Động cơ servo là một phần của hệ thống vòng kín, chúng bao gồm một số bộ phận cụ thể là mạch điều khiển, động cơ servo, trục, chiết áp, bộ khuếch đại, bánh răng truyền động và bộ mã hóa hoặc bộ phân giải.
Động cơ Servo (Servo motor) được sử dụng phổ biến nhất trong các ngành công nghệ ứng dụng về mảng công nghiệp và tự động hoá. Chúng thực chất là một loại động cơ truyền động quay hoặc tuyến tính cung cấp khả năng điều khiển vị trí nhanh chóng cho các hệ thống điều khiển vòng kín.
Động cơ servo là một thiết bị điện độc lập, quay các bộ phận của máy với hiệu suất cao và có độ chính xác cao.
Bộ điều khiển là bộ phận quan trọng nhất của Servo.
Động cơ được điều khiển bằng tín hiệu điện, tương tự hoặc kỹ thuật số, xác định lượng chuyển động đại diện cho vị trí lệnh cuối cùng của trục.
Dựa vào các yêu tố như nguồn điện, tính chất cơ học, phạm vi hoạt động vá cấu tạo cảu Servo mà ta có thể chia chúng thành nhiều chủng loại khác nhau. Ở bài viết này mình sẽ tạm chia chúng thành nhữ phần như sau:
Xét theo hiệu suất thì giữa động cơ AC và DC khác nhau lớn nhất là ở khả năng kiểm soát tốc độ.
AC servo motor
Là loại động cơ cho phép xử lý các dòng điện cao nên thường được sử dụng trong máy móc công nghiệp đặc biệt là các loại máy CNC, máy phay, máy tiện cơ khí, các máy thủy lực,….
DC servo motor
không được thiết kế cho các dòng điện cao và thường phù hợp hơn cho các ứng dụng có dòng điện nhỏ hơn như máy bơm nước, máy nén khí,…. Động cơ DC servo còn được chia làm 2 loại đó là động cơ 1 chiều có chổi than và động cơ 1 chiều không chổi than.
Chọn động cơ DC servo hay AC servo
Nhờ sự phát triển vượt bậc công nghệ điều khiển điện nên hiện nay hầu hết người ta đều sử dụng động cơ AC Servo Motor.
Với động cơ điện một chiều thì tốc độ tỷ lệ thuận với điện áp cung cấp với tải không đổi.
Đối với động cơ xoay chiều, tốc độ được xác định bằng tần số của điện áp đặt vào và số cực từ.
Động cơ Servo AC chịu được dòng điện cao hơn so với DC. Ngoài ra động cơ AC được sử dụng phổ biến hơn trong các ứng dụng Servo như: Trong dây chuyền sản xuất, trong các ứng dụng công nghiệp khác đòi hỏi số lần lặp lại nhiều và độ chính xác cao.
Servo DC sẽ được chuyển mạch cơ học với chổi than. Chúng sử dụng cổ góp hoặc điện tử không có chổi than.
Ưu điểm của động cơ có chổi than là ít tốn kém hơn và vận hành đơn giản hơn. Còn ưu điểm của động cơ không chổi than là đáng tin cậy hơn. Ngoài ra hiệu suất cao hơn và vận hành ít ồn hơn.
Loại động cơ DC có chổi than thường được sử dụng phổ biến.
Động cơ DC không chổi than có thể thay thế chổi than vật lý và cổ góp bằng một linh kiện điện tử để đạt được sự chuyển mạch. Và thường sẽ thông qua việc sử dụng cảm biến Hall hoặc encoder.
Trong động cơ đồng bộ thì rôto quay cùng tốc độ với từ trường quay của stato.
Trong động cơ không đồng bộ thì rôto quay với tốc độ chậm hơn từ trường quay của stato.
Tốc độ của động cơ không đồng bộ hoàn toàn có thể được thay đổi. Bằng cách sử dụng một số phương pháp điều khiển. Ví dụ như thay đổi số cực và tần số.
Xung điều khiển từ PLC đến servo driver là loại xung gì?
Xung điều khiển từ PLC đến servo driver thường là tín hiệu xung vuông (square wave) và có thể là một trong các loại tín hiệu sau:
Đây là tín hiệu dạng xung vuông với tần số và chu kỳ nhất định.
