได้

2) เคารพสิทธิผู้อื่น

3) เคารพความแตกต่าง

4) เคารพหลักความเสมอภาค

5) เคารพกติกา

6) รับผิดชอบต่อสังคมและส่วนรวม

กาศึกษาความเป็นพลเมือง ประกอบด้วย 4 อย่าง คือ

1) ประชาสังคมและระบบ

2) องค์ประกอบข้อปฏิบัติพลเมือง

3) การมีส่วนร่วมพลเมือง

4) อัตลักษณ์พลเมือง

รูปแบบกิจกรรมเพื่อสร้าง "ความเป็นพลเมือง" เราสามารถใช้กิจกรรมรูปแบบต่าง ๆ ในกระบวนการเรียนการสอนเพื่อให้ผู้เรียนได้พัฒนาตนเอง ให้มีคุณสมบัติความเป็นพลเมืองในข้อต่าง ๆ ทั้ง 6 ข้อ