25 min. (+ 50 min.*)

Na deze les kan je:

• omschrijven hoe een vaccin werkt.

Na deze les ben je je ervan bewust dat:

• er veel onderzoek nodig is voor het ontwikkelen van medicatie en vaccins.

• vaccins belangrijk zijn om verspreiding van (gevaarlijke) ziekten tegen te gaan.

• onaangepast gebruik van antibiotica negatieve gevolgen heeft.

1. Welke vaccinaties krijgen wij als kind?

Misschien herinner jij je zelf nog wel dat jij (of je broertje of zusje) met je mama of papa naar Kind & Gezin ging. Regelmatig kreeg je daar dan één (of meerdere) vaccin(s). Veel mensen noemen dit ook wel 'een spuitje'. Ook als je met de school naar het medische schooltoezicht gaat, krijg je af en toe een spuitje.

In onderstaand schema (bron: https://www.kindengezin.be/gezondheid-en-vaccineren/vaccinaties/ ) kan je zien welke vaccinaties (of 'spuitjes') kinderen op dit moment volgens Kind & Gezin best krijgen toegediend en wanneer.

Opdracht: Vraag bij je mama of papa na welke vaccinaties jij allemaal hebt gekregen. Maak een lijstje en bezorg het aan de leerkracht.

2. Hoe werkt een vaccin?

Heel wat kinderziektes (bof, mazelen, hersenvliesontsteking, rodehond, roodvonk en waterpokken) zijn infectieziekten. Het zijn heel besmettelijke ziektes. We noemen ze ‘kinderziektes’ omdat je ze vaak al op jonge leeftijd krijgt. Als je de ziekte hebt gehad, heeft je lichaam antistoffen aangemaakt tegen deze ziekte en kan je de ziekte niet meer krijgen. Je bent er immuun voor (zie ook les 2: afweersysteem). Omdat het om heel besmettelijke ziektes gaat, kunnen grote groepen mensen tegelijk worden besmet en kunnen er epidemieën ontstaan. Dit is de reden waarom jij (waarschijnlijk) als kind al heel wat vaccinaties (of inentingen) hebt gekregen. Deze kinderziektes zijn immers niet altijd zo onschuldig.

Bij een vaccinatie spuit de dokter een dode of ongevaarlijke vorm van de ziekteverwekker in. Hierdoor gaat het lichaam antistoffen aanmaken die in het geheugen van het afweersysteem worden opgenomen. Als je dan ooit in aanraking komt met de echte ziekteverwekker, kan je afweersysteem heel snel reageren waardoor je niet ziek wordt. Je bent immuun geworden voor deze ziekte.

Jaarlijks ontwikkelen onderzoekers ook een vaccin tegen het griepvirus. Griep krijgen is voor de meeste mensen onschuldig. Toch overlijden er wereldwijd elk jaar heel wat mensen aan het griepvirus. Aan risicogroepen (oudere mensen, mensen met een andere ziekte, zwangere vrouwen, …) wordt dan ook aangeraden zich te laten inenten tegen het virus.

3. Infectieziekten en medicatie

Het volgende is voor iedereen belangrijk om te weten:

Als een ziekte wordt veroorzaakt door een bacterie; kan ze over het algemeen goed behandeld worden met antibiotica.

Voor veel virale infecties (infectie veroorzaakt door een virus) zijn er geen geneesmiddelen. Je moet gewoon ‘uitzieken’. Je lichaam moet de infectie zelf overwinnen. Voor ernstige virusziekten worden er soms wel virusremmers gebruikt. Het virus verdwijnt er niet door, maar is nog maar in heel kleine hoeveelheden aanwezig in het lichaam.

*Als je graag nog meer weet over infectieziekten en medicatie, kan je onderstaande filmpjes bekijken. Opgelet, ze zijn best moeilijk. Je hoeft de inhoud van deze filmpjes zeker niet te kennen. Sommige leerlingen vinden het misschien wel interessant om er meer over te weten.

Eigenlijk is antibiotica per toeval ontdekt. Het volgende filmpje laat je zien door wie en hoe.

Het is heel belangrijk dat we antibiotica enkel gebruiken als het nodig is, en zeker niet in het geval van een virale infectie (veroorzaakt door een virus). Bacteriën kunnen immers 'resistent' worden tegen medicatie. Het volgende filmpje leert je er alles over.

4. COVID-19: vaccinatie en medicatie?

Vaccinatie?

Er is heel wat onderzoek nodig om een vaccin te ontwikkelen. Meestal neemt dit zelfs enkele jaren in beslag. Dat is ook de reden waarom er momenteel nog geen vaccin is tegen het nieuwe COVID-19 virus. Over de ontwikkeling van dit vaccin zei Johan Neyts (hoogleraar virologie) op 19 maart 2020 op vrt-nieuws het volgende:

“Tegen wanneer we een vaccin mogen verwachten, dat is nog koffiedik kijken. "De directeur van de Wereldgezondheidsorganisatie heeft een tijd geleden gezegd dat het tegen de zomer van 2021 zal zijn, maar als ik zie hoe snel er nu geschakeld wordt, denk ik dat die tijd inkrimpt. En dan hebben we misschien, hopelijk, tegen het einde van het jaar een vaccin."”

In onderstaand filmpje kan je zien waarom het zo lang duurt vooraleer er een goed vaccin is.

Medicatie?

COVID-19 wordt veroorzaakt door een virus. Zoals je hierboven kunt lezen werken antibiotica niet tegen een virus. Toch zijn onderzoekers druk in de weer met het ontwikkelen van een virusremmer. Hoe ze dit doen en hoe ver ze hiermee staan kan je zien in onderstaand filmpje.

*5. Bouw je eigen microscoop

Zoals je in het bovenstaande filmpje kan zien, moet er heel wat onderzoek gebeuren om vaccins en medicijnen te ontwikkelen. Omdat micro-organismen zo klein zijn dat we ze niet met het blote oog kunnen zien, gebruiken onderzoekers hiervoor microscopen. Er zijn verschillende soorten microscopen.

Als je tijd hebt, kan je misschien zelf eens een microscoop maken. Je zal wel wat hulp van een volwassene nodig hebben. Volg onderstaand stappenplannetje en zie of het werkt. Veel plezier!

Maak je eigen microscoop.