Search this site
Embedded Files
Arranobe
  • Goiburua:
  • Euskal Herriko fauna
    • Arrano beltza (Aquila chrysaetos)
    • Azkonarra (Meles meles) Azkona
    • Basurdea (Sus scrofa)
    • Erbinude zuria (Mustela erminea) Katazuria
    • Erbinudea (Mustela nivalis) Satandera - Ogigazta - Andderederra
    • Ipurtatsa (Mustela putorius) Hudoa
    • Izurde handia (Tursiops truncatus)
    • Lepahoria (Martes martes)
    • Lepazuria (Martes foina)
  • Euskal Mitologia (Numenak)
  • Kantuak
  • 3. DBHko matematika
  • Sestao
Arranobe
  • Goiburua:
  • Euskal Herriko fauna
    • Arrano beltza (Aquila chrysaetos)
    • Azkonarra (Meles meles) Azkona
    • Basurdea (Sus scrofa)
    • Erbinude zuria (Mustela erminea) Katazuria
    • Erbinudea (Mustela nivalis) Satandera - Ogigazta - Andderederra
    • Ipurtatsa (Mustela putorius) Hudoa
    • Izurde handia (Tursiops truncatus)
    • Lepahoria (Martes martes)
    • Lepazuria (Martes foina)
  • Euskal Mitologia (Numenak)
  • Kantuak
  • 3. DBHko matematika
  • Sestao
  • More
    • Goiburua:
    • Euskal Herriko fauna
      • Arrano beltza (Aquila chrysaetos)
      • Azkonarra (Meles meles) Azkona
      • Basurdea (Sus scrofa)
      • Erbinude zuria (Mustela erminea) Katazuria
      • Erbinudea (Mustela nivalis) Satandera - Ogigazta - Andderederra
      • Ipurtatsa (Mustela putorius) Hudoa
      • Izurde handia (Tursiops truncatus)
      • Lepahoria (Martes martes)
      • Lepazuria (Martes foina)
    • Euskal Mitologia (Numenak)
    • Kantuak
    • 3. DBHko matematika
    • Sestao

IPURTATSA

(Mustela putorius)

Etxekotua dena (Mustela Putorius furo) Mendebaldean: Uroia - Erdialdean: Hudoa - Ekialdean: Fureta

Erreinua: Animalia (Animaliak)

Filuma: Chordata (Kordatuak)

Subfiluma: Vertebrata (Ornodunak)

Klasea: Mammalia (Ugaztunak)

Subklasea: Theria (Terioak)

Infraklasea: Eutheria (Euterioak)

Ordena: Carnivora (Karniboroak)

Subordena: Caniformia

Familia: Mustelidae (Mustelidoak)

Subfamilia: Mustelinae

Generoa: Mustela

Espeziea: Mustela putorius

GAZ: Turón

    Europako lurralde gehienetan bizi den mustelido hau ez da oso handia ezta oso txikia ere. Bere tamaina lepazuria eta erbinude zuriaren artean dago. Mustelidoen artean gautarrena denez oso zaila da ikusteko, nahiz eta lagatzen dituen aztarnei ezker bera han dabilela ikus dezakegun. Mustelido honen subespezie bat, mustela putorius furo (hudoa), untxiak harrapatzeko erabiltzen da, eta, azken bolada honetan, etxeko animalia bezala ikusi dugu, amorruaren kontrako txertoa eman behar bazaio ere.

Ezaugarriak

    Hanka motzak ditu eta hauek gorputz malgu eta luzexka mugitzen dute. Horrela, erraz sartzen da untxien zuloetan, ostean buztan luzea daramala. Buru txikia eta zapala, eta, belarri txikiak eta biribilak ditu. Kolorea marroia da, argiagoa alboetan eta ilunagoa hanketan eta sabelean. Aurpegian bi zerrenda txuri ditu begi inguruan eta ematen du mozorroa duela. Belarriaren hertzak eta musua ere zuriak ditu.

    34 hagin eta begi ilunak dituen mustelido hau 7 edo 8 urte besterik ez da bizi eta arra emea baino handiagoa da. Azken horrek 8 titi ditu.

    Hudoaren (mustela putorius furo) kolorea, ordea, ia osorik da zuria eta antzinatik erabili izan da untxiak harrapatzeko. Gaur egun erabilera hau debekatuta dago Hego Euskal Herrian eta beste erabilera bat ematen hasi zaio, hau da, etxeko animalia bezala erabiltzen hasi da.

