Ds Rue Hopley

Preekskets: “...wat ter wille van ons die mense, en ter wille van ons saligheid, neergedaal het uit die hemel, vlees geword het deur die Heilige Gees uit die maagd Maria en mens geword het,”

Tema: God se reddende neerbuiging

Teksverse vir eksegese en prediking:

●      Johannes 1:14 - “En die Woord het vlees geword en het onder ons gewoon...” (Afr. ‘33)

●      Filippense 2:6-8 - “...Hy, wat in die gestalte van God was...” (Afr. ‘33)

●      Lukas 1:35 - “Die Heilige Gees sal oor jou kom...” (Afr. ‘33)

●      Galasiërs 4:4-5 - “...het God sy Seun uitgestuur, gebore uit 'n vrou, gebore onder die wet…” (Afr. ‘33)

I. Historiese en teologiese agtergrond van die Niceense Belydenis

Die Niceense Geloofsbelydenis (325 en 381 nC, Nicea/Konstantinopel) was ’n antwoord op die Arianisme, wat ontken het dat Christus waarlik God is. Die frase “neergedaal het uit die hemel en vlees geword het” is sentraal tot die Christelike geloof, omdat dit die leer van die inkarnasie (menswording) bevestig: dat Jesus Christus volkome God én volkome mens is.

Die Reformatoriese tradisie het hierdie formulering as Skrifgetrou beskou, mits dit nie misverstaan word as 'n ruimtelike beweging nie, maar as 'n teologiese beskrywing van God se selfontlediging (kenosis) en deelname aan die menslike bestaan tot heil van die wêreld.

II. Eksegese van sleuteltekste

1. Johannes 1:14 - “Die Woord het vlees geword”

Die Griekse woord σάρξ / sarx (vlees) dui op die volle menslike natuur van Christus. Dit sluit fisiese, emosionele en eksistensiële aspekte van menswees in, nie net ’n liggaam nie, maar die hele menslike bestaan. Die gebruik van “vlees” beklemtoon die swakheid, sterflikheid en kwesbaarheid wat Christus op Hom neem (vgl. Jes. 53).

Histories-krities beskou is Johannes 1 'n liturgiese of poëtiese proloog, waarskynlik ontwikkel binne ’n gemeenskap wat die goddelikheid van Christus sterk beklemtoon het (Brown, R.E. 1966. The Gospel According to John, p. 21–23). Maar die kern is eg: hierdie Woord, wat by God was van die begin af, kom nou woon onder ons soos God in die tabernakel onder Israel.

Die frase “het onder ons kom woon” (ἐσκήνωσεν / eskēnōsen) roep die beeld van die tabernakel op, God wat in die woestyn by sy volk woon. Hier word Jesus as die nuwe tabernakel gesien: God se teenwoordigheid op aarde in liggaamlike vorm.

Teologiese insig: Die Woord se vleeswording beteken nie die opheffing van die goddelike natuur nie, maar die toevoeging van die menslike natuur (vgl. Chalcedon, 451 n.C.).

2. Filippense 2:6-8 - Christus se selfontlediging

Hier word die preëksistensie van Christus bevestig: Hy was in die gestalte van God (μορφῇ θεοῦ / morphē theou) maar het Homself ontledig (ἐκένωσεν / ekenōsen). Die Griekse werkwoord dui op ’n aktiewe neerbuiging, ’n vrywillige afstanddoening van hemelse heerlikheid ter wille van die verlossing van die mens.

Die woord “gelykvormig aan mense” (ὁμοιώματι ἀνθρώπων / homoiōmati anthrōpōn) beklemtoon dat Hy nie net soos ’n mens gelyk het nie, maar werklik mens geword het, tot in die dood.

Reformatoriese beskouing: Christus se selfontlediging is nie ’n verlies van sy Godheid nie, maar ’n vernedering in status, ten volle uit liefde (vgl. Calvyn, Institusie, II.13.4–5).

3. Lukas 1:35 - “Gebore uit die Maagd Maria deur die Heilige Gees”

Die engel se woorde bevestig ’n bonatuurlike verwekking deur die Heilige Gees. Die menswording is dus nie bloot ’n mitologiese of simboliese verhaal nie, maar ’n goddelike ingrype in die geskiedenis.

Die vroeë kerk het die maagdgeboorte as waarborg van Christus se sondeloosheid gesien. In reformatoriese teologie dien dit ook as bevestiging van die goddelike oorsprong van die Verlosser. Die reformatoriese teologie het nog altyd vasgehou aan die maagdgeboorte as bewys dat Jesus nie net ’n buitengewone mens was nie, maar die ware Seun van God. (vgl. Westminster Confession, VIII.2)

Histories-kritiese beskouing: Die Lukas geboorteverhaal het tipiese elemente van antieke geboorteverhale, maar word teologies ingespan om die unieke karakter van Jesus se sending te bevestig.