Tín hiệu này được sử dụng để điều khiển vị trí của động cơ servo. Số lượng xung phát ra từ PLC xác định khoảng cách hoặc góc quay của động cơ.
Cùng với tín hiệu xung, PLC thường gửi một tín hiệu hướng để xác định chiều quay của động cơ (quay thuận hay quay nghịch).
Tín hiệu này thường là một mức logic cao hoặc thấp (High/Low), hoặc có thể là hai dây tín hiệu riêng biệt để xác định hai hướng.
Đây là một dạng khác, trong đó một tín hiệu xung được dùng để điều khiển tốc độ/quãng đường, và một tín hiệu dấu để xác định hướng.
Đối với một số hệ thống, tín hiệu điều khiển từ PLC có thể bao gồm các tín hiệu xung kiểu A/B (giống như tín hiệu từ encoder), giúp tăng độ chính xác trong điều khiển vị trí.
Tần số xung (Pulse Frequency): Xác định tốc độ chuyển động của động cơ. Tần số xung càng cao, động cơ quay càng nhanh.
Chu kỳ nhiệm vụ (Duty Cycle): Độ rộng xung so với chu kỳ tổng thể có thể ảnh hưởng đến tín hiệu điều khiển nhưng thường là 50% trong các hệ thống tiêu chuẩn.
Tín hiệu xung và hướng từ PLC đến servo driver cần được cấu hình đúng để đảm bảo servo hoạt động chính xác theo yêu cầu.
Với kiểu network thì tín hiệu từ PLC đến servo driver sẽ như thế nào?
Với kiểu điều khiển network (mạng), tín hiệu từ PLC đến servo driver không còn là các tín hiệu xung rời rạc (pulse và direction) mà thay vào đó là các gói dữ liệu số (digital data packets) truyền qua một giao thức truyền thông công nghiệp. Những tín hiệu này không đơn thuần chỉ điều khiển vị trí và hướng mà có thể chứa nhiều thông tin phức tạp hơn.
Giao thức truyền thông:
Các giao thức mạng thường được sử dụng bao gồm EtherCAT, PROFINET, Modbus TCP/IP, CANopen, Ethernet/IP, v.v.
Giao thức này quy định cách thức trao đổi dữ liệu giữa PLC và servo driver.
Dữ liệu điều khiển:
Dữ liệu vị trí: Chứa thông tin về vị trí cần đạt, có thể là góc quay hoặc quãng đường cần di chuyển.
Dữ liệu tốc độ: Điều khiển tốc độ quay của động cơ servo.
Dữ liệu mô-men xoắn: Có thể điều chỉnh mô-men xoắn để đảm bảo lực phù hợp.
Dữ liệu trạng thái: Cung cấp thông tin phản hồi từ servo driver như vị trí hiện tại, tốc độ, lỗi, v.v.
Trao đổi hai chiều:
Với kiểu điều khiển network, PLC không chỉ gửi lệnh đến servo driver mà còn nhận được phản hồi từ servo driver. Điều này giúp PLC có thể điều chỉnh và kiểm soát động cơ một cách chính xác và nhanh chóng hơn dựa trên dữ liệu phản hồi.
Tính năng phức tạp:
Đồng bộ hóa đa trục: Cho phép điều khiển đồng bộ nhiều động cơ servo, rất hữu ích trong các ứng dụng đòi hỏi sự phối hợp chính xác như robot, máy CNC, dây chuyền sản xuất tự động.
Điều khiển từ xa: Có thể điều khiển và giám sát hệ thống từ xa thông qua kết nối mạng.
Ví dụ về tín hiệu network:
Nếu sử dụng EtherCAT, tín hiệu từ PLC đến servo driver là các khung Ethernet chứa thông tin điều khiển và trạng thái của động cơ.
Với Modbus TCP/IP, tín hiệu truyền qua mạng Ethernet với các gói dữ liệu Modbus, trong đó có chứa lệnh điều khiển và thông tin phản hồi.
Trong điều khiển bằng network, tín hiệu từ PLC đến servo driver là các gói dữ liệu được truyền qua mạng công nghiệp theo một giao thức cụ thể, cho phép điều khiển và giám sát động cơ một cách toàn diện và hiệu quả hơn so với kiểu xung truyền thống.