В

Вароты ў гумно таксама дашчаныя, глухія – праз іхз нічога не відаць. А вароты ў плоце, для праезду на загуменне, глядзяцца як  рамы, збітыя з рэдкіх гарызантальных жэрдак.

На сядзібе,я краз каля варот, падслу хала некалі вуліца дасціпны дыялог:

- Адчыні вароты!

- Той, што ўсё ўмее.

- Глядзі ты, усё ўмее, а трэба яму адчыняць вароты…

Веранды — открытые или застекленные легкие пристройки вдоль стены – встречались при избах богатых хозяев еще в конце ХIХ века. Многие из них украшены резьбой. Встречаются избы с двумя верандами: на улицу и на подворье.

Верацяно – гэта старажытна ручная прылада для праздення нітак. Уяўляла сабой круглы драўляны стрыжань даўжыней 25-35 см, патоўшчаны ў ніжняй частцы з больш вузкай “шыйкай” і галоўкай на канцы. Расчасаную кудзелю ільну, воўны або пенькі замацоўвалі ў прасніцы, грабяні ці на палцы-рагульцы і пралі ў хатніх ці палявых умовах, накручваючы нітку на верацяно. Для павелічэння інэрцыі руху, на канец верацяна насаджвалі прасніцу – круглы гліняны ці каменны грузік з адтулінай у цэнтры. Такія прасліцы шырока прадстаўлены ў археалагічных знаходках беларускіх гарадзішчаў і селішчаў. Яны нярэдка, як і само верацяно, арнаментаваліся на перыферыі геаметрычнымі ўзорамі, некаторыя маюць надпісы: Настсіно прасл’н”. Господи помози рабе своей» і інш. Адна з найбольш старажытныхпрасліц знойдзена пры раскопках гарадзішча Юравічы (3 тыс. да н.э.), што сведчыць аб шырокім ужыванні верацяна ўжо ў той час.

Верацяно выраблялі на такарным станку спецыяльныя майстры, у больш ранні час – выстругвалі з дапамогай нажа і разца; асноўныя матэрыялы, якія ўжывалі пры гэтым, - драўніна бярозы, ясеня, грушы. Прадзенне з дапамогай верацяна было адным з самых масавых прамысловых заняткаў, якім займаліся жанчыны, пачынаючы з 7-гадовага ўзросту. Па словах сучасніка, увесь “жаночы пол”, што толькі і здольны трымаць у руках верацяно, зранку і да поздняй ночы круціць ім ад Піліпавых загавін да вясновага Міколля”. У канцы 19 – пачатку 20 ст. сяляне і местачкоўцы ўсё часцей набывалі самапрадкі, ці калаўроты, якія паскаралі працэс прадзяння. Аднак традыцыйны спосаб прадзення з дапамогай верацяна пратрываў у нароным побыце да сярэдзіны 20 ст.

Весніцы праразаюцца ў варотах ці ставяцца побач з імі. Гэта лёгкія дзверцы з дошак або штыкетніку – вузкіх драўляных планак. Праз весніцы ўваходзяць з вуліцы ў двор, з двара – у сад і ў агарод.

Вёска — асноўны тып сельскага паселішча на Беларусі. Узнікла пры рассяленні земляробаў. Вёскам уласцівы ўклад жыцця, звязаны з сельска-гаспадарчай вытворчасцю і народнай традыцыйна-бытавой культурай. На працягу многіх стагоддзяў вёска была хавальніцай самабытных народных традыцый, што стварала грунт для нацыянальнага адраджэння і этнічнага самазахавання беларускага народа. Гісторыя вёскі адлюстроўвае працэс засялення і асваення этнічнага абшару, развіцця вытворчых сіл і сацыяльна-эканамічных адносін, зменлівую этнапалітычную сітуацыю.

Качарэжнік, або вілачнік, - так называецца куток у вясковай хаце, дзе пр апічаны пячныя служкі: вілкі, чапяла і качарга.

Голымі рукамі гаршка з пячы не дастаннеш. Не раз, мабыць, нашы далёкія продкі апякалі далоні ды гаршчок з гарачай страваю перакульвалі, пакуль прыдумалі нарэшце вілкі – простую, але вельмі патрэбную рэч у хаце.