4. Galasiërs 4:4-5 - “Gebore uit ’n vrou, onder die wet”

Hier is die klem op die tydsvolheid van God se plan (τὸ πλήρωμα τοῦ χρόνου / to plērōma tou chronou) en die feit dat Jesus volkome in ons wêreld ingetree het, gebore uit ’n vrou, onderworpe aan die Joodse wet. Dit dui op sy werklike menslikheid en die feit dat Hy werklik deel van ons verbondsverhouding met God geword het.

In ‘n histories-kritiese perspektief wys Galasiërs 4 op Paulus se verstaan van Christus se unieke rol in heilsgeskiedenis: Hy is die vervulling van die wet en die agent van God se nuwe skepping (vgl. Dunn, J.D.G. 1993. The Theology of Paul the Apostle, p. 472–480).

Teologiese refleksie: Christus tree in ons plek in, onder die Wet, sodat Hy die vloek van die Wet kan dra (vgl. Gal. 3:13), en ons vry kan maak tot kinders van God.

III. Praktiese en pastorale toepassing

Die inkarnasie beteken:

●      God is nie ver nie, Hy het gekom tot waar ons is.

●      Christus verstaan ons lyding, swakheid en versoeking (vgl. Heb. 4:15).

●      Ons redding is nie 'n self-help projek nie, maar 'n daad van God wat Homself gee.

As Christus nie waarlik God was nie, kon Hy ons nie red nie. As Hy nie waarlik mens was nie, kon Hy ons nie verteenwoordig nie. (vgl. Heidelbergse Kategismus, Sondag 5–6)

IV. Uiteensetting van die geloofsbelydenisfrase

Die belydenis som die leer van die inkarnasie só op:

●      “Ter wille van ons die mense” - universele beskikbaarheid van God se genade.

●      “En ter wille van ons saligheid” - die doel: verlossing.

●      “Neergedaal uit die hemel” - nie ’n ruimtelike beweging, maar ’n teologiese manier om God se selfopenbaring aan te dui.

●      “Vlees geword deur die Heilige Gees uit die maagd Maria” - bevestig ware God en ware mens in een persoon.

●      “En mens geword het” - Hy het volkome ons bestaan gedeel.

Preekstruktuur (Opsomming)

Inleiding: Vertel ’n verhaal van iemand wat ‘neerdaal’ van sy posisie in gevaar vir die redding van ’n ander, verbind dit aan Christus se neerdaal.

I. Die Woord het vlees geword - God kom werklik na ons toe

II. Die selfontlediging van Christus - Liefde wat status opgee
III. Gebore uit Maria - God word vlees en bloed
IV. Ter wille van ons saligheid - God se verlossingsdoel
Slot: Die inkarnasie roep ons op tot verwondering, vertroue en navolging.

Meer volledige preekskets: God se reddende neerbuiging

Gemeente, ek wil julle vra om vir ’n oomblik saam met my te droom. Stel jou ’n koning voor, nie ’n seremoniële figuur nie, maar ’n werklike heerser, wat sy paleis, sy troon en sy eer afstaan, nie om 'n ander koninkryk te verower nie, maar om in die plek van sy vyande te gaan staan, hul wonde te dra, hul lyding te voel en uiteindelik hul straf op Hom te neem.

Dis die skokkende en verstommende waarheid van wat ons bely wanneer ons saam met die kerk van alle eeue sê: “Hy wat ter wille van ons die mense, en ter wille van ons saligheid, neergedaal het uit die hemel, vlees geword het deur die Heilige Gees uit die maagd Maria, en mens geword het.”

Hierdie eenvoudige woorde bevat een van die mees diepgaande waarhede van ons geloof: God het mens geword. Nie ’n verskyning van mens nie, nie ’n geestelike wese met ’n liggaam soos ’n skadu nie, maar ’n vlees en bloed mens, gebore uit ’n vrou, onderworpe aan die wet, in alles aan ons gelyk behalwe sonder sonde.

Hier staan dit: “En die Woord het vlees geword en het onder ons kom woon.” In Johannes 1:14 gebruik Johannes nie ’n edele of abstrakte term vir Christus se menswording nie, hy kies die woord sarx, “vlees”, wat in antieke denke dikwels geassosieer is met swakheid, verganklikheid en gebrokenheid. God het nie ’n menslike dop aangetrek nie, Hy het werklik vlees geword, soos ons. Hy het volkome deel geword van ons menslike bestaan.