Harremanak

FR: Putois

    Ipurtatsa edozein lekutan bizi daiteke baina beti ura behar du gertu. Oso belarri fina du nahiz eta bista eta usaimena ere oso onak izan. Badaki igeri egiten, eta zuloak erraz hondeatzen ditu, traketsa da, aldiz, arboletara igotzen. Ez da lokartzen neguan eta ehiza egiten du gauean gehienbat, ilunabarrean eta egunsentian ere ikus daitekeen arren.

    Ipurtatsa animalia bakartia da eta arreske-garaian baino ez du familia-taldeak sortzen. Oso animalia zikina da, ez du gordelekua garbitzen eta gainera ipurdi-aldeko guruin batzuetatik oso usain txarreko jariakina botatzen du, batez ere urduri dagoenean. Hortik etortzen zaio izena (ipurt = ipurdi + hatsa = usain txarra). Batzuetan, inguruan dagoen kiratsarengatik, ipurtatsaren gordelekua han dagoela igartzen da. Asko gustatzen zaio jolastea, zaharra izanda ere.

    Mustelido gehienak bezala, animalia bakartia da eta bere lurraldeari, 2 km koadro inguru, oso lotuta dago. Oso nekez ikusten dira mustelido hauek, batez ere gauez ibiltzen direlako eta sasi artean oso ondo ezkutatzen direlako. Hala ere, beti uzten dituzte euren jardueraren aztarnaren bat, hau da, oinatzak, gorotzak, jakiaren hondarrak...

    Oinatzak lepahoriaren modukoak dira, 4 edo 5 hatz atzazala eta guzti. Atzeko hankarenak aurrekoarenak baino txikiagoak dira eta batzuetan buztanaren arrastoa ere ikus daiteke lokatzetan edo elurretan. Gorotzak beltzak izan ohi dira, 6-8 cm-koak eta gordelekuen inguruan egoten dira. Bere oihurik normalena "ke, ke, ke", barre moduko bat, izaten da eta, batez ere, izututa dagoenean egiten du.

Ehiza

    Ipurtatsak, Euskal Herrian batez ere, lursaguak jaten ditu, nahiz eta untxi asko dauden lekuetan horiek dietaren zati handi bat izan. Horiez gainera, anfibioak, narrastiak eta intsektuak daude. Arrautsak ere jaten ditu eta ez die oskola apurtzen, zulo bat egiten die eta hortik husten ditu.

    Beste mustelido batzuek bezala, haginka egiten duenean beheko baraila garezurrari geratzen zaio lotuta eta oso zaila da bereiztea, baita hilda egonda ere. Honek ematen dio borroketan eta ehizan izugarrizko indarra aurkakoari edo harrapakinari eusteko.

    Mustelido honek arerioak ere badauzka. Horien artean gaueko hegazti harrapariak (hontza, hontzuria, urubia...), sugeak (sugegorria...) eta haragijale handiak (azeria, otsoa...) daude. Bere bizilekua suntsitzen duen gizakia ere ezin dugu ahaztu.

ING: Western polecat

Kumeak

    Emea arreske dagoenean (otsailetik apirilera), arra bakartia izateari utziko dio eta hasiko da borroketan beste arrekin. Orduan ikus dezakegu, izan ere, borroka horiek gauez zein egun-argiz egiten dira. Irabazten duen arrak emeari koska egingo dio lepo-aldean eta estaliko du.

    Sei hilabetera 3-7 kume, ilerik gabeak eta itsuak, jaioko dira eta amak titia eman, elikatu eta ehizan trebatuko ditu hiru bat hilabete izan arte. Orduan independizatuko dira eta bederatzi bat hilabeterekin prest egongo dira kumeak egiteko, baina, normalean, hori ez dute egingo urtebete edo bi urte izan arte.

Euskal Herrian

    Aldez aurretik, pozoituta hil diren animaliak jateak ekartzen dio arazorik handiena. Honi lotzen badiogu oilategietan egiten dituen triskantzak, erraza egingo zaigu imajinatzea zergatik ipurtatsa ez den oso ugaria Euskal Herrian.

    Hemen daukagun subespeziea Mustela putorius putorius da. Bernako hitzarmenean III. atalean aipatuta dago. Atal horretan, bereziki babestuta dauden espezieak azaltzen dira.

POR: Toirao
Google Sites
Report abuse
Page details
Page updated
Google Sites
Report abuse