Cách chọn van bướm tay gạt đúng kỹ thuật cho hệ thống đường ống

Van bướm tay gạt là thiết bị đóng ngắt dòng chảy phổ biến nhất hiện nay nhờ cấu tạo đơn giản và thao tác nhanh. Tuy nhiên, trong thực tế vận hành, nhiều sự cố như rò rỉ, kẹt đĩa van hay vỡ thân van thường xảy ra do người mua chọn sai thông số ngay từ đầu.

Để hệ thống hoạt động ổn định và giảm chi phí thay thế, bạn cần nắm rõ các tiêu chí kỹ thuật dưới đây trước khi quyết định mua hàng.

Chọn van dựa trên môi trường lưu chất

Môi trường làm việc là yếu tố đầu tiên quyết định độ bền của van. Bạn cần xác định rõ dòng chảy bên trong đường ống là gì để chọn vật liệu thân van và gioăng làm kín tương thích.

Hệ thống nước và chất lỏng thông thường

Với các hệ thống cấp thoát nước sạch, nước thải đã qua xử lý hoặc hệ thống PCCC, van bướm thân gang cánh inox là lựa chọn kinh tế và hiệu quả nhất. Vật liệu gang chịu lực tốt, trong khi cánh van inox giúp hạn chế ăn mòn cơ học. Nếu dùng cho nước sạch sinh hoạt hoặc nước biển, nước muối, bạn buộc phải chuyển sang van bướm toàn thân inox để tránh tình trạng gỉ sét gây ô nhiễm dòng chảy hoặc kẹt van.

Hệ thống khí nén và hơi

Khí nén yêu cầu độ kín cao để tránh tụt áp. Môi trường này thường có độ ẩm nên dễ gây oxy hóa bề mặt kim loại. Kỹ thuật viên nên ưu tiên chọn van bướm inox hoặc van nhựa. Các loại này có bề mặt đĩa van trơn, nhẵn, giúp đóng mở nhẹ nhàng và làm kín tốt hơn so với van gang đúc thô.

Hệ thống hóa chất và dung môi

Đây là môi trường gây ăn mòn mạnh nhất. Tuyệt đối không dùng van gang hoặc gioăng cao su thường (như NBR) cho hóa chất. Bạn phải dùng van bướm inox 304, 316 hoặc van bướm nhựa chuyên dụng. Quan trọng hơn, phần gioăng làm kín (seat) tiếp xúc trực tiếp với hóa chất phải là vật liệu PTFE (Teflon) để chịu được tính axit hoặc kiềm, đảm bảo van không bị trương nở hay biến dạng.

>>> Đọc thêm: Mẹo bảo dưỡng và kéo dài tuổi thọ van bướm tay quay

Xác định đúng áp lực và nhiệt độ làm việc

Thông số áp lực và nhiệt độ nếu chọn sai sẽ dẫn đến nguy cơ mất an toàn lao động và hỏng hóc thiết bị ngay lập tức.

Về áp lực, bạn cần xem áp suất làm việc tối đa của đường ống là bao nhiêu (thường tính bằng bar hoặc kg/cm²). Các dòng van bướm tay gạt phổ biến có các chuẩn áp lực PN10, PN16 và PN25. Nguyên tắc an toàn là áp lực chịu đựng của van luôn phải lớn hơn hoặc bằng áp lực thực tế của hệ thống. Ví dụ, bơm đẩy áp 12 bar thì bắt buộc phải lắp van chuẩn PN16. Nếu lắp van PN10, áp lực cao sẽ phá hỏng gioăng hoặc gây rò rỉ tại vị trí kết nối.

Về nhiệt độ, giới hạn chịu nhiệt phụ thuộc chủ yếu vào gioăng làm kín. Gioăng cao su EPDM thường chịu được nhiệt từ -10°C đến khoảng 80-100°C, phù hợp cho nước lạnh. Nếu hệ thống là nước nóng, hơi nóng hoặc dầu nóng (lên tới 180°C), bạn bắt buộc phải dùng van có gioăng Teflon (PTFE) hoặc gioăng kim loại. Việc dùng sai gioăng cao su cho nhiệt độ cao sẽ khiến gioăng bị chảy, mất khả năng làm kín chỉ sau thời gian ngắn.

So sánh vật liệu và tiêu chuẩn mặt bích

Hiểu rõ đặc tính vật liệu và tiêu chuẩn kết nối giúp việc lắp đặt diễn ra chính xác, tránh trường hợp mua về nhưng không lắp vừa.

Van bướm gang có ưu điểm là giá rẻ, dễ mua, chịu lực nén tốt nhưng kém bền trong môi trường ăn mòn. Ngược lại, van bướm inox có giá thành cao hơn nhưng chịu được mài mòn, chịu nhiệt và hóa chất tốt hơn hẳn. Trong các nhà máy thực phẩm, dược phẩm hay yêu cầu vệ sinh cao (vi sinh), van inox là lựa chọn bắt buộc.

Một điểm kỹ thuật quan trọng thường bị bỏ qua là tiêu chuẩn mặt bích. Van bướm thường được lắp kiểu kẹp (wafer) giữa hai mặt bích đường ống. Các mặt bích này được gia công theo tiêu chuẩn lỗ bu lông khác nhau như JIS10K (Nhật), DIN PN16 (Đức) hay ANSI (Mỹ). Mặc dù nhiều loại van bướm wafer hiện nay thiết kế tai bích đa năng lắp được nhiều chuẩn, nhưng để đảm bảo tâm lỗ trùng khớp và lực siết đều, bạn nên kiểm tra kỹ tiêu chuẩn mặt bích hiện có trên đường ống trước khi chọn mua van.