Let op: “het onder ons kom woon” in Grieks eskēnōsen, “hy het sy tent opgeslaan”. Hierin hoor ons die klank van die Ou Testamentiese tabernakel. God se teenwoordigheid wat vroeër in wolk en vuur was, is nou in vlees en bloed. Jesus is die nuwe tabernakel, God se selfopenbaring wat tussen gewone mense kom bly.

Hierdie vleeswording van die Woord is nie 'n addendum tot die geloof nie, dis die spil waarom alles draai. Sonder dit, geen kruis, geen opstanding, geen verlossing nie.

In Filippense 2:6-8 hoor ons die ritmiese woorde van ’n vroeë Christus-himne: Hy wat in die gestalte van God was, het dit nie beskou as iets om aan vas te hou nie, maar het Homself ontledig (ekenōsen) en die gestalte van ’n slaaf aangeneem. Hy het mens geword, ja, selfs gehoorsaam tot die dood – die dood aan ’n kruis.

Calvyn skryf in Institusie II.13.4–5 dat Christus nie opgehou het om God te wees nie, maar dat Hy Homself in nederigheid aan die gestalte van die mens onderworpe het, ter wille van ons saligheid.

Die neerdaal uit die hemel is dus nie 'n reis oor afstand nie, maar ’n neerbuiging van status, van heerlikheid tot vernedering. God kom nie na ons toe in mag nie, maar in swakheid. Nie in oordeel nie, maar in 'n stal. Hy neem nie ’n troon nie, maar 'n kruis.

En waarom? Ter wille van ons. Hier lê die misterie: die almagtige God doen dit vrywillig, in liefde, vir mense wat Hom verloën het.

In Lukas 1:35 sê die engel vir Maria: “Die Heilige Gees sal oor jou kom en die krag van die Allerhoogste sal jou oorskadu.” Hierdie taal herinner sterk aan die wolk van God se teenwoordigheid in Eksodus, dis dieselfde God wat haar nou "oorskadu", nie tot vernietiging nie, maar tot lewe.

Maria is ’n eenvoudige jong vrou in ’n onbenullige dorpie, maar aan haar word die grootste geheim van God se raadsplan geopenbaar: Christus sal nie net die Seun van Dawid wees nie, maar die Seun van die Allerhoogste.

Die maagdgeboorte, hoewel moeilik om met moderne oë te verstaan, is nie 'n perifere dogma nie. Dit verseker dat Christus se menswording deur God bewerk is, nie deur menslike wil of begeerte nie. Dit bevestig dat Hy werklik sondeloos en van hemelse oorsprong is, maar tog volkome deel van die mensdom.

Maar toe die volheid van die tyd gekom het, het God sy Seun uitgestuur, gebore uit 'n vrou, gebore onder die wet, om die wat onder die wet was, los te koop, sodat ons die aanneming tot kinders kan ontvang. - Galasiërs 4:4-5

Paulus gebruik hier taal van sending én onderwerping: Christus is gestuur, maar Hy is ook onderwerp aan die volle menslike en godsdienstige bestaan. Hy is gebore onder die Joodse Wet, wat beteken dat Hy onder dieselfde verbondsverpligtinge gestaan het as enige ander Joodse man.

En die doel? Sodat ons aangeneem kon word as kinders. Dis nie net verlossing van sonde nie, maar insluiting in God se huisgesin. Die inkarnasie bring nie net vergifnis nie, maar ook nuwe identiteit.

Gemeente, hierdie belydenis is nie net ’n abstrakte dogma nie. Dit is die hart van ons hoop. Wanneer jy alleen voel, weet: Hy het onder ons kom woon. Wanneer jy ly, onthou: Hy het vlees geword. Wanneer jy sukkel met skuld, glo: Hy is gebore onder die wet, sodat jy vry kan wees. Wanneer jy wonder of God werklik vir jou omgee, kyk na die krip, kyk na die kruis en weet: Hy het neergedaal uit die hemel, ter wille van jou saligheid.

Liturgiese voorstelle:

●  Wet/Genade: Lees die Wet, dan Gal. 4:4-5 as genadeverkondiging.

●  Tekslesing: Lukas 1:26-38 en/of Johannes 1:1-14

●  Geloofsbelydenis: Die Niceense Geloofsbelydenis - gelees.

●  Moontlike liedere: Gesang 393 en VONKK 336 - verwys na neerdaling.

●  Slotlied: Gesang 343 of VONKK 214 - fokus op die vleeswording van Christus.