Muzyka jako Sztuka "Powtórzenia" Rzeczywistości w Epoce Antropocenu

Już na początku XX. wieku niemiecki fenomenolog Edmund Husserl (1859–1938) stwierdził w kontekście filozofii języka, że: „Kontinuum konstytuujące czas jest przepływem ciągłego wytwarzania modyfikacji. Od aktualnego ‘teraz’, od każdej praimpresji p, wychodzą modyfikacje w sensie zwielokrotnień, ale stale kierują się naprzód, są one nie tylko modyfikacjami w odniesieniu do p, lecz także kolejno wzajemnymi modyfikacjami w kolejności w jakiej przebiegają” (Husserl, Wykłady z Fenomenologii Wewnętrznej Świadomości Czasu, Warszawa 1989 [1928], s. 146). Przenosząc te rozważania w dziedzinę muzyki rodzą się zasadnicze pytania: czym jest tutaj powtarzalność i czy powtarzalność w ogóle może występować? Pytania na które wciąż brakuje jednoznacznych odpowiedzi. Jeśli – jak twierdził Kierkegaard – powtórzenia nie występują, co to oznacza w konsekwencji dla powszechnie znanych zjawisk, takich jak motywy, tematy, wariacje czy cytaty? W kontekście współczesności pojawia się kolejna kwestia – jeżeli powtórzenia nie są możliwe, jak należy rozumieć ideę mimesis (μίμησις)?

Szczegółowa analiza muzyki trzeciego tysiąclecia jest już od dawna konieczna, gdyż odwzorowywanie rzeczywistości w nowoczesnym kontekście muzycznym ugruntowało się jako odrębne zjawisko, pozwalające na refleksje problemów i zagrożeń współczesnego świata i oferując jednocześnie nową perspektywę spojrzenia na zagadnienia.

Niniejszy referat ma na celu podjęcie tej problematyki poprzez ogólne rozważania oraz wskazanie towarzyszących jej tendencji na przykładzie konkretnego dzieła niemieckiego kompozytora Bernda Franke z 2024 roku. W jego koncercie fortepianowym Genesis testowane są różne środki stylistyczne, ukazujące muzykę jako zwierciadło rzeczywistości w epoce antropocenu. Zjawiska przyrodnicze i społeczne są opracowywane poprzez transformacje muzyczne, niejednokrotnie na transcendentalnym, pośrednim poziomie. Prezentowane efekty muzyki jako odwzorowania i powtórzenia stawiają kluczowe pytania o rolę naszej dyscypliny jako sztuki we współczesnym świecie, oferując jednocześnie nową perspektywę na zagadnienia, które – choć ostatecznie nie do końca nowe – zyskują nowy wymiar.