Naast het project Geschiedenis van Overijssel, dat thans door het Historisch Centrum Overijssel nader wordt voorbereid, is de stichting gestart met de voorbereiding van een boek onder de titel ‘Zwolse regenten op de keper beschouwd’, waarvan de vooraanstaande Zwolse historicus drs. Jan ten Hove de auteur zal zijn.
Regentenfamilies van Zwolle
De stichting streeft ernaar te komen tot een voor een breed publiek toegankelijk, op wetenschappelijk onderzoek gebaseerd boek over de geschiedenis van regentenfamilies van Zwolle. De geschiedenis en het archief van de familie Gelderman tussen circa 1600 en 1800 dient hiervoor als grondslag. Het onderzoek wordt toegespitst op de betekenis van deze families voor de plaatselijke en provinciale politiek en ambtenarij. Dit bijzondere verhaal wordt geplaatst in de context van de tijd en wordt verteld in samenhang met de historie van de samenleving waarvan de familieleden deel uitmaakten.
Onderzoeksvragen
Belangrijke onderzoeksvragen zullen zijn, hoe de familie erin slaagde zich binnen enkele generaties vanuit een betrekkelijk eenvoudige maatschappelijke positie op te werken tot de bovenlaag van de stedelijke samenleving en op welke wijze deze sociale status werd geconsolideerd. Dat maakt het ook mogelijk de lotgevallen van de Landschapsbode Arend Jansz. Gelderman en zijn nakomelingen af te zetten tegen de algemene politieke, economische, maatschappelijke en culturele ontwikkelingen. Het Zwolse geslacht Gelderman telde gedurende de 17e en 18e eeuw opvallend veel ambtsdragers. In elke generatie waren leden werkzaam als bestuurders en/of ambtenaren op zowel stedelijk als provinciaal niveau.
Van landschapsbode tot magistraat
Opmerkelijk is de snelle sociale stijging van de familie, die voor Zwolse begrippen vrij uniek is. Stamvader Arend Jansz. Gelderman (?-1669) begon in 1639 als landschapsbode van de Staten van Overijssel, een vertrouwelijk, maar relatief bescheiden ambt. Bijna honderd jaar later, in 1723, werd zijn kleinzoon Arnoldus Gelderman (1677-1757) gekozen tot magistraat van Zwolle, de hoogste positie die een burger in de stad bereiken kon. Een kleinzoon en naamgenoot van hem viel dezelfde eer te beurt. Na een tragische gebeurtenis in het begin van de 19e eeuw verliet de familie de stad en werden de banden met Zwolle verbroken.
Politiek bestuurlijk en ambtelijk krachtenveld
Een ander thema is de vraag welke positie de diverse leden van de familie innamen in het politiek-bestuurlijke en ambtelijke krachtenveld van Zwolle en Overijssel. Inzicht in hun rol en activiteiten kan een verhelderend licht werpen op het functioneren van de stedelijke en provinciale bestuurscolleges en ambtelijke organisatie. Aangezien familieleden - afgezien van de hoogste post van griffier - alle echelons van het gewestelijke ambtenarenapparaat hebben doorlopen (klerken, deurwaarders en boden), kan bijvoorbeeld een beeld worden geschetst van de betekenis van de diverse functies, het bijbehorende takenpakket en de invloed die zo op het reilen en zeilen van het provinciaal bestuur kon worden uitgeoefend. Over dit onderwerp is nog bijzonder weinig bekend.
Boek ‘Zwolse regenten op de keper beschouwd’
De aantrekkelijk vormgegeven uitgave zal worden verdeeld in een aantal chronologisch ingedeelde hoofdstukken. Hierin worden op een prettig leesbare wijze de persoonlijke levensloop, de bestuurlijke carrière en andere wetenswaardigheden van elke generatie op min of meer dezelfde manier beschreven, terwijl ook aandacht wordt besteed aan specifieke historische gebeurtenissen en achtergronden. Door gedurende circa twee eeuwen één familie te volgen en in kaart te brengen kunnen nieuwe vragen worden gesteld en nieuwe antwoorden gezocht, waarbij ook een bijdrage wordt geleverd aan de algemene regionale geschiedschrijving. Bovendien krijgt de lezer, door belangrijke en interessante aspecten van de Zwolse en Overijsselse geschiedenis in de vroegmoderne tijd te volgen door de ogen van de familie Gelderman, meer inzicht in deze historie.
Onderzoeker en auteur
Als onderzoeker en auteur zal drs. Jan ten Hove te Zwolle worden ingeschakeld, die als zelfstandig historicus zijn sporen in de regionale geschiedschrijving ruimschoots heeft verdiend. Ten Hove heeft tientallen publicaties over de Zwolse en Overijsselse geschiedenis het licht doen zien, waaronder het in 2005 verschenen standaardwerk Geschiedenis van Zwolle. Voor het in 2012 verschenen Grensgang, een studie over de historie van de gewestelijke grenzen, ontving hij de prijs voor het beste Overijsselse non-fictie boek van het jaar.
Planning en begroting
Globaal zien de planning van de werkzaamheden en de begroting daarvan er als volgt uit:
2017-2018: beschrijving van het plan van aanpak. Dit zal resulteren in een schriftelijk rapport over de beoogde opzet van het onderzoek. De kosten hiervan zijn begroot op 4000 euro.
2018- 2019: bronnenonderzoek en schrijven van het boek en het verzamelen van illustraties. De kosten hiervan zijn begroot op 20.000 euro.
2019-2020: realisatie van het boek. Presentatie te Zwolle. Onderzocht wordt de mogelijkheid de presentatie van het boek te combineren met een tentoonstelling in het Stedelijk Museum te Zwolle. De kosten van de productie van het boek (oplage 1500) en presentatie zijn begroot op 10.000 euro.