Вілкі – гэта паўкруглы жалезны рагач, насаджаны на доўгую драўляную палку. Гаршчок ці чыгунок падхопліваюць знізу вілкамі і ставяць у печ,а пазней, калі сям’я садзіцца за стол, дастаюць вілкамі з печы.

Вілкі не крыўдуюць, калі да іхз, бывае, звяртаюцца па мянушцы: гаршчэчнік, рагач. Ведаючы гэта, проста адгадаць загадку: “Рагаты, ды не бык, яду бярэ, а не сыты, людзям падае, а сам у кут ідзе”.

Смачныя аладкі, спечаныя на скаварадзе. Але плоскую скавараду нязручна даставаць з печы вілкамі. І таму ў качарэжніу даўным-даўно прыжылася чапяла – жалезны кручок, насаджаны на палку-ручку. Кручок падобны на два ўчэпістыя пальцы. Яны абхопліваюць беражок скаварады, падымаюць яе і ставяць у печ, спрытна дастаюць назад, на прыпечак.

Вилочник - по-белорусски так называется уголок в сельской хате, где прописаны печные слуги: ухват, чепела и кочерга.

Послушайте загадку:

Рогат, да не бык,

Хватает, да не сыт,

Людям отдает,

А сам на отдых идет.

Из русской печи

Кашу поскорей тащи.

Чугунок очень рад,

Что его схватили…

Это ухват. Слово «ухват» образовалось бессуффиксным способом от глагола «ухватить», так как прямое назначение этого предмета – ухватить, взять.

Ухват — представляет собою разомкнутое металлическое кольцо на длинной деревянной ручке.  До поры до времени ютятся в темном подпечке кочерга, ухваты и сковородник, распустив веером концы рукояток. Когда топится печь и готовится обед, они должны быть всегда у хозяйки под рукой.

  Горшок или чугунок подхватывают внизу ухватом и ставят в печь, а позже, когда семья садилась за стол, доставала хозяйка ухватом из печи чугунок с пищей.

  Еще ухват назывался рогачом за сходство его рабочей части с рогами животных, и в частности быка.

  Вносить на ухвате в русскую печь небольшие чугунки (от полутора до пяти литров) не так уж тяжело, тем более, если хозяйка имела опыт и сноровку. Как тут быть, когда с ухватами да с чугунами, за редким исключением, дело обычно имели женщины. Прежде чем отправить чугун в печь, его ставили на шесток около устья и подводили под его тулово рога ухвата.

Ухватом передвигали горшки и чугуны в печи, с помощью ухвата их можно было вынуть или установить в печи. Так как готовили в русской печи, где огонь был открыт, то нужно было быть осторожным, чтобы не обжечься.

Чепела — Вкусны оладьи, приготовленные на сковороде. Но плоскую сковороду неудобно и невозможно доставать из печи ухватом. И поэтому у хозяйки в ее уголке прижилась чепела – железный крючок, насаженный на палку-ручку. Крючок похож на два захватывающие пальца. Они захватывают бережок сковороды, поднимают ее и ставят в печь, а также ловкко достают назад и ставят на припечек.

И чепела и сковорода быстро чернели в печи – от огня и дыма. Такими они и оказались в загадке: «Цыган цыганку за грыву павалок».

Кочерга. Она представляет собой железный прут, согнутый и, бывает, немного расплющенный, как лопатка, на конце. Кочергою выгребают пепел из печи, перемешивают, распределяют в стороны угольки, чтобы поставить на горячий под чугунок или горшок с пищей. Как-то раньше были и деревянные кочерги, но они быстро изнашивались – обгорали и ломались.

Вядро для студні рабілі з дубу. Гаспадары часта чэрпалі ваду, і беднае вядро разпораз стукалася аб сценкі студні, цяжка падала на дно. Лёс яго быў незайздросны, не тое, што ў хатніх вёдраў. І таму дубовае вядро яшчэ акоўвалі жалезам, каб даўжэй жыло яно ў студні.

Перад вялікім пастом (сем тыдняў да Вялікадня) адзначаліся "запускі" на каўбасу і мяса. Этнографы ўказвалі, што ежа гатавалася звычайная, толькі багата запраўлялася салам і свежанінай. Варыліся капуста і тлусты квас. У верашчаку клалі скваркі, каўбасы. Каша і крупяны суп павінны былі "плаваць у тлустасці". Абавязковай стравай лічылася квашаніна, якая гатавалася са свіных ног, вушэй і галавы.